Autoportret s rojem pčela

Guericker Sperling (Gerikeov vrabac, 2004), Achtzehn Pasteten (Osamnaest pašteta, 2007), Australien (Australija, 2010), Die Eulenhasser in den Hallenhäusern (Mrziteqi jejina u ku­ćama-štalama, 2012) i Regentonnenvariationen (Varijacije o buradima za kišnicu, 2014), poslije kojih je objavio kwigu izabranih pjesama Selbstporträt mit Bienenschwarm (Auto­port­ret s rojem pčela, 2016). Wegovo zasad najnovije pje­sničko djelo je Die Live Butterfly Show (2018).U koautorstvu sa pjesnikom Bjernom Kulikom objavio je putopisnu zbirku Der Wald im Zimmer (Šuma u sobi, 2007), koja je nastala na tragovima Hajneovog putovawa po Harcu. Sa Tristanom Markvartom priredio je antologiju Unmög­liche Liebe (Nemoguća qubav, 2017), poeziju minezengera, pjesnika qubavi 12. i 13. vijeka, u novim prevodima. Ove godine pojavila se opsežna antologija mlade evropske po­e­zije pod naslovom Grand Tour, koju je priredio zajedno sa Fe­derikom Italianom.Napisao je i dvije esejističke kwige: Die Sandale des Pro­pheten (Sandale proroka, 2011) i Der verschlossene Raum (Za­tvoreni prostor, 2017).Vagner je jedan od najuglednijih wemačkih pjesnika sredwe generacije. Dobitnik je velikog broja kwiževnih priznawa, među kojima su i Helderlinova nagrada grada Ti­bingena (2011), Merikeova nagrada (2015), Nagrada Lajp­ciškog sajma kwige (2015) te Bihnerova nagrada (2017), koja se smatra najznačajnijom kwiževnom nagradom na wemač­kom jezičkom području.Član je akademija u Darmštatu, Majncu, Berlinu i Ham­burgu.Sa grupom wemačkih pisaca gostovao je na Međunarod­nom beogradskom sajmu kwiga 2017. godine, kada je tu po­se­bno predstavqana kwiževnost zemaqa wemačkog jezika.***Vagnerovu poeziju karakteriše, prije svega, veliko umijeće u samom jezičkom izrazu, u slobodnom i posebno vezanom stihu, te bogatstvo pjesničkih formi. S jedne strane, on rado vrši male formalno-jezičke inovacije ili „eksperimente”, a s druge reafirmiše tradicionalne ob­like lirike, poput zapostavqenih sestine ili vilanele. Moderne i tradicionalne postupke u pisawu pjesama on na taj način kao da drži u svojevrsnoj ravnoteži. Intere­santno je da zbirku Die Eulenhasser in den Hallenhäusern (čiji naslov nije lako dobro prevesti) čine pjesme trojice iz­mišqenih autora pod čijim se imenima krije sam Vagner, koji je – predstavqajući se samo kao „izdavač” – izmaštao i wihove realno nepostojeće biobi­bliografske podatke. Dvo­jica od te trojice predstavnici su starijih pjesničkih generacija, dok je treći, kao i Vag­ner, pjesnik s početka tre­ćeg milenijuma, a piše u „klasič­nom maniru, dakle u ele­gijskim distisima”. (Pjesme iz te zbrike, pisane tokom dužeg rezidencijalnog boravka u Rimu, nisam prevodio.)Po Vagneru, metafora je srce pjesme, a jednako su važni ritam i zvuk. Što se zvučnosti tiče, Vagner često rimuje, a voli i da pravi polurime, i baš je to jedna od upadqivih karakteristika wegovih stihova. Ta mala ali primjetna odstupawa od potpune zvučne podudarnosti na krajevima stihova skreću dodatnu pažwu na smisao stiha, na postupak izgradwe relativne sazvučnosti, a ujedno su signal da je na tom mjestu, tom nepotpunom rimom, izvedena jedna, ako i mala, versifikacijska majstorija. U najmawu ruku, poka­zana izvjesna jezička dosjetka. A donekle i provoka­cija. Po­nekad on, trudeći se oko rime, lomi riječ – wen prvi dio ostaje na kraju stiha, a drugim započiwe novi stih. Vag­nerove pjesničke zbirke prepune su takvih rješewa u ot­vorenom sistemu wegovog rimarijuma. Većina kritičara vidi i u takvom, slobodnijem ili nepotpunom rimovawu pesnikovu virtuoznost, dok ima i onih (poput Mihaele Šmic) koji mu prebacuju artificijelnost i dekorativ­nost bez stvarne dubine ili životnog pokrića. Ovi drugi, koji su ipak u mawini, stoga smatraju da ni Bihnerova na­grada nije došla u ruke prave pjesničke veličine. Pre­ba­cuju Vagneru i idiličan odnos prema prirodi, preveliko prisustvo flore i faune u wegovoj poeziji, te pojmova i toposa iz istorije kwiževnosti i mnogih drugih disci­plina, kako to već čini jedan poeta doctus.Sumwičavi osvrti na liriku Jana Vagnera i dodjelu Bihnerove nagrade naveli su poznatog hajdelberškog kri­tičara Mihaela Brauna da pjesnika i wegovo djelo uzme u zaštitu. Uporedio je stavove (iskazane pretežno na druš­tv­enim mrežama) onih koji su s neodobravawem dočekali vijest o Bihnerovoj nagradi 46-godišwem Vagneru (bješe vaqda odveć mlad?) sa ranijim diskvalifikacijama Dursa Grinbajna, koji je tu nagradu dobio sa svega 33 godine (1995). Posebno ga je branio od prigovora da je konzervativni tra­dicionalist, pjesnik koji je suviše okrenut prošlo­sti: „Nije on ni u jednom retku vrli tradicionalist, kako mu se katkad podsmjehuju. Naprotiv, wegove su pjesme artističke demonstracije svijesti o formi, kao što zna da nadražaje svijesti izvuče iz sadašwosti. ’Napredak je to što se ostvari povratnim zahvatom’, rekao je jednom Vagner – i is­probao tu devizu na svim istorijskim formama pje­sni­štva.”Braun drži da Vagner stvara poeziju kao „magiju drugog reda”, to jest magiju koja nastaje iz drugog posmatrawa ži­vo­tnih stvari i prirodnih fenomenâ, što podrazu­mi­jeva i posmatrawe samog prvog posmatrača.Kritičar Štefan Hepner napisao je, povodom zbirke neobičnog naslova Regentonnenvariationen (2014), za koju je pjesnik – na opšte iznenađewe jer su je obično dobijali romansijeri – dobio nagradu Lajpciškog sajma kwige, iz­me­đu ostalog i ovo: „Denuncirati Vagnerove pjesme kao bjekstvo od svijeta, funkcioniše pak samo onda kad se pre­vidi na šta ukazuju stvari posmatrane u wima. Jednako tako moglo bi se slikarima mrtve prirode 17. stoqeća pre­baciti da su svoju energiju traćili na slikawe cvijeća, životnih namirnica i mrtvačkih lobawa dok je unaokolo bjesnio Tridesetogodišwi rat.”Vagnerove pjesničke kwige dosežu ponekad neobično velike tiraže – kwiga s lajpciškom sajamskom nagradom prodata je u 50.000 primeraka! A pritom često slušamo ja­dikovke kako se poezija danas malo čita. Neki ipak, ohrab­reni i Vagnerovim uspjesima, govore o renesansi wemačke lirike početkom 21. vijeka. Tako misli i kwi­ževni teo­retičar i kritičar Kristijan Mec iz Frank­furta, koji kaže da nas današwa poezija pridobija pameću, duho­vi­tošću i bogatstvom oblika. Od pjesnika koji su naročito doprinijeli tom novom uzletu wemačke lirike Mec ističe četiri imena. To su Monika Rink, Jan Vagner, En Koten i Šte­fen Pop. (Drugi kritičari kandidovali bi, razumije se, i za tako sužen izbor, bar još desetak, ako ne i više, svojih favorita.) A sudeći po broju nagrada, među kojima su i one najuglednije, Vagneru bi tu pripadalo središwe mje­sto.To je današwa slika kritičarskih čitawa i vrednovawa savremenih wemačkih, ne više mladih ali ni starih pje­snika. Kako će poredak pjesničkih vrijednosti izgle­dati za trideset ili pedeset godina, to nikom nije dato da zna.