01.01.00
Dnevnik
27.12.2002.
PROMOCIJA UMETNIČKE MONOGRAFIJE I IZLOŽBA ?SUBLIMNI OBJEKTI? U GALERIJI ?PROMETEJ?
Dvanaest primera naše likovne umetnosti
Monografija likovnog kritičara Andreja Tišme posvećena stvaralaštvu devedesetih godina 20. veka
Umetnička monografija ?Sublimni objekti - Primeri likovne umetnosti u Jugoslaviji na kraju 20. veka? likovnog kritičara Andreja Tišme, biće predstavljena večeras u 19 časova u galeriji IKA ?Prometej? u Novom Sadu, kada će biti otvorena i izložba autora zastupljenih u ovoj knjizi. Reč je o našim najistaknutijim savremenim likovnim umetnicima i grupama koje je ovaj novosadski, ujedno i likovni kritičar našeg lista, odabrao za monografiju posvećenu kretanjima u našoj umetnosti devedesetih godina 20. veka.
Svojim radovima, kojima se uklapaju i u najnovije tokove svetske umetnosti, našu savremenu likovnu umetnost, po Tišminom izboru, predstavljaju: Kosta Bogdanović, Verbumprogram, Ilija Šoškić, Evgenija Demnievska, Dragan Mojović, Slobodan Knežević Abi, Dragomir Ugren, Višnja Petrović, Srđan Apostolović, Zoran Pantelić, Feđa Klikovac i Dragoslav Krnjajski. NJihovi radovi će biti predstavljeni na izložbi, dok monografija, uz reprodukcije, sadrži i iscrpne biografske podatke i posebne studijske tekstove o ovim stvaraocima. Uz Andreja Tišmu, autori tekstova u ovoj knjizi su i poznati istoričari umetnosti i likovni kritičari: Ješa Denegri, LJiljana Ćinkul, Gordana Stanišić Ristović, Kosta Bogdanović, Dušan Đokić, Jovan Despotović, Biljana Tomić, Sava Stepanov, Petar Ćuković i Čedomir Vasić. U predstavljanju ove monografije učestvovaće neki od pomenutih autora: Ješa Denegri, Jovan Despotović i Kosta Bogdanović.
Dvanaest izabranih umetnika i grupa delovalo je u Novom Sadu, Beogradu, Podgorici, ali i u Rimu, Parizu i Londonu. Po Tišminom mišljenju, oni reprezentuju ono najinteresantnije što se dešavalo na kraju 20. veka u likovnoj umetnosti Jugoslavije. Zajednička crta ovih slikara, grafičara i skulptora je težnja ka trodimenzionalnim delima - objektima.
N. Pejčić
01.01.00
Politika
10.02.2003.
NOVO U KNJIŽARSKIM IZLOZIMA
Osam meseci plus...
Lične zabeleške Jevgenija Primakova. - Jovan Petković "Republika Remisijana". - Povest o Jermenima. - Jovan Mirić o ratu, zločinu i oprostu. - Andrej Tišma o savremenoj umetnosti
Osam meseci je Jevgenij Primakov bio na čelu ruske vlade. Kao premijer je vodio zabeleške o svemu značajnom što se događalo u Rusiji i oko Rusije, pa je u toj priči reč i o nama i o našoj drami. Kako ju je Primakov video, naši čitaoci imaju priliku da se s tim upoznaju u upravo objavljenoj njegovoj knjizi "Osam meseci plus..". (biblioteka "Dokument" Izdavačko-grafičkog ateljea "M" iz Beograda, prevod sa ruskog jezika Mira Toholj).
Primakov u predgovoru kaže:
"Događaji su opisani uglavnom onako kako sam ih video i doživeo, što bi se reklo ?u realnim okolnostima?. Neka čitalac sam sudi ko je bio u pravu a ko ne u svim tim peripetijama kroz koje je prolazila Rusija na pragu dvadeset i prvog stoleća..".
Za naše čitaoce je posebno zanimljivo poglavlje u kome Primakov opisuje dramatično pokretanje vojne sile protiv Jugoslavije i njegov povratak sa sredine Atlantika i odustajanje od puta u Ameriku...
Jedna knjiga iz oblasti umetnosti, ali likovne, takođe privlači pažnju. Reč je o knjizi Andreja Tišme "Sublimni objekti" (Primeri likovne umetnosti u Jugoslaviji na kraju 20. veka), a izdavač je novosadska kuća "Prometej" (sam autor je grafički knjigu uredio). Andrej Tišma (1952) svestrana je umetnička ličnost: studije je završio na praškoj Akademiji likovnih umetnosti, bavi se performansom, izlagao je u preko 40 zemalja sveta, bavi se i novinarstvom, piše likovne kritike, a u književnosti je poznat po pseudonimu Andrej Živor (i tako je izbegao senku slavnog oca Aleksandra). U ovoj knjizi Andrej Tišma daje sažet pregled karakterističnih i najzanimljivijih pojava u savremenoj likovnoj umetnosti Jugoslavije, a o pojedinim umetnicima pišu Ješa Denegri (o Kosti Bogdanoviću i Iliji Šoškiću), Ljiljana Ćinkul (o Evgeniji Demnijevskoj), Dušan Đokić (o Slobodanu Kneževiću), Jovan Despotović (o Dragomiru Ugrenu), Gordana Stanišić-Ristović (o Višnji Petrović), Biljana Tomić (o Srđanu Apostoloviću), Sava Stepanov (o Zoranu Panteliću), Petar Ćuković (o Feđi Klikovac), Čedomir Vasić (o Dragoslavu Krnajskom) i Kosta Bogdanović (o Draganu Mojoviću).
Stradanje doktora Miloševića
O antičkom gradu Remesijani, rudarskoj oblasti Remesijane, vizantijskom gradu Rumizijana, latinski i vizantijski grad Mokra, srednjovekovni srpski grad Izvor, grad Novo Selo, stara varoš Klisura i, najzad, danas - Bela Palanka. Univerzitetski profesor u Nišu dr Jovan Petković napisao je knjigu (dokumentovano, bogato ilustrovano) o Remisijani, o istoriji ovog grada, za koji kaže da je bio jedan od najznačajnijih srednjovekovnih srpskih gradova - u njemu je srpski kralj Stefan Dečanski, otac cara Dušana, posle pobede nad Bugarima na Velbuždu, primio bugarsko poslanstvo za mir. A u vreme turske vladavine Bela Palanka je bila utvrđeni grad... Ove godine se navršava 2.282 godine od postojanja ovog naselja i Grafičko-izdavačko preduzeće "Punta" iz Niša je objavilo knjigu-spomenik Beloj Palanci.
Stana Munjić, poznati novinar i pisac iz Šapca, napisala je monografiju "Tragom istine - dr Mlađa Milošević" (izdavač "Krug", Bogatić, urednik Dragan Grujić). Priča o čestitom čoveku, doktoru Miloševiću (Nemenikuće, 1897 - Šabac, 1941) ispričana je veoma dokumentovano, od rođenja pa sve do streljanja od strane partizana u septembru 1941. godine u Mačvi, gde je radio i bio jedan od najviđenijih narodnih lekara. U prilogu knjizi štampan je izbor tekstova koje je Milošević objavljivao u "Podrinskom odjeku" uoči Drugog svetskog rata, kao i govori koje je, kao narodni poslanik, držao u Narodnoj skupštini Kraljevine Jugoslavije. Dragan Velikić, kao recenzent, veli da je ova knjiga "maketa" za jedan mogući roman. Jer, Mladen Milošević je bio doktor medicinskih nauka (Sorbona), oženjen strankinjom, prvi rendgenolog u Mačvi, lečio ljude od tuberkuloze, tifusa, malarije...
Zločin i kazna
Dr Jovan Mirić (1935), univerzitetski profesor u penziji (Zagrebačkog sveučilišta), jedan od najobrazovanijih Srba koji žive u Hrvatskoj, pisao je poslednjih decenija hrabre i poštene tekstove o teškom položaju srpskog naroda, drami koja mu se događala i događa (i objavljivao ih uglavnom u reviji "Prosvjeta"), a sada je objavio knjigu politološko-pravnih ogleda o ratu, zločinu, krivnji i oprostu "Zločin i kazna" (izdavač "Prosvjeta"). Bez ovako temeljno urađene, dokumentovane knjige, pisane bez strasti i pristrasnosti, neće se moći razumeti zbivanja sa srpskim narodom u Hrvatskoj.
Knjiga profesora Mirića je primer intelektualnog poštenja. Urednik ove knjige je Čedomir Višnjić.
Evo i drugog izdanja poznate rasprave dr Jevta Dedijera (Čepelica, kod Bileće, 1880 - Sarajevo, 1918), docenta geografije na Beogradskom univerzitetu, "Hercegovina i Hercegovci" (izdavač "Slobodna knjiga" Vladimira Maksimovića). Maksimović, filozof po obrazovanju, kao urednik kaže da je ovo "duhovni zemljopis" Hercegovine, jedan od stubova naše nacionalne kulture.
Srpsko-jermensko društvo je objavilo monografiju "Jermeni - istorija, genocid, rasejanje" (urednik Jovo Bajić). U toj monografiji je prikazana utemeljenost jermenske kulture u srpsku, ali i bliskost tih kultura. Posebno je zanimljiv i značajan prilog Jove Bajića, dokumentarno veoma utemeljen, "Jermeni među Srbima".
R. Popović
NOVA ANTOLOGIJA
"Svetosavska čitanka" Miodraga Matickog
Beograd, 9. februara (Tanjug)
Zavod za izdavanje udžbenika i nastavna sredstva objavio je jedinstvenu antologiju "Svetosavska čitanka" koju je priredio dr Miodrag Maticki s namerom da na jednom mestu okupi sve relevantne besede, priče, legende, stihove posvećene Svetom Savi.
01.01.00
Dnevnik
11.02.2003.
ANTOLOGIJE
Izazov istorijskoj praksi
Andrej Tišma, ?Sublimni objekti?, Prometej, Novi Sad 2002.
Kao u malo kojoj zemlji, umetnost na razmeđi vekova na jugoslovenskim prostorima nosi mnoštvo specifičnosti koje je u isto vreme i izdvajaju i približavaju sveopštem umetničkom kontekstu razvijenog sveta. Kao što se, decenijama ranije, kroz proces ukrupnjavanja državnog prostora na teritoriji tadašnje kraljevine svom silinom razbuktavaju dadaistički, nadrealistički i ostali pokreti, tako i danas, u burnom procesu razgraničavanja, i umetnost prolazi kroz niz suštinski izmenjenih sredstava izražavanja, kao i samih ciljeva.
Upravo takvo, prevratničko vreme u studiji ??Sublimni objekti?? razmatra i Andrej Tišma. Samim podnaslovom ?primeri likovne umetnosti u Jugoslaviji na kraju 20. veka? on govori o autorskom pristupu u poetičkoj koncepciji, kao i izboru stvaralaca uvrštenih u ovu, svojevrsnu antologiju. Dodatno objašnjenje pruža Tišmin tekst koji nas uvodi u problematiku; sa nekoliko ključnih formulacija, kao što su ?konvergencija?, ?izbegavanje traga ruke?, ?delo autonomno u odnosu na stvaraoca?, duhovna energija koja iz objekta zrači?, ?postojanje likovnog dela samog po sebi?, ?sfera univerzalnog i metafizičkog?, ?proces?, ?indukovana slučajnost koja stvara delo?, ?globalno umetničko delo?, ?objekti postaju generatori stuacije?. Time on zapravo definiše suštinsku prirodu odabranog umetničkog toka i postepeno nam otkriva sloj po sloj dešavanja kojih smo i sami u nedavnoj prošlosti bili svedoci.
Ovim putem razmatra se stvaralaštvo umetnika kod kojih je bliskost sa objektom povezana sa konceptualističkim razmišljanjem, kao što su Verbumprogram (Kulić/Mationi), Ilija Šoškić, Dragan Mojović ili Evgenija Demnievska; takođe su uključena i imena autora koji su pošli od enformela ?Slobodan Knežević, Dragomir Ugren ili Višnja Petrović ? ili onih orijentisanih ka konstruktivističkoj akciji, među koje spadaju i Kosta Bogdanović, Srđan Apostolović, Zoran Pantelić, Feđa Klikovac ili Dragoslav Krnajski. Grupišući ih po metodu sličnosti, Andrej Tišma nije mogao da ne naglasi individualne različitosti koje ipak dele ova umetnička imena ? po generacijskom ključu, sredstvima izražavanja i krajnjem cilju značenja samog završenog dela (koje, bez obzira na suštinu samog umetničkog postupka, predstavlja parametar za analizu).
Distancirajući se od uloge likovnog kritičara, Tišma je dalju razradu prepustio teoretičarima koji su, u neposrednom uvidu sa stvaralaštvom svakog od autora, dali sopstveno viđenje na zadatom uzorku. Tako smo, zahvaljujući tekstovima Ješe Denegrija, LJiljane Ćinkul, Koste Bogdanovića, Jovana Despotovića, Gordane Stanišić Ristović, Biljane Tomić, Save Stepanova, Petra Ćukovića i Čedomira Vasića, došli do svojevrsne ?višeslojne? antologije, koja nam izlaže opšte parametre rada samih umetnika, daje prvi plan tumačenja njihovih dela, njihove biografske podatke, kao i autorski, kritičarski pristup, dakle interpretaciju sa kritičke distance, same suštine uključene likovne problematike. Svojom ulogom uvodničara i arbitra koji imenima autora popunjava mozak umetničkih tokova sa kraja 20. veka kod nas, Andrej Tišma daje ličnu vizuru pomenutih pojava, ali izborom kritičara njegova uloga se usložnjava ? širim dijapazonom mišljenja i stavova on zapravo uobličava profil jednog vremena bez vremenske distance, prepuštajući budućnosti da stavove iz antologije ??Sublimni objekti?? kroz istorijsku praksu prihvati ili odbaci.
Jasna Jovanov
