Saturnovi prstenovi

05.04.07

Metropolis

Nemački pisac Vinfred Georg Maksimilijan Zebald u potpunosti je bio nepoznat domaćim čitaocima sve do nedavnog objavljivanja njegove knjige „Saturnovi prstenovi“ u izdanju Platoa. Zebald je 1944. godine rodjen u Bavarskoj, školovao se u Nemačkoj da bi se već sa 26 godina trajno nastanio u Velikoj Britaniji kao predavač na Univerzitetu Istočne Engleske. Pogibija u saobračajnoj nesreći 2001. ostavila ga je bez Nobelove nagrade za koju je bio dugogodišnji kandidat.
Opterećen svojevrsnom apatritskom pozicijom pisca koji stvara na nemačkom ali živi i radi u Engleskoj, kao i sopstvenom biografijom sina naciste, Zebaldovo delo koje se sastoji od četiri romana,nekoliko poetskih zbirki i brojnih eseja i teorijskih radova, često je osenčeno melanholijom, samopreispitivanjem, naglašenom etičnošću.
Saturnovi prstenovi je delo autentičnog spisateljskog glasa, negde na granici izmedju putopisa, autobiografije, romana, istoriografije upotpunjeno foto-dokumentacijom koja čini njen integralni deo. Ova neobična proza, koja se takodje može svrstati i u dnevničku, prati glas naratora ( izvesno samog Zebalda) koji, zatekavši se nesrećnim slučajem u bolničkom krevetu, kroz neveliki prozorski okvir može da vidi samo deo engleskog neba i da se priseća upravo okončanog putovanja po bespućima i zabitima Safolka, regije u Istočnoj Engleskoj. Svaka napuštena kuća, železnička pruga, prazno polje kržljavog rastinja ili luka bez brodova, Zebalda podstiče na dalje širenje prozaističkih vidika i vremenski i prostorno, daleko u prošlost i geografski do najudaljenijih kontinenata. Napuštena luka iz koje je dva veka ranije isplovio Džozef Konrad iniciraće putovanje sve do Konga u Africi, Rembrantova slika Čas anatomije prof. Tulpa pomoći će Zebaldu da čitaoca prebaci u vreme samog dogadjaja, zarasli ostaci pruge poslužiće kao most do Kine 19. veka... Ljudska destrukcija i neminovnost prolaznosti kao polazišta romana, navode Zebalda da reinkarnira prošle svetove i vreme sa pažnjom i osetljivošću stvoritelja i ukine jaz izmedju sada i ovde i nekada i tamo, kao što bi pažljivi umetnik-restaurator postupao sa vrednim umetničkim delom.
Prozaistička veština Zebalda, njegova vibrantna osećajnost, intelektualna radoznalost, naglašena etičnost, neuporediv stil aluzivne rečenice, epski dugačke i lirski melanholične u isto vreme, podsećaju čitaoca istovremeno na romantizam XIX veka i enciklopedijski stil savremene provenijencije. Možda najtačniji opis ovog originalog rukopisa nalazi se u opasci jednog od brojnih kritičara koji su sa oduševljenjem pisali o Zebaldu, da njegova proza izaziva vrtoglavicu. Slikovito posmatrano, čitalac se u svakom poglavlju Saturnovih prstenova nalazi na nultoj poziciji u veoma skučenom prostoru okna bolničke sobe koje je, poput Borhesovog Alefa, ono polazište iz koga se pogled širi prvo do realnog spoljašnjeg sveta praznih i napuštenih objekata Istočne Engleske, pa potom dalje do istorijskih dogadjaja, i još mnogo dalje do pojedinačnih sudbina. Poput svojevrsnog duhovnog durbina produženih zamišljenih linija do samog kraja univerzuma i njegovih prapočetaka, Zebaldova proza širi vidike do neslućenih i vrtoglavih prostranstava koja mu se u interaktivnom odnosu nanova vraćaju u formi prozaističke punoće.
Bio bi načinjen neprostivi propust da makar jedna knjiga Maksa Zebalda, kako su ga najčešće zvali, nije objavljena i kod nas. Sada, kada su Saturnovi prstenovi prevedeni, svetska slava i izuzetno poštovanje koje Zebald nepodeljeno uživa medju književnim znalcima i poštovaocima, garant je i domaćim čitaocima da se konačno upoznaju sa ovim piscem.

Jasmina Vrbavac

05.04.07

Metropolis

Nemački pisac Vinfred Georg Maksimilijan Zebald u potpunosti je bio nepoznat domaćim čitaocima sve do nedavnog objavljivanja njegove knjige Saturnovi prstenovi u izdanju Platoa. Zebald je 1944. godine rodjen u Bavarskoj, školovao se u Nemačkoj da bi se već sa 26 godina trajno nastanio u Velikoj Britaniji kao predavač na Univerzitetu Istočne Engleske. Pogibija u saobračajnoj nesreći 2001. ostavila ga je bez Nobelove nagrade za koju je bio dugogodišnji kandidat.
Opterećen svojevrsnom apatritskom pozicijom pisca koji stvara na nemačkom ali živi i radi u Engleskoj, kao i sopstvenom biografijom sina naciste, Zebaldovo delo koje se sastoji od četiri romana,nekoliko poetskih zbirki i brojnih eseja i teorijskih radova, često je osenčeno melanholijom, samopreispitivanjem, naglašenom etičnošću.
Saturnovi prstenovi je delo autentičnog spisateljskog glasa, negde na granici izmedju putopisa, autobiografije, romana, istoriografije upotpunjeno foto-dokumentacijom koja čini njen integralni deo. Ova neobična proza, koja se takodje može svrstati i u dnevničku, prati glas naratora ( izvesno samog Zebalda) koji, zatekavši se nesrećnim slučajem u bolničkom krevetu, kroz neveliki prozorski okvir može da vidi samo deo engleskog neba i da se priseća upravo okončanog putovanja po bespućima i zabitima Safolka, regije u Istočnoj Engleskoj. Svaka napuštena kuća, železnička pruga, prazno polje kržljavog rastinja ili luka bez brodova, Zebalda podstiče na dalje širenje prozaističkih vidika i vremenski i prostorno, daleko u prošlost i geografski do najudaljenijih kontinenata. Napuštena luka iz koje je dva veka ranije isplovio Džozef Konrad iniciraće putovanje sve do Konga u Africi, Rembrantova slika Čas anatomije prof. Tulpa pomoći će Zebaldu da čitaoca prebaci u vreme samog dogadjaja, zarasli ostaci pruge poslužiće kao most do Kine 19. veka... Ljudska destrukcija i neminovnost prolaznosti kao polazišta romana, navode Zebalda da reinkarnira prošle svetove i vreme sa pažnjom i osetljivošću stvoritelja i ukine jaz izmedju sada i ovde i nekada i tamo, kao što bi pažljivi umetnik-restaurator postupao sa vrednim umetničkim delom.
Prozaistička veština Zebalda, njegova vibrantna osećajnost, intelektualna radoznalost, naglašena etičnost, neuporediv stil aluzivne rečenice, epski dugačke i lirski melanholične u isto vreme, podsećaju čitaoca istovremeno na romantizam XIX veka i enciklopedijski stil savremene provenijencije. Možda najtačniji opis ovog originalog rukopisa nalazi se u opasci jednog od brojnih kritičara koji su sa oduševljenjem pisali o Zebaldu, da njegova proza izaziva vrtoglavicu. Slikovito posmatrano, čitalac se u svakom poglavlju Saturnovih prstenova nalazi na nultoj poziciji u veoma skučenom prostoru okna bolničke sobe koje je, poput Borhesovog Alefa, ono polazište iz koga se pogled širi prvo do realnog spoljašnjeg sveta praznih i napuštenih objekata Istočne Engleske, pa potom dalje do istorijskih dogadjaja, i još mnogo dalje do pojedinačnih sudbina. Poput svojevrsnog duhovnog durbina produženih zamišljenih linija do samog kraja univerzuma i njegovih prapočetaka, Zebaldova proza širi vidike do neslućenih i vrtoglavih prostranstava koja mu se u interaktivnom odnosu nanova vraćaju u formi prozaističke punoće.
Bio bi načinjen neprostivi propust da makar jedna knjiga Maksa Zebalda, kako su ga najčešće zvali, nije objavljena i kod nas. Sada, kada su Saturnovi prstenovi prevedeni, svetska slava i izuzetno poštovanje koje Zebald nepodeljeno uživa medju književnim znalcima i poštovaocima, garant je i domaćim čitaocima da se konačno upoznaju sa ovim piscem.

Jasmina Vrbavac

10.12.06 Danas

Rađanje moderne privatnosti, Miroslav Timotijević
Clio, 2006.

Ovo delo govori o privatnom životu Srba u Habzburškoj monarhiji od kraja 17. do početka 19. veka. Privatni život su u savremenu istoriografiju uveli Filip Arijes i Žorž Dibi, svojom edicijom "Istorija privatnog života". Pažnja Miroslava Timotijevića usmerena je na pojavu rađanja moderne privatnosti i privatnog života u nas, koji se, prema autorovom zapažanju, rađaju u delu srpske etničke zajednice, nastanjene u prostoru evropskog civilizacijskog kruga. U početku, tokom ranog novog veka, u njemu je živeo manji deo etnosa, ali prekrajanjem granica jugoistočne Evrope nakon austrijsko-turskih ratova sa kraja 17. i početom 18. veka, u ovaj krug bila je uključena polovina srpske etnije. Uključivanje u okvire evropskog civilizacijskog kruga vodilo je potiskivanju starih shvatanja i uobličavanju nove svesti o privatnosti, što je dovelo do korenitih promena u privatnom životu kod nas. Ovo delo podeljeno je na više poglavlja, čije su tematske odrednice od izuzetnog značaja za razumevanje privatnog života Srba u naznačenom periodu. Tako su posebna poglavlja posvećena pojedincu kao verniku i podaniku, razvitku nove individualnosti, pojavnosti tela, skrovitosti duše, privatnosti porodice, privatnom prostoru, kao i proširenoj privatnosti(gostoprimstvu, druženjima, prijateljstvima, slavljima). Rađanje moderne privatnosti jedna je od onih knjiga koje će zainteresovati sve radoznale čitaoce, bili oni istoričari ili ne. Bilo bi lepo da nas svet u budućnosti prepoznaje po delima ovakve studioznosti i temeljitosti.


Saturnovi prstenovi, V. G. Zebald
Plato, 2006.
prevela Hana Ćopić

Nemački pisac Zebald, u momentu kada se predstavlja srpskim čitaocima, već je stekao svetsku slavu i to sa velikim razlogom - njegov opus je autentičan, intrigantan i do kraja samosvojan. Zebald je podjednako uronjen i u literaturu i u nauku, a Saturnove prstenove kritičari smatraju možda i njegovim najznačajnijim delom. Pre svega, intrigira hibridna forma ove proze, koja je sublimna i nalazi se na granici između romana i putopisa, pretapajući se iz jednog u drugi književni žanr. Zebald meša romaneskno pripovedanje i putopisnu prozu, dodajući naslage i slojeve mitskog, autobiografskog, ironijskog, putopisnog, ali se ovo delo može posmatrati i kao enciklopedijska forma ili autoanaliza jedne prefinjene psihološke strukture - dnevnik apsolutne, vibrantne subjektivnosti. Takođe, nisu samo reči jedini medij putem koga se Zebald obraća čitaocu. Fotografije i crteži ravnopravan su i integralni deo teksta. Ovo delo na momente kafkijanske, na momente prustovske, a na momente poovske atmosfere predstavlja istinsku literarnu provokaciju i književno nadahnuće. Lorens Vešler je napisao Kabinet čuda gospodina Vilsona, a V. G. Zebald Saturnove prstenove. To su ona retka dela koja zbilja menjaju naše unutarnje svetove. Bliže spoznaji. Bliže svetlosti.


Vil iz Stratforda, Stiven Grinblat
Portalibris, 2006.
prevela Dragana Govedarica

Evo jedne od onih knjiga koje će zainteresovati i šekspirologe, ali i one koji su Šekspira više voleli, a manje proučavali. Živom pričom, pronicljivošću i bogatstvom detalja, Grinblatova biografija jednog od najvećih pisaca svih vremena, budi radoznalost od prvog poglavlja i drži pažnju do poslednjeg. Vil iz Stratforda jeste i priča o genijalnom dramskom piscu, ali i o Vilu - mladiću iz provincije koji želi da uspe u Londonu i čiji život je, iako se čini da o Šekspiru veoma mnogo znamo, ipak skriven. Prema Dirmontovom zapisu, Šekspir je za života postao poznat. Nekoliko godina po njegovoj smrti, Ben Džonson ga je nazvao "čudom engleske pozornice i zvezdom pesnika". No, u ta doba takva književna slava nije vodila pisanju biografija, i nijedan savremenik nije smatrao da vredi sakupljati išta što se moglo pronaći o Šekspiru dok je sećanje bilo još bilo sveže. Čak i uz obilje podataka koji postoje o Šekspiru, postoje ogromne praznine u znanju koje često već vekovima zbunjuju Šekspirove biografe. No, Grinblat u ovom delu uspeva ono što mnogi koji su se Šekspirom bavili nisu: spaja Šekspirovu ovozemaljsku realnost sa njegovom stvaralaštvom. Stiven Grinblat profesor je društvenih nauka na Harvardu. Njegove knjige osvojile su brojna priznanja, a njegovo , do sada, najpoznatije delo je Hamlet u čistilištu. Danas je jedan od vodećih šekspirologa, ali i veoma vešt pripovedač. Stoga je Vil iz Stratforda dobar uvodu proučavanje Šekspirovog opusa. Prema statistikama, svakog trenutka na planeti neko čita nešto od Šekspira. Jedan od najvećih živih glumaca Šekspira čita svakodnevno, a čitao je i ovu, Grinblatovu knjigu. Reč je o - Al Paćinu.


Sanja Domazet