Zapadnoindijski nobelovac V. S. Najpol je rođen na Trinidadu, avgusta 1932. godine u porodici indijskih Bramina. Otac mu se bavio novinarstvom, pa je od malih nogu ljubav prema pisanju preneo V. S. Najpolu i njegovom bratu Šivi. Do 1938. Najpol je živeo u Port Spejnu da bi potom otišao na studije u Oksford. Pošto je diplomirao 1953. godine, zaposlio se kao novinar u BBC-ju. Dve godine kasnije, posle ženidbe sa Patrišom En Hal, počeo je da se bavi esejistikom, prozom i kritikom. U svojim romanima i pričama, ali i publicističkim knjigama, V. S. Najpol piše o složenim rasnim odnosima na Karibima, ali i drugde širom Trećeg sveta, polazeći od svog kosmopolitskog iskustva življenja. Postkolonijalno doba, klasna i socijalna gibanja, odnosi metropole i nekadašnjih kolonija centralne su teme Najpolove književnosti. Naravno, osmotrene pogledom na sudbine malih ljudi.
01.01.03
U slobodnoj državi
Mada su, pre nego što je dobio Nobelovu nagradu za književnost 2001. godine, čak tri njegova romana prevedena na naš(e) jezik(e), Vidijahar Surprasad Najpol je uglavnom bio nepoznat širem krugu čitalaca. Niti prvi prevod njegovog roman ("Gerilci", 1980.) niti, godinu dana potom, drugi ("U slobodnoj državi", 1981.) nije zainteresovao domaće književne kritičare, bez obzira što se u njegovoj promociji na srpskohrvatskom jezičkom području angažovao i poznati književnik i prevodilac David Albahari. Albahari potpisuje prevod romana "U slobodnoj državi", koji je drugo izdanje kod nas doživeo 20 godina posle prvog, a nekoliko dana posle proglašenja dobitnika Nobelove nagrade 2001. godine.
Na tragu miljea svojih ranijih romana, Najpol, poreklom Indijac iz Trinidada odrastao u Engleskoj, u romanu-noveli "U slobodnoj državi" svoje junake Bobija i Lindu smešta u "imaginarnu" afričku zemlju, u kojoj se upravo dešava proces postkolonizacije, sa svim neobičnim, za spoljneg posmatrača čak sumanutim društvenim i političkim procesima. Kratkim i ogoljenim rečenicama i isto takvim opisima, koji podražavaju stvarnost (unutrašnji beskompromiosni sukobi za vlast u tek oslobođenoj afričkoj zemlji) kroz koji se kreću dvoje belaca, Najpol prepliće različite civilizacije, političke stavove, kulturološke probleme u sredini koja nema, niti naslućuje svoj identitet. Mada pokreće čitav niz veoma krupnih pitanja, Najpol u ovoj knjizi, kao i u ranijim, izbegava da na njih ponudi odgovor, pridržavajući se Čehovljevih reči da pisac nije taj koji rešava, već pronalazi probleme.
Usamljenost, nepoverenje, osećaj apatridstva, nepripadanja nijednoj zemlji ili civilizaciji, duboko individualni osećaj "negde između" ili "bez korena", koji je inače dominantan u Najpolovim delima, u ovom romanu-noveli najbolje prezentuje pomenuti Bobi, koji je izdvojen iz okruženja ne samo zbog toga što je belac, Englez u novoj nezavisnoj afričkoj zemlji, već i zbog činjenice da je homoseksualac. Pisac problematizuje reč "sloboda", kao i Bobijeva liberalna načela, koja se na kraju knjige pokazuju nestvarnim i nemogućim. Prevodilac kaže da je i sam naslov knjige, kada se čita u engleskom originalu, na tom tragu, jer se može čitati na tri načina: junaci žive u slobodnoj, odnosno nezavisnoj državi; oni su "slobodni" u odnosu na društvo ili kulturu u kojoj se nalaze; "slobodni" u smislu "izgubljeni", "nošeni" okolnim stvarima. Za roman "U slobodnoj državi" Najpol je 1975. godine dobio Bukerovu nagradu.
O njegovom "traganju za slobodom", ali i cinizmu, možda nešto može reći i podatak da se, prilikom primanja Nobelove nagrade, osim rodbini i prijateljima, posebno zahvalio prostitutkama koje su mu "tako mnogo pomogle kada mu je brak bio u krizi".
N. Sejdinović
