01.01.00
ORFEJ CRVENE KOŽE
Šerman Aleksi, Bluz rezervata, Samizdat B92, 2001, preveo David Albahari
piše: Vladislava Gordić
Kad neki Indijanac - kao što je to sa Šermanom Aleksijem slučaj - ima trideset pet godina, iskustvo u pisanju scenarija, filmskoj produkciji i režiji, te nekoliko knjiga proze i poezije, onda podatak da je njegov pre tri godine na festivalu Sandens nagrađeni film Dimni signali imao 137 pozitivnih recenzija svedoči o istinskom kvalitetu koji se opire komercijalizaciji i prkosi etničkoj marginalizaciji. Dovde i zasad, sudbina Šermana Aleksija podseća na sudbinu jednog belca s američkog Juga, Tenesija Vilijamsa - u oba slučaja, mediji, nagrade i osvajanje filmskog platna kao nagrada za ispredanje priče o autsajderima.
Početak Aleksijevog prvog romana a druge knjige proze umnogome podseća na jednu od najboljih drama Tenesija Vilijamsa, Orfejev silazak - u tipičan gradić američkog Juga (a sva njegova tipičnost oličena je u tabli na kojoj je šerif lično napisao sledeće: "Crnče, ne dozvoli da te noć zatekne u ovom okrugu") dolutao je zgodan momak sa gitarom, izazvao uzdahe žena i podozrenje muškaraca, da bi na kraju, nepravedno optužen za krađu i ubistvo, bio surovo rastrgnut od strane zlih lokalnih Menada. Veliki bluzer Robert Džordan, koji se pojavljuje na početku Aleksijevog romana u rezervatu Indijanaca iz plemena Spokejn na krajnjem severozapadu Amerike, uklet je zato što je đavolu prodao slobodu u zamenu za muziku. Džordan donosi sa sobom neuništivu čarobnu gitaru, demonski predmet njegove žudnje koji je, uz to, i direktan povod da nekoliko Indijanaca katoličke veroispovesti osnuju bend "Kojotov izvor". Odatle počinje turobna povest o Orfeju crvene kože koji ne može da umakne ni svojoj liri, a ni dobro poznatom zlu, o usudu komercijalizacije, marginalizacije i banalizacije.
Za književnost sa severnoameričkog tla potpuno netipična mešavina humora, magičnog realizma i lirske refleksije u Bluzu rezervata prisutna je najviše zato da bi nam ukazala da "success story" u indijanskom pojmovniku ne postoji. Aleksijev nesporni talenat nosi prejaku crtu defetizma i melanholije, i ovaj autor kao da piše samo zato da bi ispričao povest o plemenu pred gašenjem. Međutim, uz road-roman o neuspešnom putu ka slavi sveindijanskog benda uporedo teče i prikupljanje priloga za moguću istoriju rokenrola. Bluz rezervata je i priča o sasvim neobičnom pojedincu, o Tomasu Palivatri, koji želi da mimo plemena i etnikuma artikuliše svoju sudbinu i svoje prioritete. Šerman Aleksi jednu sasvim ličnu priču postavlja u univerzalne okvire, podsećajući nas tako da su arhajski koreni nemira i tuge svima zajednički.
Aleksi govori o gubitku identiteta, kulture, slobode i jezika, o humoru i gorkoj vedrini koja boji tužan život marginalca, o ljubavi koja je nužan, ali i nedovoljan uslov spasa od američke kulture i birokratije. Ljubav je otelovljena u Čes i Čekers (čija su imena adekvatno ali ne sasvim prozirno prevedena kao Šah i Dama), devojkama iz plemena Flethed koje dele tuge i strahove svoje sabraće Spokejna. Američki predeo koji okružuje mali indijanski bend ispunjen je pak neotesanim belcima koji su svi odreda grabljivci, manipulanti i kradljivci lepote. Belci su možda nepopravljivi, ali ni Indijanci nisu bezgrešni - njihova najveća mana je slabost duha, oni su skloni opijanju, fascinirani belim ženama i nekako isuviše spremni da bace koplje u trnje.
Aleksijeva knjiga je povest o ugušenom etnicitetu, oda istoriji i tradiciji Indijanaca, katalog nepravdi, nesporazuma, rasne mržnje i intra-rasizma. Važnu ulogu u Bluzu rezervata igraju snovi glavnih junaka, kroz koje se reflektuju istorijski košmari, zločini, silovanja i uništenja, u kojima defiluju silnici i zločinci. Bedeker američke istorije, bluza i nespokoja - to je samo kratka dijagnoza Aleksijevog dela i trasiranje njegovog puta u istoriju.
