Žena u istoriji Evrope

09.02.06

U knjizi “Žena u istoriji Evrope” Gizela Bok je sabrala svoja višegodišnja istraživačka iskustva i znanja o evropskoj debati o rodnim odnosima i iznijela društvene, kulturne, pravne i političke uslove koji su činili okvir života žene - i muškarca u odnosu na nju - od srednjeg vijeka do danas. Posebnu vrijednost knjige predstavlja činjenica da u njoj nijesu iznijete samo diskurzivne politike, nego i mnogo toga što je činilo realnost žene u različitim istorijskim kontekstima. “Ženu u istoriji Evrope” objavio je “Klio” u ediciji “Agora” i prevodu Ljubinke Milenković. Gizela Bok je autor velikog broja monografija i članaka posvećenih istoriji žena. Profesor je zapadnoevropske istorije na Slobodnom univerzitetu u Berlinu, odakle je i govorila za “Vijesti”.

Kako su se ženske ideje i ideali mijenjali kroz vjekove?
- U mojoj knjizi ja sam izložila mišljenje kako su žene vjekovima razmišljale o svom ličnom položaju. Naravno, ne sve žene i ne samo o “njihovom” položaju, tako da nijesam željela da mnogo uopštavam njihove široke “ideje i ideale”. U ranijim vjekovima (knjiga počinje sa kasnim srednjim vijekom) nijesmo imali toliko izvora kao u kasnijim periodima. U svakom slučaju ja sam pokušala da uključim što više ženskih glasova. Od 17. vijeka, a posebno u perodu prosvetiteljstva mnoge žene su u pisanju iznosile svoje stavove, često kritičke, o postojanju rodnog odnosa; čak, postojali su i pisci muškog pola koji su to isticali. Ono što je bilo posebno interesantno je podjela na vremenski dugu debatu o ulozi i mjestu žene, što sam ja imenovala francuskim terminima iz 15. vijeka - “querelle des femmes” (“rasprava o ženama”) ili “querelle des sexes” (“rasprava o polovima”). I na kraju počela sam da koristim te termine čak i za ženske pokrete u 19. i 20. vijeku. Posebno sam podvukla dvije karakteristike, ako želite “ženskih ideja i ideala” koje se tiču njihovog ličnog položaja: prva je porast ženskih glasova koji zahtijevaju “slobodu” za žene, na specifičan način takođe i “jednakost”; druga je mnogostrukost i različitost tih glasova, što znači da zahtjev za “slobodom” može biti izražen na mnoge različite načine, ponekad čak i kontradiktorne.

Koja je bila glavna uloga žena u Francuskoj i industrijskoj revoluciji?
- Prije svega: žene su imale velikog udjela u obje revolucije, u političkoj revoluciji u Francuskoj i industrijskoj revoluciji u Britaniji (i u političkoj i industrijskoj u drugim zemljama). Pokazala sam da je u nekim situacijama njihov značaj za industrijsku revoluciju bio veći od političkog; ali to je možda malo i pojednostavljeno. One žene koje su bile aktivne u Francuskoj revoluciji nalazile su se na mnogim stranama tih događaja: među revolucionarima, kontrarevolucionarima, i među onima koje su njihovi muški savremenici nazivali kontrarevolucionarke (i koje su bile ponekad mučene od strane “pravih” muških revolucionara), a nijesu bile u milosti političke promjene ili republikanaca. Ne samo muškarci, već takođe i žene su bile među ubijenima u toku Francuske revolucije. I jedna od njih, Olimpija de Guž, bila je po mom mišljenju, a sa tim su se složili i drugi istoričari, veoma važna kao “pramajka” modernog feminizma.

Koliko su ženski pokreti u 19. i 20. vijeku uticali na današnji položaj žena?
- Da nije bilo ženskih pokreta u 19. i 20. vijeku (evropski) svijet bi bio drugačiji danas, i gori za žene (a takođe i za muškarce). Isti učinak je imao i “drugi talas” ženskih pokreta iz šezdesetih godina prošlog vijeka. Njihov uticaj se proširio do današnje uloge u porodici, odnosu polova, politici i ekonomiji. Naravno, postoji potpuno različita situacija u zapadnoj, srednjoj, srednjoistočnoj i istočnoj Evropi. Žao mi je što nijesam podijelila građu na zemlje iz srednjoistočne Evrope i samo na neke iz istočne Evrope. Postojao je problem sa jezikom i malo toga je istraženo i to je na jezicima koji su mi nepristupačni. Smatram da je to najozbiljniji problem u mojoj knjizi.

Koliko je crkva uticala na život žena u prošlosti i kakva je situacija danas?
- Nijesam baš puno pisala o ulozi crkve i udjelu koji je imala u životu žena, izuzev u poglavlju o ranom periodu moderne Evrope, o ulozi religije za vrijeme Francuske revolucije i nekim aspektima religije u ženskim pokretima u 19. vijeku. Vjerujem da je na mnoge načine uloga crkve takođe značajna i u 20. vijeku, ali jednostavno nije bilo više prostora za to u knjizi. Takođe, u 20. vijeku je vršena sekularizacija mnogo više nego u ranijem periodu.

Revolucije su uvijek ulivale nadu za promjenom statusa žene. Da li je to uvijek bilo pravilo?
- O kojoj revoluciji govorimo? Sve one su različite u mnogim pogledima. Ako me pitate uopšteno, odgovoriću vam na način kako ste nagovijestili u pitanju: revolucije mogu omogućiti nadu za promjenom statusa žene, nadu koja se neće obistiniti na duge staze. Ali, ne bi trebalo da zaboravimo što isto tako može biti istina, u mnogim pogledima da to isto važi i za muškarce, a ne samo za žene.

I danas mnoge žene žive u patrijarhalnom okruženju. Kako u 21. vijeku stvoriti bolji svijet za žene?
- Kao što sam i nagovijestila na posljednjim stranicama knjige: vjerujem da su rasprava i borba za ljudska prava izuzetno važni i u 21. vijeku i to “ženska prava kao ljudska prava” i “ljudska prava kao (takođe) ženska prava”. Čak, smatram da se ta rasprava sada prebacila na drugi teren, van Evrope i u istočno-srednji i istočni dio Evrope. Sigurno je da ne smatram da se taj problem sa patrijarhatom i ženskim statusom riješio u zapadnoj Evropi i na “Zapadu”, ali vjerujem da se ženski sporovi danas moraju posmatrati kao dio globalne perspektive, a ne samo zapadne. Moja knjiga se može smatrati prilično eurocentričnom, jer se većinom bavi Evropom i uglavnom zapadnom Evropom. Ali, “Evropa” je bila ono o čemu sam zamoljena da pišem za pomenutu seriju. Ako bih ikad pokušala da napišem drugu knjigu slične tematike sigurno je da bih uključila različite globalne primjere. Za to je, međutim, potrebno puno vremena i mnogo rada. I vjerovatno je da to ne bi mogla učiniti samo jedna osoba.

ISTORIJA KOJA NE MOŽE BITI IZOSTAVLJENA

Zašto Vas posebno interesuje položaj žene u nacional-socijalizmu i pod diktaturama?
- Tu problematiku sam studirala od sredine sedamdestih godina prošlog vijeka i zato mi se činilo posebno važnim, posebno ako znamo da je činjenica da većina studija o nacizmu i diktatorskim režimima i rasizmu u Evropi - ne uključuje žene. Vjerujem da ta istorija Evrope ne može jednostavno biti izostavljena, i prije nego što sam napisala “Ženu u istoriji Evrope” tim prblemom sam se bavila u seriji “Stvaranje Evrope”, u kojoj sam pisala o diktatorskim režimima u 20. vijeku, naročito u nacional-socijalizmu. Kako bi neko mogao na drugi način da objasni žensku istoriju 20. vijeka? Kada bi se to tamno poglavlje izostavilo, to onda ne bi bila istorija žene u Evropi.

Vujica OGNJENOVIĆ

31.03.07 Pobjeda

Posebnu vrijednost knjige predstavlja činjenica da u njoj nijesu iznijete samo diskurzivne politike, nego i mnogo toga što je činilo realnost žene u različitim istorijskim kontekstima

U knjizi "Žena u istoriji Evrope", autorka Gizela Bok sabrala je svoja višegodišnja istraživačka iskustva i znanja o evropskoj debati o rodnim odnosima i pružila iscrpan uvod u jednu od najvažnijih tema istorije kontinenta. Širina njenog pristupa omogućava čitaocu da upozna društvene, kulturne, pravne i političke uslove koji su činili okvir života žene (i muškarca u odnosu na nju) od srednjeg vijeka do danas.
Uočavanjem suštinskih ideja i ideala žena, njihove percepcije odnosa između polova i borbe za građanska, politička i društvena prava, autorka ženama iz prošlosti omogućava da „dođu do riječi“. Posebnu vrijednost knjige predstavlja činjenica da u njoj nijesu iznijete samo diskurzivne politike, nego i mnogo toga što je činilo realnost žene u različitim istorijskim kontekstima.
Gizela Bok, profesor zapadnoevropske istorije na Slobodnom univerzitetu u Berlinu, autor je velikog broja monografija i članaka posvećenih istoriji žena, uključujući istoriju rodnih odnosa u modernim državama 19. i 20. vijeka, zatim ženskom pokretu u Njemačkoj u vrijeme nacionalsocijalizma, materinstvu i drugim srodnim temama. Pored knjige "Žena u istoriji Evrope", njeni najznačajniji radovi su "Frauen in Ancien Regime" (1992), "Rassenpolitik und Geschlechterpolitik im Nationalsozialismus" (1993) i "Die europaische Ljuerelle des Femmes" (1997) koji je napisala zajedno sa Margaretom Cimerman.
Knjiga "Žena u istoriji Evrope" publikovana je u izdanju izdavačke kuće "Klio", u prevodu s njemačkog jezika Ljubinke Milenković.

R.K.

31.05.06 B92

U sredu, 31. maja u 19.30 u Zadužbini Ilije M Kolarca održaće se predstavljanje knjige "Žena u istoriji Evrope" Gizele Bok, u izdanju kuće Clio.
Na promociji učestvuju: dr Ljubinka Trgovčević, dr Ana Stolić i dr Vojislav Stanimirović.
U knjizi "Žena u istoriji Evrope" Gizela Bok sabrala je svoja višegodišnja istraživačka iskustva i znanja o evropskoj debati o rodnim odnosima i pružila iscrpan uvod u jednu od najvažnijih tema istorije kontinenta.
Širina njenog pristupa omogućava čitaocu da upozna društvene, kulturne, pravne i političke uslove koji su činili okvir života žene (i muškarca u odnosu na nju) od srednjeg veka do danas.
Uočavanjem suštinskih ideja i ideala žena, njihove percepcije odnosa između polova i borbe za građanska, politička i društvena prava, autorka ženama iz prošlosti omogućava da „dođu do reči“.
Posebnu vrednost knjige predstavlja činjenica da u njoj nisu iznete samo diskurzivne politike, nego i mnogo toga što je činilo realnost žene u različitim istorijskim kontekstima.
Gizela Bok, profesor zapadnoevropske istorije na Slobodnom univerzitetu u Berlinu, autor je velikog broja monografija i članaka posvećenih istoriji žena, uključujući istoriju rodnih odnosa u modernim državama XIX i XX veka, zatim ženskom pokretu u Nemačkoj u vreme nacionalsocijalizma, materinstvu i drugim srodnim temama.
Pored knjige Žena u istoriji Evrope, njeni najznačajniji radovi su Frauen in Ancien Regime (1992), Rassenpolitik und Geschlechterpolitik im Nationalsozialismus (1993) i Die europaische Querelle des Femmes (1997) koji je napisala zajedno sa Margaretom Cimerman.