Potiče iz siromašne seljačke porodice. Majka Anka Kašanin i otac Nikola Popović nisu bili venčani, pa su stariji brat Radivoj Kašanin i on upisani u matične knjige rođenih pod majčinim prezimenom Kašanin.
Po završetku četvorogodišnje osnovne škole, učitelj Somborac Jovan Slavković odvodi ga u Novi Sad direktoru Gimnazije Vasi Pušibrku koji ga prima i obezbeđuje stipendiju, a po završetku Gimnazije nastavlja školovanje u Parizu.
Istoriju umetnosti studirao je na Sorboni kod profesora Malea, Baša i Šnajdera. Tezom Bela crkva Karanska doktorirao je u Beogradu 1926. godine. Bio je kustos Muzeja savremene umetnosti, direktor Muzeja kneza Pavla i Galerije fresaka u Beogradu. Značajan je i kao jedan od organizatora prvih velikih evropskih izložbi u Beogradu: Italijanski portret kroz vekove (1938) i Francusko slikarstvo 19. veka (1939). Bio je pokretač i urednik časopisa Umetnički pregled koji je izlazio između 1937. i 1941. godine. Muzejom kneza Pavla, kako se tada zvao današnji Narodni muzej u Beogradu, upravljao je od 1935. do 1944. godine.
Radi formirnja umetničke zbirke Muzeja kneza Pavla, Kašanin je putovao po Evropi i boravio, između ostalog, i u Holandiji, o čemu svedoče njegovi putopisi, objavljeni najpre u dnevnim novinama Politika, Srpski književni glasnik, a kasnije i u zbirci „Pronađene stvari“ (1962). Kašanin je takođe zaslužan i za organizacije izložbi jugoslovenske umetnosti u Amsterdamu kao i holandske umetnosti u Beogradu, za šta je odlikovan ordenom Kraljevine Holandije.
U naučnom radu bavio se istraživanjem srpske umetnosti od srednjeg veka do novijih vremena. Njegova tumačenja zasnovana su na učenjima francuske škole između dva svetska rata i zasnivaju se pre svega na prefinjenoj analizi stila. Dao je značajan doprinos poznavanju srpske srednjovekovne književnosti. prema rečima Dimitrija Bogdanovića njegova knjiga o staroj srpskoj književnosti predstavlja odstupanje od glavnog toka njenog proučavanja ali sa vrlo osvežavajućim pristupom. Kašanin nije nastojao da da pregled celokupnog razvoja srpske srednjovekovne književnosti već je hteo da revaloarizuje njeno mesto u srpskoj kulturi i da među čitalačkom publikom promoviše najvrednija ostvarenja srpskog srednjovekovnog nasleđa. Objavljivao je likovne kritike od 1924. u listovima Politika, Vreme i časopisu Reč i slika.
Tabla na zgradi u kojoj je živeo Milan Kašanin 21. februara 2012. otkrivena je spomen ploča na zgradi u Hilandarskoj ulici u Beogradu gde je živeo.
21.12.04 Politika
Prevratničko tumačenje tradicije
Izabrana dela, Milan Kašanin
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva iz Beograda za poslednjih deset godina obogatio je srpsku kulturu izdavačkim poduhvatima - nizom sabranih i izabranih dela pisaca i naučnika iz zaborava je vraćeno ne samo bogatstvo naše tradicije već je ono, savremenim književnim i istorijskim teorijama zahvaljujući, konačno valorizovano ili revalorizovano.
Pred čitaocima se sada nalazi osam tomova Izabranih dela Milana Kašanina, jednog od najistaknutijih intelektualaca i naučnih stvaralaca u srpskoj kulturi 20. veka. U Zavodu za udžbenike tim povodom je priređena mala svečanost kojoj je prisustvovala i Kašaninova kćerka Marija Kašanin-Bojić; o delu Milana Kašanina govorili su nadahnuto akademik Nikša Stipčević i profesor Univerziteta Vladeta Janković, a Radoš Ljušić, direktor Zavoda i glavni i odgovorni urednik, najavio je svečano predstavljanje svih osam knjiga sredinom januara, u Atrijumu Narodnog muzeja u Beogradu.
Govoreći o svestranom stvaralaštvu Milana Kašanina - istoričara umetnosti i književnosti, književnog i umetničkog kritičara, esejiste, pripovedača i romansijera - Nikša Stipčević je rekao za Kašanina da je bio rafinovani poznavalac evropske književnosti i kulture, znalac mnogih jezika, aristokrata po duhu i aristokrata po ponašanju, iako aristokrata poreklom nije bio. Kašanin je, dodao je Stipčević, bio veliki inovator na planu istoriografije, metodološki sledeći francusku istoriografsku školu analista koju je pokrenuo Fernan Brodel. Kašanin je bio i sjajni pripovedač i sjajni pisac, rekao je Stipčević, blizak onome što je u našoj kulturi ostavio Veljko Petrović. Pisao je „beogradskim stilom”, bio je dobar govornik i sjajan kozer, zaključio je Stipčević, ocenjujući Milana Kašanina kao jednog od stubova srpske kulture 20. veka.
Vladeta Janković je rekao da su Kašanina odlikovali neortodoksni pogledi i veoma sveža tumačenja. Posvetivši svoju pažnju Kašaninovoj knjizi „Sudbine i ljudi. Ogledi o srpskim piscima”, Janković je rekao da je to delo bilo, kada se u leto 1968. godine pojavilo u izdanju beogradske „Prosvete”, istorijski događaj u srpskoj kulturi. Ta je knjiga bila čudo! - kazao je Janković - i mali zemljotres u književnim krugovima tog doba. Kritičari Predrag Palavestra, Petar Džadžić, Zoran Gavrilović, Predrag Protić, ocenili su je u rasponu od vrlo pozitivno preko umereno pozitivno do oduševljenja, dok je Eli Finci nešto kasnije, kada je neko politički procenio da je opasna, napisao neobično oštar tekst o njoj.
Međutim, juče je ustvrdio Vladeta Janković, knjiga Milana Kašanina „Sudbine i ljudi” razbila je režimski favorizovanu liniju mišljenja da je sve što je Jovan Skerlić uradio bilo pozlaćeno; revalorizacijom koju je učinio, Kašanin je uveo novi, potpuno sveži pristup u ocenjivanju književnih dela i književne kritike, pri tom argumentovano favorizujući evropski usmerene stvaraoce, njihovu intimističku rafiniranost kako u pisanju tako i u životu. U tom smislu, Kašaninovi favoriti bili su Laza Kostić, Jovan Dučić i Stevan Sremac...
Izabrana dela Milana Kašanina su: studija „Srpska književnost u srednjem veku” (1.tom), pripovetke „Grešnici” i „U senci slave” (2.tom), romani „Trokošuljnik” i „Pijana zemlja” (3.tom), roman „Priviđenja” (4.tom), ogledi i studije o srpskim piscima „Sudbine i ljudi” (5.tom), eseji, uspomene, intervjui, bibliografija „Susreti i pisma. Pronađene stvari. Misli” (6.tom), ogledi, studije i kritike „Umetnost i umetnici” (7.tom), dok se u 8. tomu nalaze „Slučajna otkrića. Kamena otkrića. Sa Milanom Kašaninom. O Milanu Kašaninu.” Sve ove knjige, ocenio je najzad Vladeta Janković, kulturni su događaj prvog reda i doprinose dostojanstvu srpske kulture.
A. Cvijić
>>Danas
Izabrana dela Milana Kašanina u osam tomova, u izdanju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva iz Beograda, obuhvataju deo zamašnog opusa svestranog i veoma značajnog mislioca i autora srpske kulturne scene dvadesetog veka. Kašanin je bio istoričar književnosti, književni i umetnički kritičar, esejista, pripovedač, romansijer, mislilac i memorista. Rođen je u Belom Manastiru, 1895. godine, gimnaziju je završio u Novom Sadu a istoriju umetnosti i uporednu istoriju književnosti studirao je u Parizu. Između dva rata bio je direktor muzeja Savremene umetnosti i upravnik Muzeja Kneza Pavla a nakon oslobođenja direktor Galerije fresaka u Beogradu. Kašanin je objavio zbirke priča - "Jutrenja i bdenja", "Zaljubljenici" i "U senci slave", romane "Trokošuljnik" i "Pijana zemlja", zbirku eseja "Pronađene stvari", "Sudbine i ljudi" (ogledi o srpskim piscima)... Iz oblasti umetnosti objavio je naslove: "Srpska umetnost u Vojvodini", "Dva veka srpskog slikarstva", "Umetnost i umetnici", "Savremeni beogradski umetnici", "Umetničke kritike". Radio je i kritička izdanja sabranih dela nekih srpskih pisaca kao što su Vladislav Kaćanski, Jovan Grčić Milenko, prevodio je sa ruskog i francuskog, pripremio za štampu sabrana dela Turgenjeva i Dostojevskog.
Prva knjiga u Izabranim Kašanovim delima (čiji je urednik Milovan Vitezović) je "Srpska književnost u srednjem veku". U njoj je deo nazvan "Ideje i vreme", sa Kašaninovim esejima u kojima razmatra postanak, kulturu, čitaoce, pisce, književne oblike, ideologiju... srednjeg veka na našem tlu, dok se u poglavlju "Pisci i dela" nalaze tekstovi najznačajnijih srednjevekovnih stvaralaca - svetog Save, kralja Stefana Prvovenčanog, Jeromonaha Domentijana, monaha Teodosija itd. U preostalih sedam tomova, raspoređena su najznačajnija Kašaninova dela - proza, esejistika, naučni radovi... "U delima o srpskoj srednjevekovnoj književnosti i u ogledima o srpskim piscima, on je dao svoj potpuno novi, skoro prevratnički doprinos tumačenju i vrednovanju srpske književne tradicije, sporeći mišljenja koja su do njega smatrana neosporivim, ne obazirući se na prethodne autoritete. Pišući o savremenicima i iz najličnijeg ugla, on se nije udvarao ni njima ni svom vremenu pokazavši se kao odani prijatelj, siguran svedok i nepotkupljivi kritičar. Prihvativši modernu evropsku misao, spoznavši moderne tendencije, Milan Kašanin je izvršio prvo temeljno vrednovanje dela srpske umetničke tradicije, sagledavajući je u evropskom kontekstu, ne ostavši pri tome dužan ni savremenicima slikarima, ni njihovim delima, osvedočivši se kao vodeći autoritet umetničke kritike", navodi urednik izdanja Milovan Vitezović.
J.S. Jovanović
