Zvezde vodilje

01.10.03 Dnevnik - Novine i časopisi

Pisci, naročito pesnici, naravno oni pravi pravcati, kojima je Bog podario snažna osećanja, posvećenost, ljubav, um i strast, itekako, na putu nadilaženja svoje pozicije, duguju mnogo toga, jedan čitav “punokrvni” rad, svojim prevodiocima. Svojim književno najličnijim senkama. Jer, šta bi ostalo od njih, izvan njihovog neretko skučenog, često veštačkog ili kombinovanog “jezika”, da nije onih koji ih nesebično prevode, zastupaju, pokazuju, nude. Koji ih “objašnjavaju” jezikom u jeziku. Čuvaju i odvajaju od surovih zala mediokritetstva i neoriginalnosti. Redefinišu njihovo mesto među drugim poezijama kao komponente čitavog nasleđenog i živog kompleksa opšte pesničke prakse. Lepeze poetika. One od Starih Grka do ove moderne i postmoderne u kojima su ruski pesnici (Puškin, Brjusov, Mandeljštam, Majakovski, Blok, Ahmatova, Cvetajeva, Jesenjin ili Brodski) dali nemerljivo blago i doprinos biblijskoj lepoti sveta. Sveta stešnjenog samim sobom, ali i onim drugim stešnjenostima: jezičkim, mrziteljskim, poltronskim, prevrtačkim, samnobulnim, šizofrenim.
U našem srpskom jeziku ruski pesnici oduvek bili su dočekivani s velikim čitalačkim počastima i pompom. Čitani su, obožavani i slavljeni. U Srbiji je ruska poezija oduvek imala svoju Vavilonsku biblioteku.
Deo te magije je i pesništvo Vjačeslava Ivanova (1866-1949), izuzetne i bogate ličnosti pesnika simboliste, da parafraziramo S. Averinceva, skoro zaboravljene nakon visokih uspona u trnovitom polju slave osvojene jednom vrstom visoke, ne samo književne nego i intelektualne kulture. Čoveka koji je “prekookeanskom” erudicijom zadivljavao svet svoje posredne i neposrdne okoline. Kao naučnik, ali i mudrošću filologa “osetljivog prema unutrašnjoj istorijskoj pamjati jezika”. Kao vrhunski znalac i blistavi prevodilac starogrčkih lirika. Kao filozof-idealista i originalni teoretičar umetničkog stvaralaštva. Kao savremenik Oktobarske revolucije i sovjetske vlasti, kome je duh ideološke stvarnosti bio tuđ u duši, nešto kao ateistički atavizam. Kao pravoslavac dubokih religioznih ubeđenja, koji se poziva na Dostojevskog (Vaistinu, svako je pred svakim, za svakog, i za sve kriv), a ipak prolazi u katoličanstvo. Nastanjuje se u Rimu, na dah od Vatikana, i kao poznati ruski sovjetski profesor s crvenim pasošem, drži, na Firentinskom univerzitetu, italijanskim profesorima lekcije iz književnosti. Kao pesnik paradoksa, za koga se kao emigranta i pravoslavnog prebega - zalagao Maksim Gorki. A čiju su gorku usamljenost povremeno otvarali svojim posetama poljski filolog Zjelinski, američki pisac Torton Vajlder i francuski religiozni filozofi Ž. Mariten i T. Marsel.
I evo, nešto više od pola veka od smrti Vjačeslava Ivanova, njegova poezija je ponovo u Srbiji, među srpskim čitaocima, a sve to zahvaljujući Vladimiru Jagličiću, jednom od najoriginalnijih srpskih pesnika i najsuptilnijih prevodilaca ruske poezije. A reč je o izboru koji je Vladimir Jagličić, kao korpus “izabranih pesama”, prepevao i napisao za njih korisne napomene, pod naslovom Zvezde vodilje. Jagličić je ovaj izbor radio prema knjizi Stihotvorenija i poemi (Biblioteka pesnika, Mala serija, Sovjetski pisatelj, Lenjingrad, 1976).
Zahvaljujući Jagličiću, danas, sa prilično oformljene vremenske udaljenosti, među teoretičarima i kritičarima, pa i istoričarima književnosti, poznate kao “distanca”, može se ponovo “suditi” o poeziji V. Ivanova, pri čemu kritičar, kao tumač i subjekat u polju tog “suđenja” mora u ispravnom poimanju pesništva V. Ivanova da uoči potrebu i nalog “otvorenog pogleda” prema njemu i “promenljive tačke” njegovog spoznavanja.
Rečju, V. Ivanov spada u red onih klasika ruske poezije koji su na prvo mesto stavljali liriku, koja je po njima, pre svega, kao i umetnost, čulni fenomen. I u kojoj za nju nema drugog puta do ličnog, imaginacijskog i sugestivnog u likovima osluškivanja, kako “duše sutona”, tako i “pritisaka godišnjih doba”.
U izvesnom smislu poezija V. Ivanova je i dragoceno svedočanstvo o jednom fragmentu vremena i njegovim aspektima ozračenim istorijskom, sociološkom i društvenom atmosferom njegove savremenosti, mnogim dilemama, intelektualnim promišljanjima, političkim nedoumicama i oklevanjima i unutrašnjim religioznim razilaženjima sa samim sobom. To je i poezija određenog hermetičkog duha, duboko zakopčana u formalizme svog pisma. I to onog duha iz koga je Ivanov pobegao u katolicizam, ostavivši svojim čitaocima da se pitaju otkud toliko malokrvnosti u jednoj književnoj posebnosti koju je izgradio na volšeban način. Ne toliko visoko kao Puškin i Mandeljštam, ali visoko, kao “smesa gluhe smirne tišine”. Kao “jamstvo bdenju” i “znanju” mašte.

Zoran M. Mandić