Marcel Duchamp - spisi, tumačenja

stova sadrži najznačajnije njegove tekstove: Pismo Tristanu Carau, Muškarci pred ogledalom, Zbornik tekstova za Societe Anonyme, Velike nevolje sa umetnošću u ovoj zemlji, Stvaralački čin i Apropo ready-mades. U poglavlju intervjua nalaze se njegova četiri najznačajnija intervjua.
Iako drugi deo ovoga zbornika nije označen posebnim zaglavljima, tumačenja koja sadrži grupišu se oko jedne zajedničke teme. Ta tema je Dišanovo delo posle njegovog “minhenskog zaokreta”, dakle, stvaralaštvo izvan medija slikarstva, koje određuju njegovi readymades i dva testametarna dela, Veliko staklo i Neka bude dato. To je, uz sva dopuštena i razumljiva odstupanja, glavna tema svih tumačenja, koja su dobila mesto u ovom zborniku. Ona se, opet, izuzimajući prva četiri, grupišu prema metodološkim, odnosno teorijskim pozicijama njihovih autora. O prva četiri dovoljno je reći, da Hronološke beleške, koje je sastavio Volter Hops, među istoričarima umetnosti jedan od najboljih poznavalaca Dišanovog dela, jedan od autora koji su za Filadelfijski muzej umetnosti, prema Dišanovim pisanim instrukcijama, sklopili poslednje njegovo testamentarno delo, karakterišu osećanje za meru i stvarno razumevanje bitnog u Dišanovom životu radu; Apolinerov esej Marsel Dišan, iz njegove knjige o novom slikarstvu, jeste prvo svedočanstvo o ovom umetniku; Bretonova rasprava Nevestin svetionik je rana analiza Velikog stakla, od koje su kasnije polazili svi ikonografski pristupi ovome delu; esej Kinastona Mekšajna La vie en Rrose, autora koji je zajedno sa An Darnokur priredio, po uverenju mnogih, jedan od najboljih zbornika tekstova o Marselu Dišanu, u ovom zborniku preuzima zadatak davanja takta onome što sledi. Sledeća dva teksta, čiji su autori Mišel Sanuije, Marsel Dišan i francuska intelektualna tradicija, i Rober Lebel, Marsel Dišan i Andre Breton, jesu prilozi intimusa i saradnika, tekstovi koji Marsela Dišana smeštaju u njegovo vreme i govore o njegovim odnosima sa drugim stvaraocima iz njegove epohe. Treće poglavlje popunjavaju tekstovi istoričara umetnosti: Lorensa D. Stifela Juniora Umetnost Marsela Dišana. Dimenzije i razvoj u Le Passage de la Vierge a la Marie, ikonološka analiza na osnovu opsežnih fenomenoloških istraživanja, Vernera Hofmana Dišanova metaironija, deo poglavlja drugog dela Hofmanove studije Grundlagen der modernen Kunst [Temelji moderne umetnosti], u kojem (poglavlju) pod naslovom Tri pionira, razmatra individualne prinose V. Kandinskog, P. Mondrijana i M. Dišana umetnosti 20. veka, Edvarda Bala i Roberta Knafoa Dossier R. Mutt, minuciozan istraživački rad koji prati nastanak i dalju sudbinu Dišanovog najpoznatijeg readymade “Fontana”, Hansa Rihtera M. D. ili antislučajnost u readymade, za koga je M. Dišan bio čovek koji je mogao živeti u vreme Aristotela, ili Kopernika, ili Njutna, i umetnik koji je slikarstvo napustio ne zato što nije verovao u umetnost, već zato što to nije trpela njegova kartezijanska logika, Vilisa Dominga Značenje u Dišanovoj umetnosti, ikonografska analiza koja otkriva nepoznate izvore za Dišanovo stvaralaštvo izvan medija slikarstva, i R. K. Kenedija Wortgebilde durch Spiel und Kombinatorik ili: Zašto je Marchand du Sel voleo reči, rasprava o značenju u Dišanovoj umetnosti, sa instruktivnim referencama na jezičku analizu Dišanovih readymades. U četvrtom zaglavlju okupljeni su tekstovi koji, polazeći od teorije avangarde u najstrožem smislu, razmatraju odnos M. Dišana prema avangardnim pokretima uopšte i posebno odnos između M. Dišana, K. Maljeviča i V. Kandinskog, Jerga Tregera Dišan, Maljevič i tradicija slike, koja razmatra biće slike u postignućima ove dvojice umetnika, i na taj način stavlja u odnos Dišanovu teoriju stvaralaštva prema teoriji jednog od trojice umetnika, koji su, zajedno sa Dišanom, postavili temelje moderne umetnosti, Tijeri De Diva Boja i njen naziv, poglavlje iz nezaobilazne knjige ovog autora o Dišanovom nominalizmu, u kojoj se zalaže za heuristički paralelizam, i polazi od radne hipoteze istoričara umetnosti, a ne primenjene psihoanalize ili neke psihoanalitičke estetike, Dolfa Elera Za jedno dinamizovanje teorije avangarde, prikazano na Fountain Marsela Dišana, jedan od zapaženijih priloga debati o Teoriji avangarde Petera Birgera i njegove recepcije V. Benjamina i T. Adorna, rasprava Petera Birgera Dišan 1987, koja je pisana kao odgovor na Elerove prigovore i dopuna ranije iznetim tezama, Tijeri De Diva Marsel Dišan ili Phynancier modernog života, četvrti odeljak njegove četvorodelne studije o Jozefu Bojsu, Endi Varholu, Ivu Klajnu i Marselu Dišanu. Među tekstove o Dišanu koji temelje na strpljivom isčitavanju alhemijske i kabalističke literature jedva da se može naći ijedan koji u interpretativnu ravan ne uvodi diskurs o Dišanovoj opsesivnoj predanosti šahu. Gotovo po pravilu, ta vrsta literature ne prolazi bez pozivanja na psihoanalizu, uglavnom jungovsku. Jednako to važi i za tekstove koji se obraćaju izvornoj psihoanalitičkoj topici. Zbog toga su, iako ono može izgledati heterogeno, u petom zaglavlju sabrani tekstovi Džeka Barnhama Raskrivanje pratioca, sistematizacija i razrada izvorno Lindeovih otkrića da se na Dišanovom Velikom staklu simbolički ponavljaju izvesni elementi iz srednjovekovne alhemije, tekst istog ovog autora Kutija u koferu, shematizovana i ikonologijom inspirisana analiza ovog Dišanovog dela, Artura Švarca Marsel Dišan, tekst koji, uprkos tome što su u stvarima umetnosti alhemistička i kabalistička lektira često mistifikujuće, nudi zanimljivo tumačenje Dišanovih pseudonima, neosporno veoma važnih u jezičkoj ravni njegove umetnosti, Džerarda Dž. Pejdža Marsel Dišan, saopštenje koje spada u red pseudokliničkih interpretacija, ali veoma pouzdano dovodi u vezu mesta iz Dišanove biografije sa ikonografijom njegovih dela i upućuje na obimnije pokušaje psihoanalitičke interpretacije, i Ibera Damiša Dišanova odbrana, rasprava koja na poučan način pokazuje kako se u logičku vezu mogu dovesti Dišanovo bavljenje šahom i njegove beleške iz njegovih kutija, i koju odlikuje umeće sa kojim autor koristi stavove lakanovske psihoanalize. Šesto zaglavlje sadrži rasprave o Dišanovom bavljenju perspektivom i novim geometrijama, Žana Klera Dišan i klasični perspektivisti, u kojoj njen autor prepoznaje sva mesta poredbe između Leonarda i Dišana, Linde Dalrimple Henderson Marsel Dišan i nove geometrije, poglavlje iz knjige The Fourth Dimension in Art [Četvrta dimenzija u umetnosti], u kojoj se istražuje veza između novih geometrija, a u tom poglavlju posebno veza između Dišanovih beležaka o četvrtoj dimenziji i učenja Gastona De Pavlovskija, sa zaključkom da je Dišan istina rano postao svestan uticaja Pavlovskija na kubističke slikare iz grupe Pito, ali da njegove beleške referišu pre svega na spise Žufrea i Poenkarea. Zaključno, sedmo poglavlje obuhvata tekstove u kojima se Dišanova umetnost razmatra kao filozofija umetnosti i stavlja u odnos prema samoj filozofiji, Oktavija Paza Voda uvek piše u pluralu, u kojem ovaj autor svoju analitičku pažnju usredsređuje na testamentarno Dišanovo delo Neka bude dato, dovodeći ga u vezu sa mitom o Dijani i Akteonu, modernim teorijama relativnosti i Brunovim neolatonizmom, Žan-Fransoa Liotara Duchamp as a transformer, izvodi iz razgovora o Dišanu, povodom kolokvijuma On the Performance, održanog 1976. godine, rasprava istog autora Pregrade, o zatečenosti posmatrača pred Dišanovim testamntarnim dleima, Tomasa Mekijvelija Empirijsko mišljenje (i zašto Kant ne može), filozofijskoumetnička rasprava koja polazi od Dišanovskog pironskog mišljenja, a završava kritičkim osvrtom na odnos Dišanove pojetičke misli i Kantove estetike, i Tijeri De Diva Kant posle Dišana, pokušaj nove interpretacije Kantove estetike, posebno s obzirom na stav o umetničkom, kojom ovaj autor nudi razrešenje onih antinomija koje proizilaze iz razlike u shvatanju Dišanovog mesta u povesti umetnosti kod Klementa Grinberga, s jedne, i predstavnika minimalističke i konceptualističke umetnosti, sa druge strane.
Svim ovim Dišanovim tekstovima i tumačenjima njegove umetnosti prethodi uvodna studija autora ovog zbornika Dišan na putu za Flijunt, o stavu koji je Dišan zauzeo prema odnosu između jezika i istine i značenju njegove odluke da napusti slikarstvo, a posle njih, kao zaključna, dolazi rasprava priređivača Zorana Gavrića Dišan u Flijuntu, u kojoj Dišanov nominalizam dovodi u vezu sa rečima Svetog Jovana Bogoslova “znam tvoja dijela, da imaš ime da si živ, a mrtav si” .
Ovaj zbornik je, neposredno po njegovom izlasku iz štampe od strane tadašnjeg glavnog i odgovornog urednika prvog akademskog časopisa u lektronskoj formi posvećenog Marselu Dišanu Tout-Fait: The Marcel Duchamp Studies Online Journal ocenjen kao do tada najiscrpnija i najkonzistentnija hrestomatija o ovome umetniku.