Priručnik za devojčice

26.05.04 Dnevnik - Novine i časopisi

Pjer Luis, znameniti erotoman s početka 20. veka, u književnosti je ostao upamćen koliko po svojim knjigama, toliko i po prijateljstvima sa velikim umetnicima svog vremena. Za Debisija, Luis je bio “zvezda vodilja i neprocenjiv oslonac u karijeri”, Breton je izjavljivao da je to “čovek koga je najviše želeo da upozna”, dok je Valeri zapisao kako je prijateljstvo sa Luisom “bio događaj od kapitalnog značaja u njegovom životu”. Kao što je Luis nekada navodio Debisija da komponuje na njegove stihove, tako su i značajni sineasti uzimali njegove tekstove kao predloške za svoja scenarija. Tako je i slavni Bunjuel napisao scenario za svoj film prema Luisovom romanu, dajući mu naziv “Taj mračni predmet želje”.
Osim vrlo čulne parnasovske poezije, Pjer Luis je objavljivao prevode tzv. dekadentnih autora, pripadnika jedne hedonističke generacije potpuno opčinjene erotskim nabojem i misticizmom Istoka. Pored toga, bavio se istraživanjima Molijera, Remboa, Šatobrijana, parodirao je najpoznatije stihove Lafontena i Igoa, a u slavu Vagnerovih heroina napisao je “Trofej legendarnih vulvi”. Najveći deo Luisove erotske zaostavštine, objavljivane uglavnom “na crno” godinama posle piščeve smrti, dugo je opstajao u getu posebnih izdanja, čameći najčešće na gornjim policama najzabačenijih pariskih antikvarnica. Ova literatura se nikad nije pominjala u istorijama književnosti, a retki primerci do kojih je mogla doći poneka “brižna mamica” završavali su, ako ne u đubretu, ono bar daleko od očiju njihovih ćerki pravilno upućenih u tajne otmenog udvaranja i sentimenta.
“Priručnik za devojčice”, prvo je Luisovo erotsko delo, objavljeno još za piščeva života. Štampana bez imena autora i navođenja datuma, knjiga je pisana kao parodija na mnogobrojne instant priručnike “o pravilnom vaspitanju ženske mladeži kako ne bi bila zahvaćena lošim uticajima koji vrebaju sa svih strana, pa čak i od uglađene gospode”. Do Drugog svetskog rata objavljeno je još nekoliko izdanja ove knjige, u manjim tiražima, a sa navođenjem imena autora “Priručnik” je izašao prvi put tek 1947. godine. Od 1951. do 1954. knjiga je tri puta bila zabranjivana zbog neprimerenog parodiranja zvaničnih vaspitnih priručnika i vređanja javnog morala. Prvi potpisani izdavač “Priručnika za devojčice” bio je Žerom Martino, 1960. godine, a nova izdanja knjige počela su da se objavljuju tek stotinu godina kasnije od svog nastanka, tj. 1996.
“Priručnik” je strukturisan po uzoru na mnoge knjige o vaspitanju, pa su edukativna uputstva raspoređena u tridesetak poglavlja. Držeći se parodijskog stila, pisac daje uputstva kako mlada gospođica treba da se ponaša npr. u kuhinji (“Kada vam ponude bananu da se sama zabavite ili da učinite zadovoljstvo sobarici, ne vraćajte bananu u zdelu pre nego što je brižljivo obrišete”), za stolom (“Ne uvlačite i izvlačite šparglu iz usta čežnjivo gledajući mladića koga hoćete da zavedete”), u muzeju (“Ne skačite na postolja antičkih kipova kako biste se poslužili njihovim muškim udovima”). Pored ovih, Luis daje savete kojih bi mlade dame trebalo da se pridržavaju u kontaktu sa poslugom, sa ljubavnikom svoje majke, sa predsednikom Republike, ili u krevetu sa starijim gospodinom...
I ovo delo “velikog provokatora” pisano je kvalitetnim jezikom i besprekornim stilom, na čemu su mu zavideli i najbolji francuski pesnici. Osim naklonosti prema “vrlo mladim prostitutkama”, o čemu svedoči i Luisova prepiska sa Rodenom i Debisijem, “Priručnik” je obojen groteskom i surovom ironijom, a poseduje i erotskoj literaturi svojstven raskalašni humor. Podsmevanje formi puritanskih i snobovskih saveta devojčicama koje treba da se “pripreme” za razne životne prilike, oduševljavalo je ljubitelje Luisovog degutantnog ismevanja ovakve literature koliko i njegova “uzvišena gadost”.
Rođen 1870. u Ganu, iz rodoskrvne veze majke i njenog polubrata, diplomate Žorža Luisa, osporavani i zabranjivani pesnik i erotoman isprovociran malograđanskim lažnim moralom, Pjer Luis će se u svojoj 36. godini potpuno povući iz javnog života. Pristup njegovom stanu imaće samo nekolicina povlašćenih prijatelja. Dve decenije kasnije, godine 1925, poluslep, mučen nesanicom i nervno oboleo, izopštenik Pjer Luis će izdahnuti u svom pariskom stanu, bez prisustva onih koji su uočili njegove literarne domete.
Kažu da tokom godina ćutanja i izolovanosti za njega nije bilo jače želje nego da se jednoga dana sazna kakva je on osoba zaista bio. Nameravajući da napiše ispovest o sebi i o vatrenim godinama svog života, Luis je zamišljao delo toliko istančano, toliko majstorsko, s toliko ljubavi gurano do krajnjih granica, ne razmišljajući o utrošenom vremenu, mukama, ili broju opita ili prepravki.
Nije poznato da li je ikada napisao ma i jedan redak te knjige.

Siniša Kovačević

14.03.04 Glas javnosti

U biblioteci "Cveće zla" Umetničkog društva "Gradac", koje znalački godinama vodi Branko Kukić, objavljeno je intrigantno delo Pjera Luisa "Priručnik za devojčice". Najveći deo erotske literature koju je Luis (1870-1925) napisao ostao je nepoznat njegovim savremenicima, a tek posle njegove smrti bila je tajno objavljivana.

Tako je i "Priručnik za devojčice" prvi put objavljen 1926. godine, bez imena autora, izdavača i mesta izdavanja. Dva tajna izdanja pojavila su se pedesetih godina, a zatim je knjiga bila zabranjena "zbog povrede dobrih običaja". Prvi izdavač koji se potpisao bio je Žerom Martino 1960. godine, a tek od 1996. se ova knjiga redovno preštampava.

"Priručnik za devojčice" predstavlja parodiju na priručnike koji su u to vreme objavljivani i prepun je ironije i raskalašnog humora. Podsmešljivim i gotovo brutalnim, na momente pornografskim tonom, Luis razobličava snobovske savete mladim devojkama, koji su tada često bili publikovani.

Četrdesetak kratkih poglavlja obuhvata porodični i društveni život tadašnje Francuske i naslovljeni su - "Igra i razonoda", "Na času", "Praznoverice", "Sa ljubavnikom vaše majke", "Specijalna rubrika o tome kako izgubiti devičanstvo"... U podnaslovu knjige, koju je sa francuskog prevela Aleksandra Mančić, stoji "O lepom vaspitanju prema pravilima obrazovnih ustanova".

Na srpski ili hrvatski su do sada prevedene tri Luisove knjige. Prvi prevod pojavio se 1922. u Skoplju i bile su to "Bilitisine pesme", dve godine kasnije u Zagrebu je štampan roman "Žena i njena igračka", a 1982. u Beogradu je objavljena knjiga "Bludne kćeri". Za ovaj njegov roman pričalo se da predstavlja parodiju njegove ljubavi sa tri Eredijine kćeri, s obzirom da je jednom bio oženjen, a drugoj je bio ljubavnik. Šternbergov film "Đavo je žena" iz 1935. godine, rađen je prema Luisovom romanu "Žena i njena igračka". Prema istom romanu Luis Bunjuel je napisao scenario za čuveni film "Taj mračni predmet želja".

Zvonko Prijović