Najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, rođen kao Rastko Nemanjić, kao mladić je 1192. otišao u Svetu Goru i zamonašio se u ruskom manastiru Sveti Pantelejmon, a posle očeve smrti 1200, vodio je državnu politiku s bratom, kraljem Stefanom Prvovenčanim. U Nikeji je 1219. od romejskog (vizantijskog) cara Teodora I Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla I Haritopula izdejstvovao autokefalnost (samostalnost) srpske crkve i srpsku arhiepiskopiju, za čije je sedište odredio manastir Žiču. Srpske zemlje podelio je na deset episkopija. U Raškoj je bilo osam episkopija - Žiča, Ras, Toplica, Moravica, Dabar, Budimlje, Hvosno i Prizren, jedna u Zeti (na Miholjskoj Prevlaci u Bokokotorskom zalivu) i jedna u Zahumlju (Ston na Pelješcu). Arhiepiskopija i posebno najzapadnije episkopije na Prevlaci i u Stonu bile su glavna brana agresivnom papstvu koje se učvrstilo na Balkanskom poluostrvu posle Četvrtog krstaškog rata od 1202. do 1204. S putovanja po Bliskom istoku doneo je velike svetinje - delove Časnog krsta, deo Hristovog trnovog venca, igumansko žezlo koje mu je proročanstvom ostavio Sveti Sava Osvećeni iz Palestine, ikonu Bogorodice Trojeručice, nošenu u bojevima ispred vojske do propasti srpske srednjovekovne države. Veoma obrazovan, napisao je manastirske tipike (monaški ustavi) - Karejski, Hilandarski i Studenički. Kapitalni značaj imao je njegov prevod s grčkog "Šeste novele" svetog cara Justinijana Velikog - koju je očistio od kasnijih nepravoslavnih dodataka - osnovni pravoslavni politički i državno-pravni dokument u kojem je objašnjena ideja simfonije (saglasje) crkve i države. "Šesta novela" (Zakonopravilo ili Krmčija, od reči krma - upravljanje) sa srpskog je prevedena na jezike ostalih pravoslavnih naroda. Simbol simfonije je dvoglavi orao i prvi srpski dvoglavi orao predstavljao je Svetog Savu i njegovog brata svetog kralja Stefana Prvovenčanog (sveti Simon). U pravoslavnoj crkvi Svetog Savu nazivaju i Ravnoapostolni (ravan apostolima) i Mirotvorac, jer je 1208. u manastiru Studenica nad mrtvim očevim telom koje je preneo sa Svete Gore izmirio braću Vukana i Stefana i tako zaustavio građanski rat koji je pod pritiskom rimokatoličke crkve započeo Vukan, a diplomatskim misijama unosio je mir i među balkanske narode. Njegov kult je veoma snažan kod svih pravoslavnih naroda Balkana i u Rusiji. U delu "Život Gospodina Nemanje" (Sveti Simeon) opisao je očev život. Zajedno s njim, u junu 1198. od romejskog cara Aleksija III Anđela izdejstvovao je hrisovulju na osnovu koje je podigao manastir Hilandar, učinivši ga centrom srpskog crkvenog i književnog života.
