Srpski manastiri

06.01.05 Danas

Ova monografiju, autora Slobodana Mileusnića, jednog od vodećih autoriteta za srpsku sakralnu baštinu, s podnaslovom "Od Hilandara do Libertvila", objavljena je u raskošnom izdanju, sa brojnim ilustracijama. Na više od tri stotine strana izloženi su su detalji nastanka i istorijat najznamenitijih manastira. Hronike ovih zdanja sadrže i njihova arhitektonska svojstva, pripadnost školama, stil gradnje i na kraju likovne posebnosti, živopis, ikonopis, fresko-slikarstvo...

Azbučnim redom, opisani su najznačajniji hramovi u krugu istorijskog, duhovnog i kulturnog prostora u kome živi i u kojem se već vekovima kreće srpski narod, a manastiri su, u tom krugu jedina autentična svedočanstva u kojima su izraženi i dobrim delom sačuvani tokovi srpskog graditeljstva i njegovog sveukupnog umetničkog nasleđa, podseća autor.

Istorijski artefakti upotpunjeni su epizodama i anegdotama iz «žitija» vladara i kraljeva, od čijih je vizija, ponekad i hirova, ili slučajnih odlazaka u kraljevski lov, zavisilo na kom će se delu tla ukopati temelji buduće zadužbine. U kojima će neki od tih ktitora kasnije biti i sahranjeni, kako je, eto, i pre i posle njih bivalo i biće. Logiku datih činjenica začinjavaju nešto uzbudljiviji «mirisi» duhovnosti pri susretu sa fotografijama, snimljenim sa distance, ili izbliza (radi intimnijeg druženja sa ikonama i freskama i njihovim likovima), te «katalogizacijom" relikvija, dragocenosti, ponekad i bizarih rariteta nastanjenih vekovima u manastirskim riznicama. Nedostaju samo zvuci i pojanje po neumama Kir Stefanovim, ali se uz ove «iluminacije» mogu lako prizvati u unutrašnjem uvu čitaoca.

Knjiga "Srpski manastiri" odličan je bedeker za upoznavanje nutrina stamenih zidina srpskih manastira. Praćena je i detaljnim mini-leksikonom u kome su objašnjeni manje poznati pojmovi (na primer, amvon, anahoreti, zvezdice, tambur, orar ili sakos, da pomenemo najegzotičnije, od dvestotinak obrađenih). Uz poznate, u Mileusnićevom izboru našli su se i manastiri koji nisu uvek u žiži - Bazijaš, Bezdin, Vojlovica, Gomionica, Konče kod Štipa, Krka kod Knina.... ukupno 53 manastira i crkvena kompleksa. Od najstarijih, s početka drugog milenijuma n.e, do najnovijeg - Svetog Save u Libertvilu, izgrađenog 1931. kao konak srpskoj siročadi i starcima u Americi.

V. R.