Jevreji i Srbi u Jasenovcu

17.03.10 TANJUG

Centar za izdavaštvo i informisanje Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu organizuje 17. marta predstavljanje knjiga Jaše Almulija ,,Jevreji i Srbi u Jasenovcu" koju je objavio ,,Službeni glasnik".
O knjizi će, u odsustvu autora (na fotografiji) koji ima 92 godine i živi u Londonu, govoriti profesori Pravnog fakulteta Smilja Avramov i Žika Bujuklić.

Rođen u porodici srpskih Jevreja Almuli se nakon završetka Drugog svetskog dugo godina bavio novinarstvom. Bio je, između ostalog, urednik u Tanjugu, spoljnopolitički komentator ,,Borbe", dopisnik iz Rio de Žaneira i Vašingtona, a pored novinarskog posla od osamdesetih godina prošlog veka počeo je da istražuje stradanja Jevreja u bivšoj Jugoslaviji.

Intervjuisao je 170 preživelih logoraša iz bivše Jugoslavije i Grčke i na osnovu tog materijala objavio dve knjige.

Knjiga ,,Srbi i Jevreji u Jasenovcu" je treća u kojoj su objavljeni razgovori s devet jevrejskih i šest srpskih zatočenika Jasenovca, koji su se mahom izbavili smelim i dramatičnim bekstvima.

U prvom delu knjige su sakupljena istraživanja o stradanju Jevreja u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj (NDH), drugi deo donosi svedočanstva, treći je posvećen ulozi Katoličke crkve u genocidu, a četvrti obuhvata neka još sporna pitanja kakvo je ono o broju žrtava u Jasenovcu.

28.01.10 Blic

Promocija knjige „Jevreji i Srbi u Jasenovcu” Jaše Almulija, koju je nedavno objavio „Službeni glasnik”, održaće se večeras u 18 sati u Maloj sali Kolarčeve zadužbine, povodom Međunarodnog dan sećanja na holokaust.
O ovoj značajnoj i otrežnjujućoj knjizi govoriće: dr Milan Koljanin, saradnik Instituta za savremenu istoriju, dr Žika Bujuklić, prodekan Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Jovan Mirković, kustos Muzeja žrtava genocida, i urednik prof. dr Ilija Vujačić.
Almuli je u knjizi objavio svoje razgovore sa devet jevrejskih i šest srpskih zatočenika Jasenovca, koji su se mahom izbavili smelim i dramatičnim bekstvima. Njihove ispovesti su svedočanstva o najsvirepijim ubistvima i mučenjima koja su lično videli i doživeli.
Knjiga „Jevreji i Srbi u Jasenovcu” otkriva da je Nezavisna Država Hrvatska bila jedini satelit nacističke Nemačke koji je svoje Jevreje ubijao sopstvenim rukama na sopstvenom tlu. Prikazujući gde je ubijeno preko 30.000 Jevreja u NDH, knjiga obaveštava čitaoce i kada je to počelo da se dešava - već aprila, maja i juna 1941. Posle gde i kada autor prikazuje kako su stravično ustaše ubijale Jevreje i Srbe iz Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Srema u svojim logorima, a najviše u Jasenovcu. Preživeli su ga nazivali - paklom na zemlji.
Citirajući istorijske izvore, autor uzroke progona Srba u NDH nalazi u vatikanskoj politici potiskivanja pravoslavne šizme sa Balkana, kao i u nezadovoljstvu hrvatskog plemstva i zavisti hrvatskih kmetova zbog povlašćenog položaja srpskih slobodnih seljaka - ratnika u Vojnoj krajini. Na kraju, autor knjige analizira kolika je odgovornost Vatikana, zagrebačkog nadbiskupa Stepinca i Katoličke crkve u Hrvatskoj za genocid nad Srbima i Jevrejima.
Knjiga sadrži celokupnu prepisku autora sa počivšim patrijarhom Pavlom povodom ruženja jevrejskih zatočenika u Jasenovcu, koje je poglavar Srpske pravoslavne crkve nazvao „iznuđenim” ili „falsifikovanim”.
K. R.

27.12.09 Večernje novosti

“ISTINA o Jasenovcu teško prodire u svet. Ovo je naročito vidljivo u poslednjih petnaestak godina, kada je zbog negativnog stava prema Srbima, to užasno gubilište, ignorisano u mnogim zapadnim medijima, publicistici i memorijalnim ustanovama, pa čak i od strane OUN i Međunarodnog crvenog krsta. Jučerašnji vinovnik, za mnoge je u međuvremenu postao saveznik, pa se ćutke prelazi preko njegovih nekadašnjih grehova i njegove genocidne politike”.
Ovom konstatacijom autor knjige “Jevreji i Srbi u Jasenovcu” Jaša Almuli, ugledni jugoslovenski novinar i autor više knjiga o sudbini Jevreja sa tla bivše Jugoslavije, započinje svoju potresnu priču o jednom od najstravičnijih ljudskih gubilišta u Drugom svetskom ratu - ustaškom logoru Jasenovac, u kojem je po mnogim procenama stradalo između pola miliona i 700.000 Srba, Jevreja i Cigana. Za Almulija, koji je i sam preživeo holokaust i Drugi svetski rat, zaboraviti žrtve Jasenovca, značilo bi njihovu drugu smrt.
Razgovori sa devet jevrejskih i šest srpskih preživelih logoraša čine srž knjige, koja je prošle nedelje izašla u izdanju “Službenog glasnika”. Almuli ih je obavio u krajnjem momentu. Sa bivšim logorašima razgovarao je u poodmaklim godinama njihovih života, zapravo, oteo ta njihova bolna svedočenja pre nego će doći neminovan kraj njihovog života. Poslednji od njegovih sagovornika, koji se preselio na onaj svet, slikoviti pripovedač strahota i ljudskih patnji, bio je Braco Danon, koji je umro 28. aprila 2009. godine, kada je rukopis knjige bio gotov za štampu.
Vrednost Almulijeve knjige, koja ima preko 500 stranica, nisu zapisi i dokumenti koji svedoče o tome da je NDH poglavnika Ante Pavelića, u progonima, mučenjnima i likvidaciji Srba, Jevreja i Cigana, bila okrutnija i od samog Hitlerovog
režima, nego pre svega ona potresna, detaljna i užasavajuća svedočenja preživelih.
Jedno od njih autor je snimio u razgovoru sa Eduardom Šajerom, čovekom koji je preživeo sve strahote Jasenovca i uspeo da se iz njega probije 22. aprila 1945. godine, kada su ustaše nameravale da pobiju sve zatočenike pre dolaska partizana.
“Ti si tamo jedno vreme bio grobar?”- pitao ga je Almuli.
“Kopali smo rake za zatočenike koje su ubijali. Vukli smo leševe kaiševima do rupa. Kad je jednog dana stigao kamion sa zatočenicima, video sam, sav užasnut, kako izlazi moj mlađi brat Albert. Video me je. Čujem kako viče: “Edo, Edo...” Krenuo sam da izađem, da ga zagrlim, ali su me gorbari povukli unutra. A onda su ga ubili...”
“Kako?”
“Maljem su ga ubili. I danas se pitam kako sam imao snage da to gledam. A imao sam. Grobari su izašli iz jame i počeli da dovlače leševe. Izašao sam i ja. Uzeo sam Albertovo telo na ruke i doneo ga do rake...”
“Možeš li mi reći kako je to bilo, kako je to izgledalo?”
“Lobanja mu je bila razbijena. Video mu se mozak...”
“A posle su nas vratili u baraku”, priča Šajer. “Tamo me je čekao stariji brat Moris. Stao sam ispred njega.
Niti me on išta pita, niti ja išta kažem. Ćuti on, ćutim i ja. Znao je šta se desilo. U jednom trenutku se zagrlimo i zaplačemo...”
Tih svedočenja o užasu Jasenovca u knjizi je još 14, ali u njoj su i ozbiljno istražene i utemeljene konstatacije autora o tome šta se radilo u NDH za vreme Drugog svetskog rata. Nijedna od država hitlerovske koalicije, kaže Almuli, nije učinila ono šta su ustaše uradile: istrebile su Jevreje i Rome, a polovina Srba, od skoro dva miliona koliko ih je bilo pre rata, pobijena je, proterana ili preobraćena. Ubijali su maljevima i gvozdenim šipkama, klali noževima, trovali hemikalijama, izgladnjivali, bacali u reku, spaljivali u pećima, a najređe vatrenim oružjem.

SVEDOČENjE ADA KABILjA
STRAŠNU mi je priču ispričao i Ado Kabiljo iz Visokog, piše Almuli. Njegovu mladu ženu sa sinom prvencem od nepunih osam meseci, majku i dve sestre, odveli su jedne večeri iz logora u Staroj Gradiški u logor Jasenovac - ciglanu. Doveli su ih pred ciglarsku peć i vratili natrag u Gradišku, jer nije bilo dovoljno koksa da ih spale. Čekali su idućeg celog dana u Gradiški do večeri, kada su ih ponovo poveli. Znali su da će ih baciti u peć.

CIKLUS
OVOM knjigom, Almuli je zaokružio svoj ciklus istraživanja o stradanju Jevreja na tlu bivše Jugoslavije. Pre ove knjige, on je objavio još dva zapažena dela “Živi i mrtvi” i “Jevrejke govore”. Njegovo neumorno pero, koje ne ispušta iz ruku već punih sedam decenija, još ne miruje.

Borislav LALIĆ