Filozofija i poezija

02.04.03 Dnevnik - Novine i časopisi

Knjiga “Filozofija i poezija” Hansa-Georga Gadamera (1900-2002), koju je u izboru Mila Lompara sa nemačkog preveo Saša Radojčić, može da se sažeto označi kao zbirka, odnosno kolekcija eseja, tematski razvrstanih u tri celine, u kojima njihov autor promišlja i analizuje odnose i sporove između filozofije i poezije. To ispitivanje imaginirano je likom vere, odnosno posvećenja ideji da se osnove njegove hermeneutičke filozofije izgrađene na temeljima kritike estetičkog i istorijskog iskustva stave u službu osvetljenja i osvetljavanja vrhova svetske poezije u koje spadaju: Gete, Helderlin, George, Rilke, Ben, Celan i drugi. U “poslovanju” sa tom kritičko-estetičkom “rasvetom” filozofskog genija, koji je živeo više od jednog veka, i to u tri veka i dva milenijuma, artikuliše se “priča” o istoriji jednog od najmistifikovanijih odnosa. Odnosa između filozofije, kao velikog broja postavljenih suštinskih pitanja i odgovora koje su ljudi dali tokom svih proteklih vekova i njihovih “egzistencija” i poezije kao umetnosti koja igrom reči izražava osećanja, ali i mišljenje u osetljivim “domenima” iskrenosti i emocionalne tajanstvenosti.
Gadamer manirom pedantnog i pouzdanog filozofa sklapa neobično dinamičnu konstrukciju esejomorfne interpretacije na tom planu, instalirajući u njoj niz dobro odabranih i priključenih asocijacija na ukupnost stava o jedinstvu smisla i potrebe da se filozofija i poezija prepoznaju jedna u drugoj. Uz to, on fokusira bliskost, koja je po njemu, još od vremena Herdera i nemačkog romantizma, stupila u “opštu svest”. Uz napomenu da “plodna napetost” između poezije i filozofije nije problem tek od juče i prekjuče, već da on, kao metafora virusa, prati, ne samo, taj predmetni “odnos”, već i čitav put zapadnjačkog mišljenja, koje se od svih “govora mudrosti” odvaja upravo time što u sebi nosi tu “napetost”.
Gadamer svoju analizu odnosa poezije i filozofije označava kao ispitivanje “jednog večnog pitanja” u smislu: zašto i na koji način jezik, jedini medijum onoga što se misli i onoga što se peva, može da postigne to zajedničko i to različito. To napeto u bliskosti. Kao odgovor možda može poslužiti jedna Borhesova izjava, po kojoj, ako nema poezije, nema ni filozofije, te da ove dve duhovne “discipline” moraju biti u neprestanom kontaktu, pogotovo što ni jedan pesnik, pa čak ni Helderlin, nikada nije stvorio teoriju o sistemu mišljenja. A sve to je u duhu provokacije onog razmišljanja u kojem Gadamer na nedogmatičan način otkriva duboki napor traženja saznanja i otkrovenja u vezama i kontradikcijama poezije i filozofije.

Zoran M. Mandić