Dijalozi o ljubavi

22.11.08 Danas

Dijaloge o ljubavi, „bestseler XVI veka“, jednu od najznačajnijih renesansnih rasprava o ljubavi, ali i o problemima poetike i estetike, koja će se upisivati i u tekstove najvećih pisaca i filozofa XVI i XVII veka, jednu od najčitanijih i najuticajnijih rasprava o ljubavi u istoriji književnosti, napisao je Jehuda Abravanel, poznatiji kao Lav Jevrejin. Junaci Dijaloga o ljubavi Lava Jevrejina raspravljaju o etici i estetici ljubavnog odnosa, o pitanjima kao što su: da li je presečeni androgin kazna, ili prirodno stanje; da li je telo prepreka, ili put ka duhovnom i božanskom?

Erotske teorije nezasitog uma

Lav Jevrejin, koji knjigu počinje dijalogom o ljubavi i želji, da bi je nastavio dijalogom o zajednici ljubavi i dijalogom o poreklu ljubavi, kao da se pita, zajedno sa čitaocem vizije svojih Dijaloga o ljubavi: „Kako spojiti mudrost i želju tako da jedno u drugom, u punoj harmoniji, nalaze svoja ispunjenja?“ Kroz žive dijaloge između dvoje ljubavnika, Filona i Sofije, Lav Jevrejin postavlja najlepšu i najerotskiju teoriju: ljubavna želja traje zahvaljujući mašti; mašta je nezasita, i podstiče želju, ali najnezasitiji je um. Filonovi povremeni izlivi ljubavne strasti, u oštrom kontrastu s njegovim inače smirenim, naučnim i filozofskim govorom, stvaraju dodatnu dinamiku unutar dijaloga između njega i Sofije. Ona ostaje hladna; on potiskuje svoju strast. Nema sumnje: njih dvoje su junaci ljubavnog romana, a istovremeno su i otelovljenja ideja i mišljenja.

Dijalozi o ljubavi su knjiga koju treba uzeti u ruke kad god poželimo da se podsetimo kako su stari mislili o ljubavi, i u antici i u srednjem veku, i u vreme humanizma, i u vreme renesanse, koja će se tek razbuktati posle smrti njihovog pisca, i u vreme velikih mističara XVI veka, i u ljubavnoj i erotskoj književnosti XVI i XVII veka u Evropi; knjiga koja je podsećanje na prošlost i najava budućnosti, enciklopedijski spis koji vredi držati na stolu i prelistavati ga kad god razmišljamo o ljubavi, delo čija najfascinantnija mesta vredi čitati i pročitavati kad god nas ljubav dirne, čije najprobranije deliće vredi prigrliti i vraćati im se kada utonemo u nju.

Nije sačuvan izvorni rukopis Dijaloga o ljubavi, ne zna se pouzdano kada je knjiga napisana, kao ni na kojem jeziku je pisana. Prvi put je objavljena u Rimu, 1535. godine, verovatno desetak godina posle smrti autora, jer mu se ni datum smrti ne zna. U samoj knjizi, postoji rečenica kojom Lav Jevrejin svedoči da ju je pisao, „po jevrejskoj istini“, „godine 5262. od početka stvaranja“, što znači 1502. godine posle Hrista. Borhes se jednom upitao, zašto bi činjenica da živi u XX veku određivala njegove književne sklonosti ka tom vremenu, ako mu na raspolaganju stoji trideset vekova da bira? Ako bismo trajanje istorije računali onako kako ga je računao Lav Jevrejin, mogli bismo reći da nam na raspolaganju ne stoji trideset, nego šezdeset vekova, i zašto se onda ne bismo načas vratili pet vekova unazad i pogledali šta sve tu možemo pročitati?

Platon, Pitagora i Aristotel, Euripid, Ovidije i Ciceron, Averoes i Majmonid, i Avicena i Avicebron, Bokačo i Petrarka, Piko dela Mirandola i Marsilio Fićino, samo su neka od imena autora knjiga koje je Lav Jevrejin čitao kada je pisao svoje Dijaloge o ljubavi. Servantes i Šekspir, Spinoza i Đordano Bruno, Mišel de Montenj i anatom melanholije Robert Barton, tek su neki od priličnog broja čitalaca Dijaloga Lava Jevrejina. Četiri elementa, svemir i planete, postanje sveta i stvaranje čoveka, otkrivanje Novog sveta i otkrivanje nebeskih figura, čulo vida i čulo dodira, san i ekstaza, veštine pisanja i moći saznavanja, tek su deo tema o kojima u Dijalozima o ljubavi razgovaraju Filon i Sofija. Prići sveznanju Lava Jevrejina u njegovoj priči o telesnoj i mističkoj ljubavi svojevrstan je poduhvat.

Jezik i misao Lava Jevrejina stvaraju spoj između astrologije, fiziologije, mitologije i teologije, spoj koji na nas deluje šokantno upravo zbog svoje drugosti, ali utoliko i zanimljivije, jer nam iz svoje drugosti prenosi misao koja lakoćom strele preskače pet stotina godina i pogađa nas pravo u srce.

Autor: Aleksandra Mančić