Vizantinci

02.03.07 Dnevnik - Novine i časopisi

Pored već dobro prihvaćenih studija Rozarija Vilarija “Likovi baroka” (2004) i Euđenija Garina “Čovek renesanse” (2005), izdavačka kuća “Klio” je u svojoj čuvenoj ediciji “Čovek u istoriji” nedavno objavila i knjigu “Vizantinci” (2006) koju je priredio Guljelmo Kavalo. Ono što daje poseban kvalitet i značaj ove edicije, je da najeminentnija pera savremene istoriografije pišu o društvenim kategorijama koje karakterišu različite istorijske epohe (stari Egipat, Rimsko carstvo, srednji vek, Vizantija, renesansa, barok, doba prosvećenosti).

Takav slučaj je i sa knjigom “Vizantinci”, u kojoj grupa poznatih vizantologa obrađuje najkarakterističnije slojeve ove čuvene srednjovekovne imperije. Slikovito dočaravajući senzibilitet vizantijskog društva u kontekstu svakodnevnog života, svet prostranog carstva je predstavljen serijom istančano komponovanih portreta - od siromašnih slojeva, seljaka, vojnika, preko učenih ljudi, žena, klerika, državnih činovnika, sve do careva i svetitelja. Svi pomenuti tipološki likovi i kategorije najvernije oslikavaju složenost jedne države, ali i pokazuju razvojne tokove koji su se vekovima odvijali u pojedinim profesijama i društvenim slojevima.

Slika Vizantije u ovoj knjizi predstavljena je serijom eseja, znalački napisanih iz pera čuvenih vizantologa kao što su Evelin Patlažan, A. Každan, P. Šrajner, R. Brauning, Alis-Meri Talbot, N. Ikonomides, Vera Falkenhauzen, Andre Giju, M. Mek Kormik i Siril Mango. Prema navodima izdavača, u bogatoj riznici vizantološke literature teško je naći bolje delo koje na tako fascinantan način rekonstruiše epohu ovog carstva, njegove vrtoglave uspone, dominaciju u sferi kulture i umetnosti, superiornost njene prestonice, kao i način življenja i poglede na svet žitelja jedne tako prostrane imperije.

Od početnih omalovažavanja i tendecioznih stavova da Vizantija nije ništa drugo nego dekadentni period istorije slavnog Rimskog carstva kada dolazi do njegovog progresivnog urušavanja, istraživanja koja se odvijaju u 19. i 20. veku pokazuju svu raskoš i prosperitet ove srednjovekovne države čija istorija sve više predstavlja zanimljivo poglavlje u razvoju zapadnoevropske misli i estetskih stremljenja. Ono što je nekadašnjim istraživačima Vizantije izgledalo kao monotona bajka o intrigama, moralnoj niskosti, slikarskoj neukosti i sujeverju, pretvorilo se u uzbidljivo i slikovito štivo zasnovano na činjenicama i potkrepljeno relevantnim izvorima.

Kako Guljelmo Kavalo u uvodu svoje knjige kaže - “nije samo u zaborav pala stereotipna slika statične i nepromenljive Vizantije okamenjene u svom trajanju”, nego se poslednjih decenija 20. veka desio veliki pomak napred. Danas je pažnja usmerena na vizantijskog čoveka, na određene karaktere po kojima se razlikovao od ostalih, ali i na specifičnu kulturalnu tipologiju ovog carstva, koja je doživela korenite promene tokom njegovog hiljadugodišnjeg postojanja, počev od formiranja Konstantinove prestonice na Bosforu oko 330. godine, pa sve do pada vizantijske imperije, 29. maja 1453.

Inače, priređivač Guljelmo Kavalo je profesor grčke paleografije na univerzitetu La Sapienca u Rimu i dopisni član italijanske akademije Linceja. Priredio je nekoliko značajnih dela iz kulturne istorije srednjeg veka, među kojima se posebno izdvajaju “Knjige i pisci vizantijskog sveta” (1990), “Vizantinci” (1992) “Knjige i pisci u srednjem veku” (2003), “Istorija čitanja u zapadnom svetu” (2004). U našem izdanju, tekstovi u studiji “Vizantinci” prevedeni su sa italijanskog (Sanja Đurković), francuskog (Đorđe Trajković), engleskog (Bogdana Nikolić) i nemačkog (Jelena Kostić), a recenzent ovog kapitalnog dela je naš ugledni vizantolog prof. dr Radivoj Radić.

Siniša Kovačević