Hadrijanov zid

30.01.07

Roman “Hadrijanov zid” američkog pisca Vilijema Ditriha je saga o grandioznoj prepreci od kamena, gvožđa i drvene građe koja je dijelila rimsku Britaniju od nepokorenih keltskih varvara. Zid je nastao po zamisli rimskog imperatora Hadrijana oko 122. godine nove ere. Dug oko 120 kilometara, u narednih 200 godina garantovao je sigurnost i opstajao kao najsjevernija ispostava carstva. Roman “Hadrijanov zid” opisuje dolazak rimske nevjeste na sjever carstva. Njen dolazak rasplamsao je ljubomoru, strast i rat koji će potresti trulo carstvo iz korijena. Ditrihova pripovijest odiše uskovitlanim emocijama, prikazima drevnih ratničkih vještina, romansi odlučnog sukoba između rimske i keltske kulture.

Vilijem Ditrih je američki pisac, autor zapaženih romana (“Ledeni rajh”, “Povratak”, “Tamna zima”, “Božija kazna”, “Napoleonove piramide”) prevedenih na oko 15 jezika i dokumentarističkih knjiga, za koje je dobio Pulicerovu nagradu. Na početku razgovora za “Vijesti” Ditrih je o “Hadrijanovom zidu” (“Editor”, prevod Vladan Stojanović) rekao:
- Htio sam da smjestim priču u vrijeme i mjesto koje mi je relativno malo poznato. Bio sam inspirisan da napišem roman pošto sam posjetio ostatke Hadrijanovog zida u Velikoj Britaniji, ali arheolozi sa sigurnošću nijesu znali kako je on izgledao a istorijski zapisi iz Britanije iz 4. vijeka su nepotpuni. Nijesam puno istraživao da bih shvatio kako je zid bio sagrađen - na osnovu primjera bilo gdje u Evropi - i kako je izgledalo rimsko i keltsko društvo toga doba. U isto vrijeme želio sam da stvorim likove sa kojima se moderni ljudi mogu identifikovati i onda se to isprepliće u jednu uzbudljivu priču.

U stvari, Vaša knjiga je o ženi na Hadrijanovom zidu, Valeriji, kćerki rimskog senatora. Zašto su ona i njen ugovoreni brak bili razlog za neprilike i misterije?
- Žene su imale neobičnu poziciju u rimskom društvu. One su bile duboko poštovane, ali su imale malo prava. Uticale su na politiku preko svojih muževa, očekivalo se da u javnosti budu viđene, ali da se ne čuje njihov glas. One nijesu mogle da glasaju. Njihovi brakovi su bili ugovoreni zbog političke koristi a ne zbog ljubavi. Ja sam želio da ispričam priču kroz oči mlade žene koja je morala putovati od Rima do sjeverne Britanije da se uda za vojnika koga ne poznaje, tako da se mi možemo identifikovati sa borbom junakinje u njenim okolnostima. Potom ona upoznaje Kelta i zaljubljuje se u njega. Ona postaje povod za spletke i rat, pomalo poput Jelene Trojanske.

Koja je bila glavna svrha Hadrijanovog zida? Kakvu su ulogu u tome imali Kelti?
- Rimska armija brzo je pobjeđivala u Engleskoj, ali nikada potpuno nije podjarmila područje koje mi zovemo Škotska, a Rimljani su je zvali Kaledonija. Tu su varvarska plemena bila veoma pokretna i mogla su se skrivati po škotskim planinama. Konačno, Rimljani su odlučili da odustanu i da jednostavno odvoje Kaledoniju izgradnjom Hadrijanovog zida od mora do mora. To je stvorilo dramatično različite kulture, sjevernu i južnu. Pošto je Valerija oteta i odvedena sjeverno od zida, vidjela je keltsku kulturu novim očima i počela da je cijeni. Kada je rat počeo, ona je morala da izabere između čovjeka za koga je udata i onoga koga voli.

Kelti nijesu imali pisani jezik. Rimljani su ih opisivali kao varvare. Koliko zapravo mi znamo o Keltima iz tog vremenskog perioda?
- Moderni istoričari počeli su da cijene Kelte, koji su prvobitno naselili Evropu, skoro od Crnog mora pa do Irske. Mi sada znamo da su bili sjajni farmeri - umnogome bolji i od Rimljana, gradili su udobne drvene kuće, izrađivali su predivan nakit i imali su razvijenu religiju. Oni su bili žestoki ratnici i njihove žene su imale više prava nego u rimskoj civilizaciji. Nažalost, oni nijesu ostavili pisane izvore, tako da samo možemo pretpostavljati kako su oni mislili i kako su se ponašali. Postoje zapisi o ljudskom žrtvovanju. U XIX vijeku evropski naučnici počeli su da romantizuju Kelte, ali danas ih posmatramo kao složenu kulturu sa dobrim i lošim stranama, kao što ih posjeduju sve nacije.

Zašto je još Napoleonova ekspedicija u Egipat bila od tolike važnosti?
- Uspjeh i neuspjeh sa kojim se Napoleon sreo prouzrokovali su slavu i očaj, povod da prigrabi apsolutnu vlast u Francuskoj, mijenjajući evropsku istoriju. Za Egipat, francuska invazija je bila prvo pojavljivanje moderne kulture, nagla promjena istorije i vrijednosti koja se i danas osjeća. U svoju ekspediciju Napoleon je uključio i naučnike i oni su udarili temelje novoj nauci - egiptologiji. Invazija Napoleona Bonaparte - problemi sa kojima se on susreo - bili su prethodno viđeni problemi koje Amerikanci imaju u Iraku.

Nalazite li nekakve paralele između Britanije rimskog doba, Napoleonovog vremena i današnjice?
- Tehnologija se mijenja, a ljudi ne. Ono što nas fascinira kod Rimljana ili Napoleona je to što tu kombinaciju ambicije, pohlepe, idealizma, okrutnosti i čuda možemo prepoznati i u našem vremenu. Kada čitate istorijske tekstove iznenađeni ste koliko su nam tadašnji ljudi sličili. Mi smo u vremenu sofisticirane ali krhke civilizacije, kojoj prijeti terorizam, bolesti, nuklearni rat ili ekološki kolaps. Ljudi migriraju ka Evropi i SAD radi boljeg života, baš kao što su varvari pokušavali da upadnu u Rimsko carstvo. Kao što su se i stare imperije raspale, tako su se i Sovjetski Savez, Jugoslavija i druge nacije razišli. Lekcije za današnje doba možemo pronaći u istoriji Rimskog carstva i Francuske.

Kultura je odraz krajolika

Uskoro će biti objavljen i prevod Vašeg novog romana koji ima naslov “Napoleonove piramide”. I ovaj roman takođe ima jak osjećaj za mjesto, istoriju, prirodu i geografiju. Nije li to Vaš prepoznatljiv stil?
- Jeste. Ja volim istoriju i vjerujem da geografija i te kako utiče na ljude i njihove veze. Svaka priroda i kultura odraz je njenog krajolika. Oslikao sam Napoleonovu invaziju na Egipat, iz 1798. godine, jer je to prvi veliki moderni sudar evropske i muslimanske kulture, francuski vojnici su bili ubačeni u pustinju koju nikada do tada nijesu iskusili. Dodajte tome piramide i arheologiju i eto vam velike priče!

Vujica OGNJENOVIĆ