Srbija 1914-1918.

25.06.14 Večernje novosti

Edicija "Srbija 1914 - 1918" objavljena u izdanju RTS i "Prometeja". Delo obuhvata tekstove uglednih domaćih i stranih istoričara, kao i brojne nepoznate fotografije
EDICIJA od 10 knjiga "Srbija 1914 - 1919", koju su objavili RTS i novosadski "Prometej" daje pouzdanu dokumentovanu i zaokruženu sliku Velikog rata, ilustrovanu sa više od 1.000 fotografija i dokumenata od kojih su neki manje poznati, a ima ih i do sada neobjavljivanih. Uz tekstove istaknutih domaćih i stranih istoričara data su i mnoga autentična svedočanstva učesnika i svedoka, kao i sudbine mnogobrojnih običnih ratnika.
Savremeni nemački profesor istorije u Berlinu Oliver Janc u knjizi "14. Veliki rat" otvara jednu fascinantno novu globalnu perspektivu koja će, kako primećuje dr Slobodan Bjelica, promeniti sliku Prvog svetskog rata i ratni prizor sa puno lica, koji pored političke i ekonomske, ima i ljudsku dimenziju. Delo "Ratni ciljevi Srbije" Đorđa Stankovića nastalo je na osnovu 40 godina istraživačkog rada i izučavanja bogate izvorne građe pohranjene u arhivskim institucijama u zemlji i svetu. Đorđe Đurić je napisao ilustrovanu hronologiju "Srbija u Prvom svetskom ratu" sa oko 500 fotografija. Knjiga, prema rečima akademika Dinka Davidova, ima strogi naučni pristup, ali je pisana jasno i jednostavno, stilom i jezikom pristupačnim i za širu čitalačku publiku.
Po završetku rata, istoričar i istraživač Todor Toša Iskruljev je krenuo u Srem, od sela do sela, i popisao imena svih nevinih žrtava mađarske vojske koji su na ovaj način želeli da se osvete posle povlačenja srpske vojske iz ovog kraja. Ovaj rad "Raspeće srpskog naroda u Sremu 1914" objavljen je u autorskom izdanju 1936. ali, kako primećuje dr Slobodan Bjelica, zarad očuvanja bratstva i jedinstva u Jugoslaviji nije bio poželjan. Tek sada se ispravlja ova velika nepravda, a u ovom delu Iskruljev je zabeležio i kazivanja preživelih učesnika o ovom krvoproliću. Autentično je i svedočanstvo Katarine Šturceneger, Švajcarkinje nemačkog porekla, koja je za vreme rata radila u Crvenom krstu. Njeno svedočanstvo "Srbija u ratu 1914 - 1919" propraćeno je sa 120 fotografija koje je sama snimila. Čak i kada piše potpuno iz srca, nimalo se ne gubi na istorijskoj verodostojnosti, kaže akademik Vladimir Stojančević.
Knjiga "Prokleti sa Azinare" Luke Gorgolinija, mladog istoričara iz Bolonje, govori o odiseji zarobljenih austrougarskih vojnika. Autor opisuje Austrougare koji su se u toku povlačenja srpske vojske prema Albaniji zadesili u toj ogromnoj masi, kao izbeglice ili dezerteri. Delo prikazuje njihova stradanja, jer su po pristanku u Valonu koja je bila pod italijanskom kontrolom, prebačeni na ostrvo Azinara. Tu su pretrpeli još jednu golgotu u vidu epidemije kolere zbog čega je to mesto nazvano đavolovim ostrvom. Izuzetno je zanimljiv podatak da je među tim zarobljenicima po zvaničnoj evidenciji najviše bilo Srba - 4.874. Knjiga "Srbi na Korzici" Zorana Radovanovića kazuje o zajedničkom stradanju i patnjama Srba i Francuza kroz prizore sa Korzike gde je izbrojano 48.000 mrtvih.
Edicija će biti predstavljena danas u podne u galeriji RTS, gde će govoriti dr Ljubodrag Dinić, dr Đorđe Đurić, dr Miloš Ković, dr Slobodan Bjelica, Dragan Inđić i Zoran Kolundžija, dok će odlomke iz knjiga čitati Dragan Vučelić.

BARILI I PISMA
Kod nas je Bruno Barili poznat jedino kao otac slikarke Milene Pavlović Barili, ali je u Italiji izuzetno cenjen kao slikar i novinar. U svojim reportažama i izveštajima sakupljenih u knjizi "Srpski ratovi", on otkriva raskošni spisateljski dar i skreće pažnju čitalaca na narod koji se bori za pravdu i slobodu. Od početka rata u Beču su postojala čak 24 cenzorska odeljenja, koja su strogo kontrolisala prepisku ratnih zarobljenika. Pisma su čitana po jezicima, a za srpski je bio zadužen Vladislav Pandurović, koji ih je, uočivši da u njima postoji mnogo toga što bi trebalo sačuvati, prepisao i tako je nastala knjiga "Srpska pisma iz svetskog rata 1914 - 1918".

D. Bt.