Obrazovanje
Studije nordistike na Univerzitetu u Oslu, magistratura i doktorat iz opšte lingvistike sa Univerziteta u Beogradu. Veliki broj studijskih boravaka u nordijskim zemljama.
Stručna karijera
Pomoćni bibliotekar na Institutu za nordistiku Univerziteta u Oslu proleća 1975, lektor za srpskohrvatski i stručno prevođenje na Univerzitetu u Upsali proleća 1977, od jeseni 1977. zaposlen na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, sada u zvanju vanrednog profesora za skandinavistiku, čiji je i osnivač. Upravnik centra za postdiplomske studije na Filološkom fakultetu. Od oktobra 2001. do oktobra 2004. profesor po pozivu na Visokoj školi u Oslu. Predavao po pozivu na velikom broju univerziteta i visokih škola u Skandinaviji i vojnih obrazovnih institucija u skandinavskim zemljama i više godina u Centru za politiku bezbednosti u Ženevi. Više godina ispitivač na stručnom ispitu za sudske tumače u Norveškoj i Švedskoj.
Objavio veliki broj naučnih i popularnonaučnih radova iz nordistike, opšte lingvistike, sociolingvistike, istorije jezika, interkulturne komunikacije, istorije književnosti, didaktike jezika, teorije prevođenja i drugih srodnih disciplina, te sociologije, politikologije i kulturologije. Organizovao dva semestra za stručne prevodioce, jedan u Švedskoj i jedan u Beogradu. Predavao na različitim seminarima i institucijama u Skandinaviji.
Izabran marta 1999. godine za inostranog člana Akademije nauka Norveške.
Predaje poslovnu kulturu u Beogradskoj otvorenoj školi, predavao tehniku akademskog pisanja u Centru za ženske studije u Beogradu. Bio član više stručnih tela Alternativne akademske obrazovne mreže.
Jedan od osnivača i operativni rukovodilac Uniforuma, predlagač projekta modernizacije visokog školstva u Srbiji, tokom proleća 2000. godine rukovodio Otvorenim akademskim forumom. Bio član redakcija časopisa Scientia Yugoslavica, Mostovi i Prevodilac. Bio član upravnog odbora Računskog centra Univerziteta u Beogradu, Komisije za akreditaciju, saveta Univerziteta u Beogradu, Filološkog fakulteta i Učiteljskog fakulteta. Jedan od osnivača Obrazovnog foruma. Tri godine predstavnik žirija za dodelu nagrade Neven i dve godine član žirija za dodelu nagrade Politikinog zabavnika za najbolje delo književnosti za decu i omladinu.
Uređivao list Republika od oktobra 1990. do juna 1994.godine. Bio član upravnog odbora Prijatelja dece Srbije i Fonda za otvoreno društvo u Jugoslaviji i rukovodio Pododborom za publikacije i Pododborom za obrazovanje.
Objavio više stotina članaka u srpskim i skandinavskim medijima.
Prevodilačka delatnost
Veliki broj objavljenih književnih prevoda sa skandinavskih jezika i na njih, najviše sa norveškog i na norveški. Sudski tumač za danski, norveški i švedski jezik.
Odlikovanja i nagrade
Vitez Reda bele ruže (Finska), Vitez Kraljevskog reda Polarne zvezde (Švedska), Medalja Svetog Olafa (Norveška), nagrada Akademika za zasluge za Norvešku kulturu i nauku u inostranstvu, Nagrada Švedskog autorskog fonda za zasluge za švedsku književnost u inostranstvu, počasna nagrada norveške zadužbine Slobodna reč za zasluge za norvešku kulturu u inostranstvu.
13.12.08 Danas
Istorija čitanja skandinavskih književnosti
Tekst u vremenu, Ljubiša Rajić
U Geopoetikinoj ediciji Teorija nedavno se pojavila studija ambicioznog i uopštenog naslova, sa podnaslovom koji upućuje na specifično polje istraživanja: Dinamika i istoriografija nordijske književnosti, od začetnika studija skandinavistike u Srbiji, profesora Ljubiše Rajića.
Istorija čitanja skandinavskih književnosti
To nipošto ne znači da je namijenjena uskospecijalizovanom krugu čitalaca, pošto se autor potrudio da sačini uporedni presjek stanja čitalačkih navika u Skandinaviji i Srbiji (uz mjestimične opaske o nekim bivšim jugoslovenskim republikama); naravno, kako čitalac ne bi pomislio da knjiga ovog obima može obuhvatiti takvu temu i građu, na samom početku se napominje da postoji „krajnje skroman broj empirijskih socioloških istraživanja jugoslovenske, odnosno srpske književnosti“, te se o odnosu ovdašnjeg društva prema knjizi mogu donositi uglavnom pretpostavke, vrlo rijetko dokumentovane. Kada ostavimo sve razlike između kulturnog prostora bivše Jugoslavije i Skandinavije, u studiji Tekst u vremenu možemo naići i na sličnosti koje tjeraju na razmišljanje: sličan broj stanovnika, donekle periferno mjesto na mapi evropskih književnosti, dosta gusto isprepletenu istoriju međunacionalnih odnosa, i razumljivo polje jezičkog izraza za preko 15 miliona ljudi.
Oba glavna dijela knjige („Književni sistem i vreme“ i „Istoriografija književnosti i vreme“, praćeni Bibliografijom i Beleškom o autoru) počinju objašnjenjima osnovnih pojmova kojima se autor bavi – djelo, pisac, izdavač, sistem vrijednosti – na način shvatljiv i obrazovanom laiku, ali se svrha gradiranog izlaganja nijednog trenutka ne ispušta iz vida, i donosi se obilje podataka za koje najvjerovatnije ne znaju ni daleko upućeniji od potpisnika ovih redaka. Na gotovo svakoj stranici ređaju se primjeri povezanosti političkog i književnog života, koji raspršuju mnoge zablude da pisac stvara samo iz larpurlartističkih pobuda – navoda u tužbama povodom uvrede časti, povrede državne bezbjednosti ili kršenja seksualnog morala ima na pretek. Kada obratimo pažnju na dijahronijsku ravan knjige, ni tu nećemo ostati uskraćeni, pošto se mnogim problemima autor bavi od samih začetaka u nordijskoj književnosti (ko je sve smatran piscem, šta se uključuje u kanon i po kojim fluktuirajućim kriterijumima, pa sve do toga kako se danas književnici u Skandinaviji hvataju u koštac sa proizvodnjom robe koja se podvodi pod naziv „trivijalna književnost“).
Jedna od glavnih tema je i problem istorije književnosti, koja se na tom kulturnom prostoru, zbog „mnoštva pristupa „ i „pluralizma vrednovanja“ od 60-ih godina XX vijeka naziva nauka o književnosti a ne istorija književnosti. Smještanje književnog djela, provlači se kroz ovu studiju, posljedica je donošenja vrijednosnih sudova, ma kakva estetika vladala u datom vremenskom periodu, stoga se autor zalaže za promišljanje pojmova kanona, norme i književne istoriografije. U Skandinaviji se zlatnim dobom istorije književnosti smatra okvirno razdoblje od 1880. do 1950. godine, da bi tada na scenu stupili uticaji američke nove kritike i svojevrsna deistorizacija književnog teksta, sa čim se opet polako prestaje oko 1985. godine, kada se horizont izučavanja širi i opet obuhvata i opštekulturne uslove, pozorište, film, televiziju i novinske reportaže, stvarajući možda pretjeranu eklektičnost. Ako je jedan književnoistoriografski metod upotrebljiv za jedno doba, za drugo možda i nije – jasno dokazivo na primjeru nastanka i zapisa staroskandinavske književnosti, čiji su se događaji odvijali i do 500 godina prije zapisivanja, i pri čijem je proučavanju biografski metod nemoćan. S druge strane, autor obazrivo daje i nekoliko opaski o nekontrolisanom širenju spiska lektire (teško da se uključivanje književnosti za djecu, književnosti stranih radnika i trivijalnih djela može i nazvati kanonom), kao posljedice nepromišljenog i naprečac nametnutog uticaja na ukus publike. Osvjetljava se i problem nerazumijevanja potrebe za hermeneutikom, prisutan u mnogim čitanjima književnih djela, kada se pogrešno primjenjuju savremena moralna i društvena mjerila na starije tekstove, ili se naprosto prepričava štivo; čitajući ovu knjigu, uviđa se potreba za uvođenjem najosnovnijih kulturnoistorijskih kategorija u školsku nastavu i njihovo povezivanje sa književnim tekstovima (mada se u semiotici termin tekst odavno koristi ne samo za književno stvaranje). Studija se završava kraćom raspravom o poimanju nacionalnog i skandinavskog nekad i sad, po kriterijumima jezika, etničke pripadnosti i državnih granica, uz neizbježnu tematiku djela.
Ova nesumnjivo korisna knjiga bila bi još harmoničnija sa dodatkom nekog broja tabela (iako bi neki možda bili u iskušenju da pomisle kako se radi o dosadnoj statistici), s tim da se neke teme (npr. odlike stilskih pravaca) koji put i ponove u drugom dijelu. Ono što može izazvati žučniju reakciju nalazi se u veoma zategnutim odnosima između južnoslovenskih naroda, agresivnim uplivima politike u kulturu, a za domaću istoriju XX vijeka teško je naći paralelu u Skandinaviji. Tu se neizbježno nameće i pitanje koliko pisaca se može staviti u grupu „dvorodaca“, i kojoj bi naciji neki morao pripasti više ili manje; takve polemike teško bi dovele do nekog sretnog rješenja, poznajući situaciju poslije „velikog loma iz devedesetih godina“, koji profesor Rajićpominje u Predgovoru. Ova razmatranja bez sumnje podstiču na interdisciplinarno viđenje i određivanje predmeta ne samo skandinavskih književnosti naspram književnosti srpskog jezika, nego otvara i nove mogućnosti viđenja kanona centralnih evropskih književnosti, u vremenu kada je moda obuhvatnih studija kulture (čiji je umjetnost dio, a književnost segment umjetnosti) u punom jeku.
Sergej Macura
