Rođen je 1949. godine u Zrenjaninu. Posle završene gimnazije u rodnom gradu, studirao je opštu književnost sa teorijom književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu.
Član je Srpskog književnog društva, Društva književnika Vojvodine i Srpskog Pena.
Bio je jedan od osnivača i dve decenije glavni i odgovorni urednik časopisa za književnost i kulturu Ulaznica.
Piše poeziju, prozu, književnu i likovnu kritiku, bavi se dramaturgijom, a i prevodi s ruskog i engleskog jezika.
Knjige pesama: Oružje ljudski ranjeno (1970), Šumi se vraćaju pragovi (1974), Darovno putovanje (1978), Panglosov izveštaj (1982), Suze u lunaparku (1987), Očenaš na Tajms skveru (1991), Olovni dolov (1995), Led i mleko (2003), za koju je dobio nagradu Knjiga godine DKV, Psi versa (2005), Kanjiška monotipija – dvojezično izdanje na srpskom i mađarskom (2007), Stara kantina (2011), Severni izgovor (2011), Pseća suza (2014), Di (2014), Nepoznavanje prirode (2017).
Knjige proze: Banatska čitanka (tri izdanja: 1991, 2005. i 2008), za koju je dobio nagradu "Karolj Sirmaji" 1991. godine, Moj begejski deo sveta (1994), Bajke o grmu (1995), Čehovija (1996), za koju je dobio nagradu "Stevan Pešić", Vez u vazduhu (1998), Žrtve bidermajera (Geopoetika, 2000), Sibilski glasovi (Geopoetika, 2001), Nada stanuje na kraju grada (sa Uglješom Šajtincem, 2002), Vodeno dete (Geopoetika, 2004), Pričica (2005), za koju je dobio nagradu "Dimitrije Mitrinović", Kinesko dvorište (2006), Lyrik-klinik (Geopoetika, 2009), Dilinkuca (sa Ljudmilom Šajtinac, 2012), Porcelan (Geopoetika, 2017).
Knjige eseja: Demogorgon (1990), Hotel Čarnojević (1989), Hajka na Akteona (1997).
Njegova izvedena dramska dela su: Cveće i smrt starog Luke, Ljupčetovi snovi – poetsko pozorje za decu, Banatikon, Steva Svetlikov, Atlantska veza, Paorska groznica.
Poezija, proza i eseji Radivoja Šajtinca prevođeni su na engleski, nemački, francuski, španski, mađarski, slovenački, makedonski, rumunski, poljski, ? nski, turski, slovački i grčki jezik.
Roman Žrtve bidermajera objavljen je u prevodu na engleski u ediciji Srpska proza u prevodu (Serbian Prose in Translation) u izdanju Geopoetike 2012. godine. Drugo izdanje ovog romana objavio je 2015. američki izdavač Blooming Twig Books, Njujork.
01.01.00
Dnevnik
25.09.2002.
SAVREMENA PROZA
Šajtinčev banatski romaneskni kvartet
Romani Radivoja Šajtinca, od ?Čehovije?, preko ?Veza u vazduhu? i ?Žrtve bidermajera?, do najnovijeg, ?Sibilski glasovi?, okrenuti su tajnama kojima smo okruženi, na relacijama: prošlost - sadašnjost ? porodica ? priroda. Shvatajući da najdublji smisao književnog teksta često postoji mimo namerenog i zapisanog, da se stvarnost pretače u priviđenje a u njoj se i najtačnije odgoneta, on svoju pripovednu pojavnost uobličava u magmi jezika u koju njegovi junaci, uporedo sa narativnim projektom uspostaljanja sveta koji uglavnom nestaje, smeštaju i sopstvene realnosti. Ovi kratki romani označeni su jedinstvenim rukopisom sumnje, jednim brojem opsesivnih tema, ali i različitom strukturalnošću i fabularnom organizacijom. Iskaz koji kao talog ostaje u čitalačkom sluhu posle svakog od Šajtinčevih romana: svet je posuda u kojoj se kupa opšti bol - realnost je koju ni akribičnost postmodernizma ne može da izmeni. To je bilans ove prozne tetralogije o fenomenima zavičajnog, mondijalističkog i familijarnog.
Poetičnost i lomovi
U početnom romanu ?Čehovija?, koji ima preovlađujuće elemente poetske proze, Šajtinac zapravo anticipira ukupnost svog ?banatskog kvarteta?. Ovde započinje njegov ? govor o nedokučivom?, u ?Čehoviji ? se vaspostavlja princip da se minimalizmom fabule može dosegnuti bogatstvo stvarnosti. U zgusnutoj povesti o detalju iz života Arkadija (Vinogradova) Popova, ispisanoj na naizgled nepretencioznoj čehovljevskoj margini, slu?eći se metaforom predskazanja, Šajtinac gleda u pozadinu stvari, u tromosti kolokvijalnog otkriva olovnu težinu ravnice. Na opštem planu ?Čehovija? detektuje unapred izgubljenu bitku usamljenog pojedinca i nezasitost ljudske gladi za sticanjem materijalnog.
?Vez u vazduhu? konsekventna je nadogradnja proznih modela i filozofsko-poetoloških naznaka, započetog u ?Čehoviji?. Pripovedni diskurs je u ?Vezu? usmeren ka dubinskoj introspektivnosti, s uverenjem da jedino metafizika poezije mo?e do kraja da objasni sveopštu tajnu. On roman gradi tehnikom i strategijom romanopisca zadržavajući istovremeno beskraj poverenja u ?božanski svevid? koji samo poezija ima. Zapravo, u ovom romanu autor do sudbinskih i konačnih istina svojih junaka, i sopstvenih, naravno, stiže ?kristalizacijom ? . I ne bez razloga, jedan od prikazivača ovog njegovog romana u kontrapunktovima ?Veza u vazduhu? pronalazi izražene prustovske elemente. Svojevrsna ?zgusnuta svetlost? dobija tamnu gamu jedne postiskustvene konstante. Uzdržan ton koji Šajtinac koristi u ?Čehoviji?, opisujući zbivanja u ?dobrovoljnom azilu za preosetljive?, izgubljenom negde na dnu Panonije, u romanu ?Vez u vazduhu? preobražava se u orvelovsko-beketovsku paklenu završnicu. ?Vez? započinje evokacijom u detinjstvu zarobljene igre, fudbalske, koja se preobrće u surovu parabolu punu fraktura, lomova, krvi i borbe do istrebljenja. Fragment pod nazivom ?Stadion?, sazdan od direktne mučnine, svojim orvelovskim asocijacijama, pun političko-egzistencijalnih implikacija i napregnutošću jezika iziskuje naknadno čitalačko prepoznavanje i pročišćavanje. U beketovski postavljenoj celini pod nazivom ?Događaj?, Šajtinac, ne menjajući optiku produhovljene rezigniranosti, kombinujući biografske i parabiografske elemente, fleš-bekovim, sagledava život pojedinca i porodice. NJegovi junaci osujećenog hoda prebiraju po banalnostima svakodnevnog života, kruže sopstvenim uspomenama ali i hiljadugodišnjim iskustvom banatske ravnice, koje je ponekad i endemično, dok život ističe iz njihovih prignječenih tela.
Dok roman ?Vez u vazduhu? protiče u traženju izlaza iz bespuća u koje nas istorija, poreklo i predrasude dovode, u ?Žrtvama bidermajera? Šajtinac svoju kontemplaciju provlači tesnacem između dva vremena: kroz prividnu izvesnost prošlosti i metastabilnu savremenost. NJegov junak, Vukašin Pomorišac, okupiran sopstvenom bolešću i tragičnom smrću brata Rastislava, u među-generacijskom dijalogu sa sinom život posvećuje kontroverzama najvećeg slikara srpskog bidemajera, Konstantina Daniela. U zahuktalom kolopletu ovog disputa o sudbini, poreklu, stvaralačkim mukama, nestalim slikama i osporavanjima ovog značajnog slikara, i ?dnevnika? bolovanja i porodičnog života junaka iz današnjice, protiče Šajtinčeva potraga za tajnama koje ?po svemu sudeći nisu miroljubive?. Svetla i senke Danielovog života postaju paradigma ishodišnih tačaka Vukašina Pomorišca. Autorova pozicija u ovom romanu je fleksibilna i polivalentna: Šajtinac je svestan da smisao književnog teksta često postoji mimo zapisanog. U ?Žrtvama bidermajera?, koji na mahove ima i elemente traktata o suštini umetničkog čina , uporedne tipologije Banaćana, skice za porodičnu hroniku urbanog čoveka, ipak je preovlađujući onaj književni segment koji se javlja u intertekstualnom prostoru i svodi na pitanje: gde se krije težište čovekove egzistencije? Po Šajtincu, ono je sama tajna: a ?iz tajne nema se, ništa se ne može, i nikud?. Reč, dakle, ima zahtevni i intuitivni čitalac koji uvek ide dalje...
Ironični skalpel ?etnofantastike?
Tragom teme o ljudskoj spremnosti da zarad materijalnog bogatstva umesto života posvoje njegovu imitaciju, Radivoj Šajtinac stiže do četvrtog svog romana, ?Sibilski glasovi?. Ovo delo, najdoslednije u poštovanju proznog prosedea, on definiše kao ?etnofantastični roman?. Kroz priču o restauraciji, po narudžbini, stare, oronule i ?potonule? komšijske kuće, Šajtinac ishodi nedvosmislen romaneskni zaključak: prošlost, istorijska i povesna, zavičaj i etnos ne mogu se veštački, i po narudžbini, oživeti. Autor, implicite poručuje kako su sva poistovećenja sa rekontrukcijom prošlosti samo privid i zaludnost. Realnost u kojoj žive Pavle i Petar Manojlov doživljava se zato kao opasna mistifikacija stvarnog. Uronjen u ikonografiju banatskog života, pisan bogatim kolokvijalnim argoom, roman ?Sibilski glasovi? kao završni čin Šajtinčevog banatskog kvarteta, na izvestan način predstavlja i kritiku zaludnosti iluzionizma regionalne tekstualnosti. Ovaj roman se može doživeti i kao autorov ironični post skriptum zaludnim pokušajima da se zavičajno suprotstavi globalizaciji jezika, kulture i istorije.
Sumirajući proznu stvarnost Radivoja Šajtinca, iz banatskog roma-nesknog kvarteta, možemo fokusirati koncentrisanu jezičku materiju, zapaziti eksresivne poetološke naznake, istaći doslednost postmodernističe intertekstualnosti, autentičnost geo-etnološkog miljea, suočiti se sa ironijom i auto-ironijom i zaviriti u metafizički zjap koji se krije na obzorju stvarnog, bilo prošlog ili aktuelnog.Ovom savremenom piscu, dakle, kao da je imanentna preporuka Roberta Muzila da je književnost jedino moguća i relevantna ako u sebi sadrži ironiju i fantastičnu stvarnost. Šajtinčev virtualni vez u jeziku, u svojoj proznoj arhitektonici, ima dovoljno od obe.
Zoran Slavić
