Isusov sin

03.03.06 Danas

Tu i tamo, olujni oblak prašine podigao bi se u pustinji visoko poput tornja nekog nebeskog grada - kao da se neko zastrašujuće novo doba pomalja pred nama i muti nam snove.
(Denis Džonson, Ustanova Beverli)
Kod nas, kao i svuda u svetu, najpopularniji prozni žanr - roman - i sve manji broj književnih časopisa u kojima bi mogle da se pojavljuju prevedene priče, veoma su smanjile naše saznanje o onome što se trenutno zbiva u američkoj priči (ali i svetskoj priči uopšte). Prošlo je dosta davno, koliko znamo a više naslućujemo, vreme metafikcionalista i vreme potonjih prljavih (post)realista i sadašnje stanje američke pripovedačke scene nam je, iz košmara u kojem živimo i daljine koja se uvećava, faktički potpuno nejasno. U toj situaciji knjiga Isusov sin Denisa Džonsona, pojavljuje se kao lepa informacija o jednoj od prisutnih hiperealističkih tendencija, ali i puno više od toga, kao dokaz da još uvek ima odličnih pripovedača, koji o američkom snu i njegovom naličju umetnički svedoče, bez i najbleđe senke marketinškog glamura.
Knjigu Isusov sin čini jedanaest priča. To većinom nisu tzv. kratke priče namenjene novinama, ali ni razvijene, duže pripovetke, već u američkoj prozi vrlo čest oblik proza srednje dužine pisane za specijalizovane književne časopise ili knjige. Sve ove priče govore o istom junaku i on se javlja u ulozi naratora. Reč je o jedanaest događaja iz života mladog marginalca iz američke provincije, koji se kreće u sumnjivom krugu narkomana i kriminalaca, kurvi, alkoholičara i duševnih bolesnika, prelazeći povremeno ivicu kriminala, i vraćajući se nazad, ulazeći u često dramatične, rizične situacije i susrećući vrlo različite ljude. Denis Džonson ne ređa ove priče po hronološkim principima, ali se mozaički načinjena zbirka Isusov sin može čitati kao kolekcija priča ili kriptoroman o sazrevanju jednog mladića tokom sedamdesetih godina proteklog veka, u sirovoj i surovoj socijalnoj sredini.
Sa glavnim junakom Džonsonove knjige upoznajemo se u uvodnoj priči Udes prilikom stopiranja, koja košmarnom temom daje osnovni ton celoj knjizi, odlično nas uvodeći u svet mladog čoveka. Već u drugoj priči Dva tipa, upoznaćemo bolje njegovo adolescentsko društvo, oblike gluvarenja njegove bande. Tu tendenciju će nastaviti priča Na slobodi uz kauciju, koja slika sudbinu gangstera, svojevrsnog mladalačkog idola glavnog junaka s imenom Džek Hotel. I priča Dandan prikazuje iz istog poetičkog rakursa družinu glavnog junaka, sa upečatljivom epizodom o smrti jednog slučajno(?) ustreljnog kriminalca, tokom njegovog transporta ka bolnici. U priči Vizija Džonson efektno koristi i motiv vizije lebdeće žene, koju glavni junak i jedan njegov pajtos vide nad rekom, u blizini razorene farme na kojoj "kradu" žicu.
Nešto drugačiji bekgraund koristi pisac u sjajnoj priči Odeljenje za hitnu pomoć, sa naturalističkim scenama iz noćnih bolničkih dežurstava glavnog junaka, budući da je ulicu i gluvarenje 1973. kako precizira, zamenio stalnijim poslom. O susretu sa dosta provokativnim problemom američkog društva, problemom abortusa, govoriće priča Pokvareno venčanje. Sledeća priča, Drugi tip, svojevrsni je produžetak priče Dva tipa, insistirajući na snažnijem psihološkom prikazivanju jednog od njenih junaka. Happy Hour povratak je u svet marginalaca s ulice i iz jeftinih barova, o drogi i pijančenju, a Smirene ruke u opštoj bolnici u Sijetlu, najkraća priča u knjizi, psihološka skica jednog od pacijenata, kojeg glavni junak brije i istovremeno podstiče da se ispoveda. Najsloženija priča, Ustanova Beverli, u kojoj je glavni junak opsednuti voajer jednog ljubavnog sektaškog para, okončava knjigu Isusov sin, kao pripovedačka poenta.Denis Džonson se prvi put predstavlja srpskim čitaocima. Njegove surove priče o još jednoj izgubljenoj generaciji, potvrđuju da je zadatak pisca, kako je verovao i Skot Ficdžerald, da svedoči o svetu nemilosrdno i iskreno. Koristeći se altmanovskim kratkim rezovima, pripovedajući kratkim, odsečnim rečenicama i pasažima, na tragu Ernesta Hemingveja i blisko Rejmondu Karveru, i suprotstavljajući svoju surovu sliku realnosti sedamdesetih godina u Americi, slici koju grade mediji, Holivud i TV sapunice, Džonson je napisao upečatljivu proznu knjigu koja ga je proslavila i koja nažalost najdirektnije korespondira sa savremenim srpskim stanjem. Blizak u izvesnoj meri svetu marginalaca Čarlsa Bukovskog, ovaj američki prozaista je Isusovim sinom ušao u naš jezik i kulturu kao u vrlo pogodan kontekst.

Vasa Pavković