Ocrnjeno belim

25.12.03 Danas

U okviru poznate biblioteke "Slučaj", Narodna knjiga je objavila tri nova i intrigantna naslova: "Ocrnjeno belim" Željka Vukovića, "Pitajući u suzama" Petera Handkea i "Bilans sovjetskog termidora", čiji je autor Živojin Pavlović. "Ocrnjeno belim" je delo posvećeno pričama o multikuluturalnosti i jezičkim nevoljama, koje je politička stvarnost svih ovih godina proizvodila. Vuković lucidno i beskompromisno govori o alijenaciji modernog čoveka, sačinjavajući delo koje podseća na dopunu knjige "Next" Aleksandra Barika i predstavlja nastavak kritike modernog društva, istovremeno i besmislenog i dehumanizovanog. Delovi ove knjige izvođeni su kao radio drame u Holandiji i Danskoj, a ovo delo se upravo prevodi i na norveški. "Putujući suzama" je putopisna proza Petera Handkea, a odnosi se na godinu 1999, tokom koje je Handke boravio u Jugoslaviji. Ovo je uzbudljiva i dokumentovana putopisna proza jednog od najvećih nemačkih savremenih pisaca. Bez obzira da li se čitaoci slažu ili ne slažu sa Handkeom i njegovim postulatima, oni nikada prema njemu ne mogu biti ravnodušni. "Bilans sovjetskog terminala" iz pera Živojina Pavlovića retka je i dragocena knjiga. Ovo delo je knjiga o stravičnim staljinističkim zločinima u postoktobarskom Sovjetskom savezu. "Bilans sovjetskog termidora" delo je koje su zabranjivale i antikomunističke vlasti Kraljevine Jugoslavije, ali su ga po nalogu Kominterne uništavali i srpski komunisti. I autor ovog dela je ovu vrstu ogrešenja i zadivljujuće hrabrosti platio glavom. Streljan je u Užicu zajedno sa četnicima.

S. D.

29.11.03 Politika

Jedna od trenutno najzanimljivijih edicija u našem izdavaštvu, biblioteka "Slučaj" koju u beogradskoj "Narodnoj knjizi" uređuje književni kritičar i književni istoričar Gojko Tešić, sada je dopunjena sa tri nova naslova koja se, prema njegovim rečima mogu svrstati pod zajednički naslov-knjige o zlu.

Tešić dodaje da, međutim, ove knjige vezuje i to da i njihovi autori, i pogledi koji su izneti u njima pripadaju onom retkom, a u svakom normalnom društvu tako poželjnom i dragocenom korpusu visokih etičkih vrednosti. Iako govore o vremenima koja su međusobno manje ili više udaljena, ove knjige su srodne i po analizi intelektualnog licemerja, beščašća, neosetljivosti i beskrupuloznosti, smatra Gojko Tešić.

Prvo od tri dela iz "Slučaja" jeste "Bilans sovjetskog termidora. Prikaz i otkrića o delatnosti i organizaciji staljinskog terora" Živojina Pavlovića, koje je priredio, predgovor i priloge napisao Slobodan Gavrilović. Delo predstavlja jednu vrstu rehabilitacije, kaže Gojko Tešić, Živojina Pavlovića, koji je platio glavom svoju etičnost. Pripadao je komunističkom pokretu između dva rata, ali je, budući čudesno visokomoralan, još tada, o svom trošku, objavio knjigu o zločinima u Sovjetskom Savezu. Tada, 1940, kada je štampana u Beogradu, zabranio ju je tadašnji vladajući režim. Knjiga je još u štampariji zaplenjena i uništena. Obnovljeno izdanje štampano je 1989. godine (izdavač "Međaj" iz Užica, priredio i pogovor napisao Slobodan Gavrilović, koji se inače Pavlovićevim životom i delom strasno i analitično bavi više od decenije). Živojin Pavlović je ovom knjigom ustao u odbranu svih progonjenih, smatrajući da su oni nevini, a da Staljin čisti sve one koji su mu se bilo kada i bilo u čemu suprotstavili. Ustao je, kaže u pogovoru Gavrilović, u odbranu slobode, prava na kritiku, pisao je istinu zbog koje su ga "streljali" dojučerašnji drugovi u Užicu, 1941. godine. Nalogodavci i islednici u "procesu" Živojina Pavlovića bili su najznačajniji funkcioneri KPJ Josip Broz Tito, Aleksandar Ranković, Milovan Đilas, Petar Stambolić, Rodoljub Čolaković, Vladimir Dedijer, Slobodan Penezić...

Knjiga Petera Handkea "Pitajući u suzama" takođe pokazuje, kaže Gojko Tešić, urednik koji je kako kaže veoma ponosan na sva tri dela, da je Handke intelektualac spreman da plati cenu svoje iskrenosti, i istine za koju se bori. "Pitajući u suzama" (prevod sa nemačkog Žarko Radaković) predstavlja "potonje zapise dva krstarenja Jugoslavijom u ratu, marta i aprila 1999". Nije reč o apoteozi Srba, dodaje Tešić, već je reč o tome da Handke, kao jedna vrsta intelektualnog isposnika, ispisuje iskreno i duboko dokumentovanu knjigu o zločinima Saveza ratničkih demokratija (tako naziva zemlje Zapada koje su bombardovale Jugoslaviju 1999).

Treće delo iz edicije "Slučaj" jeste knjiga Željka Vukovića "Ocrnjeno belim", koja je u stvari, kako objašnjava Gojko Tešić, filozofska i politička kritika, i nadasve uzbudljivo pričanje o multikulturalnosti i jezičkim nevoljama/nesporazumima koje je politička stvarnost proizvela. Željko Vuković je pisac i novinar, koji je do 1993. godine bio šef redakcije lista "Borba" za BiH u Sarajevu, a potom kao slobodni autor u Norveškoj, da bi od sredine 2002. došao da živi u Beogradu, i radi kao novinar i urednik u "Večernjim novostima". "Ocrnjeno belim" je zbirka "platonovskih dijaloga" o svim egzistencijalnim traumama i užasima, kaže Tešić, koji su sve nas snašli na prostoru bivše Jugoslavije.

A. Cvijić