Jedan od najznačajnijih književnih kritičara i esejista, Bogdan Popović rođen je 1863. godine u Beogradu. Pošto je završio studije na Velikoj školi u rodnom gradu i pariskom Filozofskom fakultetu, 1893. godine postao je profesor Visoke škole koju je završio, da bi 1905. sa prerastanjem Velike škole u univerzitet i postao i univerzitetski profesor. Predavao je francuski jezik, opštu istoriju, uporednu književnost, teoriju književnosti i estetiku. Tokom 1914. godine postao je i redovni član Srpske akademija nauka i umetnosti.
Književnošću počinje da se bavi rano, već sa dvadeset godina. Ipak, najbitnije što je uradio je pokretanje najznačajnijeg i svakako najbolje uređenog časopisa - Srpskog književnog glasnika koji je počeo da izlazi početkom prošlog veka. Tokom prvih 14 godina izlaženja ovaj časopis je i kod pisaca i kod običnih čitalaca pojačao izvesne predstave o književnim uzorima prema najopštijim, ali jedinstvenim merilima.
Bogdan Popović pokrenuo je i stvaranje PEN kluba, Društva za žive jezike i književnost, Colllegium musicum, Društva prijatelja Francuske. U svom kritičarskom delu pisao je relativno malo o srpskim književnicima, mada je smatran najbitnijim književnim kritičarem. NJegov odnos prema srpskoj književnosti najvidljiviji je u "Antologiji novije srpske lirike" koja je izašla 1911. godine. Antologiju odlikuju dobar predgovor, strog izbor pesama i njihov raspored. U ovom delu našle su se pesme stvaralaca od Branka Radičevića do Jovana Dučića. Ipak, antologiji se zamera to što u nju nisu uvršteni neki od najznačajnijih pesnika tog doba. Najpoznatiji primer je, sigurno, Vladislav Petković Dis.
Zanimljiva je priča o tome da je Bogdan Popović bio prva, a neki tvrde i jedina prava ljubav kraljice Drage Obrenović. Zbližila ih je zajednička strast prema književnosti, posebno francuskoj. Nažalost, njeni roditelji su, iako je Popović bio samo tri godine stariji od nje, imali druge planove. Dali su je za ženu inženjeru Svetozaru Mašinu. Postojala je priča da je čak i kasnije, na dan venčanja Drage i kralja Aleksandra, Bogdan Popović mladoj poslao buket divljih ruža među kojima je bila poruka: "Je li moralo biti?"
Čuveni književni kritičar umro je 1944. godine.
01.01.00
Politika
02.04.2002.
IZABRANA DELA BOGDANA POPOVIĆA
Slava i osporavanje
Bio je jedan od naših najznačajnijih književnih kritičara, esejista, teoretičara i istoričara književnosti
Iako je skup o delu Bogdana Popovića, uoči proteklog vikenda na Filološkom fakultetu u Beogradu ? gde je, kao što je podsetila i voditeljka prof. Tanja Popović, osnovao Katedru za uporednu književnost ? možda samo uvod u, predloženi, simpozijum, gotovo sveobuhvatno, pregledno i sažeto, sklopili su se obrisi jedne blistave karijere. Do tačke njenog zenita, slave i uvažavanja i, potom, osporavanja, čak "bezobzirnih" napada, obezvređivanja. Pojava koja, uostalom, nije usamljena na ovim prostorima, u svim vremenima, i ne samo u svetu književnosti.
Izabrana dela Bogdana Popovića (Beograd, 1863?1944), u šest tomova, bila su povod ovom razgovoru ("Ogledi o srpskoj književnosti", "Ogledi o stranim piscima", "O umetnosti i stilu", "Književna teorija i estetika", "Antologija novije srpske lirike" i "Listići i drugi članci"). Priređivači su akademik Predrag Palavestra i prof. dr Ivo Tartalja, a objavio ih je Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, prošle godine, ponevši i nagradu na Sajmu knjiga.
Delo Bogdana Popovića, ističe dr Petar Pijanović, odgovorni urednik izdanja, živo je, i kao teoretičara i istoričara književnosti, komparativiste, važno ukupno delovanje, i sa drugim stvaraocima okupljenim oko "Srpskog književnog glasnika", koji su uradili mnogo: "Savremena književna misao se može jedino sameravati u kontekstu tog nasleđa".
O Bogdanu Popoviću, kaže prof. dr Ivo Tartalja, može se govoriti kao o filologu, ali i kao predanom profesoru.
Minuciozna kritika
Jedan je od najautoritativnijih kritičara koje smo ikad imali. Jedan od retkih estetičara, koji je na oku držao sve umetnosti, sem filmske. Mnoge njegove kritike objavljene su u "Srpskom književnom glasniku", čiji je bio prvi urednik. A često ih je, podseća prof. Tartalja, najpre čitao studentima ? negovao analitički minucioznu kritiku, i želeo da ih zainteresuje za pojedinosti, detalj, do zapete, boje glasa. Iz njegove škole izišlo je dosta ozbiljnih kritičara.
Bio je i moralist, u širem smislu.
Ti su tekstovi u šestoj knjizi, pod naslovom "Listići", koje je pod starost objavljivao u "Politici", usmeren na antropološke, ljudske teme.
Još kao dečak, čitao je na nemačkom, francuskom, ruskom jeziku, potom, savladao latinski i jezik starih Helena. Učio engleski, italijanski, španski ? čitao, prevodio pesnike...
Kao znalac jezika, mnogo je pisao o stranim književnostima. A uvek, ili, u prvom redu, najvišu pažnju obraćao vaspitanju ukusa.
"Antologija novije srpske lirike" Bogdana Popovića imala je izuzetnog čitalačkog odjeka. O njoj je dosta diskutovano, ali, po rečima Ive Tartalje, ostaje jedna od najpoznatijih i najlepših, u celini uzev. Poznato je njegovo načelo: "Pesma mora da bude cela lepa".
U svemu čime se bavio, rezimirao je svoj sud i prof. dr Dušan Ivanić, dao je priloge koji se moraju uzeti u obzir: "Mnogi su neprevaziđeni, neće ni biti, jer sadrže sušte istine" (studija "Banović Strahinja", kritika Domanovićevih satira, odmah po izlasku, doprinos razumevanju realizmu uopšte, u evropskom i srpskom prostoru). Ivanić, a potom, i prof. Đorđije Vuković ističu Popovićev značaj kao jednog od velikih reformatora srpske književnosti i kulture.
Po Vukovićevim rečima, najbolje njegove godine poklapaju se sa prvom serijom "Srpskog književnog glasnika" 1901?1914. Osnovao ga, i kao urednik "Glasnika", kaže Đorđije Vuković, doprineo poboljšanju ukusa, nekoj disciplini pisanja ? "sigurno je da i neke Dučićeve pesme ne bi tako izgledale.."..
Na strani starih
Posle Prvog svetskog rata, položaj Bogdana Popovića se dosta promenio ? našao se na strani starih. Ni Vinaver ga nije štedeo. Imao je ne toliko jake, koliko bezobzirne protivnike: zenitisti, Velibor Gligorić, pa majstori opanjkavanja nadrealisti, i Krleža koji ga je ironično nazivao "gospodin" ? kaže Vuković, dodajući da, međutim, dvadesetih godina to nije bio unisoni glas. Crnjanski o njemu nikad ni reč loše nije rekao, Rastko Petrović, takođe.
Nije nevažan ni detalj da su Bogdan Popović i Slobodan Jovanović vrlo mladog Ivu Andrića predložili za Akademiju nauka. Nepogrešivo osećali vrednost.
No, kako su dalje tekle stvari? Vuković kaže: "Posle Drugog svetskog rata, ti njegovi protivnici, a najbezobzirniji je bio Velibor Gligorić, stvorili su jedno mišljenje da tu ?nešto ne valja?... Gospodin, zvali ga ironično, prebacivali akademizam, i profesor pogrdno. Ali, bilo je mnogo i drugih koji su doprineli očuvanju njegovog autoriteta, Katedra za opštu književnost, na primer".
Najspornija tačka u radu Bogdana Popovića, po Đorđiju Vukoviću, je, možda, njegov ukus, njegovo ocenjivanje poezije. Što u svoju antologiju nije uvrstio "Santa Maria della Salute" Laze Kostića, nema Disa, nije pravedno ni što Dučić ima 30 pesama.
Sjajno, ali pogrešno
Za tekst Bogdana Popovića "Stefan Malarme i drugi izmi", Đorđije Vuković kaže da bi lično voleo da ga nije napisao (avangardiste je video ko brod ludaka): "Tekst je sjajan, ali pogrešno usmeren".
Autokritika
Kao francuski đak, Bogdan Popović se posebno bavio francuskom književnošću ? i upravo tu je, na jednom primeru, prof. Ljiljana Glumac pokazala kako je revidirao svoju nepravednu ocenu o Rasinovoj dramaturgiji. I to je učinio u jednom tekstu o Molijeru, 1. februara 1922, objavljenom u "Glasniku". "Ispravio je svoju prvobitnu ocenu. Što svedoči o spremnosti da javno ispravi svoj sud".
Rada Saratlić
