Prošlost i vreme

07.10.03 Pobjeda

Knjiga „Prošlost i vreme - iz istorije Jugoslavije” prof. dr Momčila Zečevića ima za cilj da predstavi istoriju i istoriografiju, koja se događala tokom 40 godina istraživanja i pisanja jednog istoričara. U okolnostima naših naravi i prilika, kaže autor knjige u uvodnoj riječi, svaki novi politički pobjednik, po nekom nepisanom pravilu, stvarao je svoju sliku o prošlosti i uzimao za pravo da je radikalno mijenja, što je i danas očigledno.
Knjiga je podijeljena na dva dijela. Prvi dio, pod naslovom „Studije i rasprave” sadrži 25 i drugi - „Ocjene i polemike” - 18 priloga. Izbor tekstova uspijeva da pokaže autorova veoma široka interesovanja za pitanja iz istorije jugoslovenskog društva i države, kao što su: jugoslovenski komunisti i Treća internacionala; slovenska ljudska stranka prema najvažnijim pitanjima unutrašnjeg uređenja kraljevstva SiH do marta 1919; nekoliko pitanja istoriografije o jugoslovenskom ujedinjenju; prosvjetna politika u Sloveniji 1918-1929, i razvoj nacionalne misli; slovenačke političke stranke i koruško pitanje 1918-120; jugoslovenstvo od ideje do države 1918. godine; Srbi i Srbija u slovenačkoj građanskoj politici 1917. godine; Srbija i valutno pitanje 1918-1921; neki pogledi u Srbiji na političku djelatnost dr Antona Korošeca 1918-1940; prvo opredjeljenje Slovenaca protiv Jugoslavije; istorija i uzroci krize slovenačko-srpskih odnosa; ideološke osnove jugoslovenskih unutrašnjih razgraničenja; o uzrocima jugoslovenske krize u istoriji i istoriografiji i druge. Značajan dio knjige posvećen je temama i stvaranju jugoslovenske države, pa autor konstatuje da je jugoslovensko jedinjenje u tumačenju građanske istoriografije posmatrano pretežno sa stanovišta njegovih posljedica, to jest, u znaku nacionalnog i političkog sukoba između dvije najbrojnije nacionalne buržoazije - srpske i hrvatske. U zamagljivanju značaja učešća i doprinosa drugih jugoslovenskih naroda u borbi za Jugoslaviju, konstatuje Zečević, svoj udio ima i jugoslovenska unitaristička i integralistička ideologioja, koja je sputavala slobodniji razvitak nacionalnih istorijata. Značajno poglavlje autor poklanja jugoslovenskoj ideji i jugoslovenskoj državi, konstatuje da one predstavljaju rezultat oslobodilačkih nacionalnih pokreta i javljaju se kao sinteza njihovih ukupnih težnji i interesa. Na odnos u jugoslovenskoj državi i njenu permanentnu krizu uticao je i fenomen vlasti, odnosno dominacije politike i političkog voluntarizma nad razvojem ukupnih društvenih kretanja. Proteklih sedam decenija bivše jugoslovenske države, obilježila je istoriografija dominantno političkog sadržaja, krajnje zavisno od ideološke i političke prinude vremena u kojem nije stvarano.
U velikom obimu najrazličitijih tema čitaocu se nameće utisak, da je svaki segment istorije podjednako važan i ne smije se zaboraviti. Jer, kaže pisac, nijedan narod nema pravo da se odrekne dijela svoje istorije bez obzira kakva ona bila i kako se o njoj sudilo.
U drugom dijelu knjige objavljeni su djelovi ocjena i polemika nekih poznatih istoričara sa prostora bivše Jugoslavije među kojima: Vlado Srugar, France Klopčić, Janko Prunk, Jank Pleterski, Milorad Ekmečić, Branko Petranović, Marko P. Cemović, Latinka Perović, Slavko Milosavlevski, Miomir Dašić, Zoran Lakić, Slobodan Nešković. Oni su, sa različitih stanovišta kritički i stručno govorili o spornim pitanjima naše zajedničke prošlosti, kojih je zaista bilo mnogo.

O. U.