Via Vienna - skice na putu Sarajevo-Beč-Sarajevo

31.10.08 Blic

Izdavačka kuća „Prosveta“ objavila je knjigu esejističko-putopisnih zapisa na relaciji Beč-Sarajevo, čiji je autor poznati bosanski pisac i novinar Mile Stojić, dugogodišnji saradnik splitskog „Ferala“ i sarajevskih „Dana“.

Mile Stojić, koji od 1992. živi u Beču, kao moto za svoju knjigu uzeo je rečenicu austrijskog kritičara i feljtoniste Alfreda Polgara: „Tuđina nije postala zavičaj, ali je zavičaj postao tuđina“, koja je, kako kaže, postala lajtmotiv svih jugoslovenskih emigranata poslednjih decenija.
Neke od tema kojima se pisac bavi su varljivost i lažnost nacionalnih identiteta, odnos prema građanskoj kulturi u bivšoj Jugoslaviji, a čitaoci će iz ovih nepretencioznih zapisa moći da saznaju i neke zanimljive detalje o vezi Austro-ugarske i Bosne, kao što je podatak da je čuveni bečki dvorac Belvedere sagrađen u slavu osvajanja, odnosno surovog razaranja Sarajeva u 18. veku. Tu su i zanimljivi napisi o čuvenim ličnostima koje se vezuju za grad Beč, kao što su Alma Maler, Tomas Bernhard, Vuk Karadžić, Štefan Cvajg, Ingeborg Bahman i drugi.

20.09.08 Politika

Zastanimo već u prvoj rečenici, naručimo kafu u bečkom kafeu Central, pre nego što pođemo dalje i okrenemo 27. stranicu zanimljivog putovanja kroz srednju Evropu sa poznatim sarajevsko-bečkim književnikom Miletom Stojićem. U dnu stranice, Mile Stojić piše kako su pisci starog Beča nekada živeli od svojih svakodnevnih susreta u kafeu Central, u tom „centru i epicentru intelektualnog života Monarhije“, gde su sedeli Frojd, Brams, Kafka i mnogi drugi. „U ovoj kavani, kao i u drugim sličnim mjestima“, piše Stojić, „nastajala je umjetnost feljtona, najčuvenijeg literarnog žanra srednje Europe. Ta umjetnost, piše jedan kritičar, može se definirati kao ’sastavljanje nečega iz ničega’... Pa ipak, bečki feljton bio je početkom stoljeća važan novinski i literarni žanr, koji je omogućavao trijumf kavanske lucidnosti i živahnosti, pretvarajuće se povremeno u ležerni esej.“
Via Vienna, knjiga u podnaslovu definisana kao zbirka skica na putu Sarajevo-Beograd-Sarajevo, skup je od dvadesetak upravo pomenutih ležernih, znalački napisanih eseja, koji su nastajali možda baš kao najbolji primerci feljtona, da bi na kraju postali putopis i uz to neka vrsta intimnog Stojićevog bedekera kroz Beč, Sarajevo i celu srednju Evropu, sa ponekom umetnutom bolnom pesmom.
Već u predgovoru koji piše s jeseni 2003. godine, u godini kada se navršilo deset godina od piščevog egzila i dolaska u Beč („U ratu i strahu, progonstvu i skrivanju najmilijih pred zločinom i etničkom mržnjom proteklo je deset mojih najboljih godina“), pisac uspeva da nas natera da udahnemo nešto emigrantske atmosfere u Beču i razmislimo o rečenici austrijskog kritičara i feljtoniste Alfreda Polgara koji je napisao kako tuđina nije postala zavičaj, ali kako zavičaj jeste postao tuđina – rečenici koja otvara Stojićevu knjigu.
Iza toga čitamo tekstove o Beču. Pre svega to su zabeleške putopisca, liričara i oštroumnog esejiste znanog od ranije, ali pored toga što skiciraju Austriju i njenu prestonicu, fenomenološki vrlo oštro secirajući neka zanimljiva aktuelna pitanja na čije odgovore autor nailazi šetajući bečkim ulicama, Mile Stojić u svakom eseju, nudi i kratku povesnu digresiju, najčešće izvučenu iz bogate istorije K. i K. monarhije, ali i Balkana i čitave Evrope. Na tom putu, što bi se moglo učiniti kao najvažnije, Mile Stojić ne odlazi predaleko u istoriju da bi zaboravio ono svoje tako bitno pripovedačko ja koje na pažljivo odabranim mestima prelazi i u drugo lice, obraćajući se čitaocu kao saputniku, a u povesti ne ostaje ni predugo da bi zaboravio ono aktuleno i naše koje ga je dovelo do Beča.
Iako kompleksna, Via Vienna jeste jedna sasvim precizno, uredno, jednostavno rečeno: lepo napisana knjiga, čini se bez ijedne reči viška, sa skicama napravljenim na putu Beč-Sarajevo i uz obilje zanimljivih istorijskih podataka i polemika koje teraju na razmišljanje. Dakle, knjiga sačinjena od feljtona koji su postali literatura, ili najbolji primerci prepoznatljivog srednje-evropskog eseja, lucidnog, živahnog i ležernog.

Mića Vujičić