Najvažnija umetnost - istočnoevropski film u dvadesetom veku

29.05.06 Blic

Nimalo slučajno, češki filmski istoričari i analitičari, Mira i Antonjin Lim, iskoristili su poznatu i nekada rado navođenu Lenjinovu“misao“, da je film „za nas navažnija umetnost“. Lenjin je time pouzdano nagovestio epohu cenzure, ideoloških pritisaka i progona u tzv. socijalističkom svetu, a to su na svojoj koži surovo osetili i autori opsežne studije „Najvažnija umetnost – istočnoevropski film u dvadesetom veku“ (izdavač: beogradski Klio, prevela sa engleskog Maja Ilić, 510 str.). Oni su posle ulaska sovjetskih tenkova u Prag l968. otišli u izgnanstvo, odakle se, iz nekih razloga, još nisu vratili.

Reč je o pionirskom, kapitalnom poduhvatu, bez premca po obuhvatnosti i kulturološkim implikacijama, u kojem su s posebnom pažnjom istražene kinematografije ovog dela sveta, od kraja drugog svetskog rata do pada Berlinskog zida. Limovi su svaku posebno istražili, osim Albanije (slutite zašto).To je u suštini neobrađeno područje, a pad Berlinskog zida označio je promenu režima i raspad državnih zajednica. U svim ovim zemljama, uključujući i jugoslovenske prostore, zatvorena je jedna kulturna epoha, koja je na filmskom polju ostavila, uz sve nevolje i povremeno tragične događaje, niz veličanstvenih ostvarenja.

Ova knjiga izdašno podseća zaboravne i novokomponovane ideologe jednoumlja, da su u ovom delu sveta stvarali, između ostalih, Andžej Vajda, Kšištof Kješlovski, Aleksej German, Andrej Končalovski, Miloš Forman, Ištvan Sabo, Bela Tar, Saša Petrović, Dušan Makavejev, Živojin Pavlović... Takva mera se teško dostiže.

Milan Vlajčić

21.05.06 Politika

Značajan dokument o razvoju filmske umetnosti u totalitarnim režimima

U prostorijama izdavačke kuće „Klio” promovisana je knjiga „Najvažnija umetnost: Istočnoevropski film u dvadesetom veku” Mire i Antonjina Mila. Ova jedinstvena istorija vrlo je značajan dokument o razvoju filmske umetnosti u totalitarnim režimima geopolitičkog istoka. Autori su se bavili bugarskim, čehoslovačkim, istočnonemačkim, mađarskim, poljskim, rumunskim, sovjetskim i jugoslovenskim filmom, a jedina zemlja koja nije zastupljena u ovoj analizi jeste Albanija, jer autori nisu imali dovoljno raspoloživih podataka i materijal.

– Ova knjiga je životni rad Antonjina Lima. Niko do sada nije uspeo da obradi istočnoevropski film na ovakav način, jer je obuhvaćen period od 1945. godine, geopolitička i geokulturna epoha koja se završila padom Berlinskog zida. U podsloju je i istorija cenzure koja je bila više nego izražena u svim zemljama, a najsurovija je bila u Češkoj – istakao je filmski kritičar Milan Vlajčić, koji je podsetio da je Lim uticajni češki esejista, istoričar filma i autor koji je u oblasti filma najviše ostvario 1968. godine, nakon čega je zajedno sa Kunderom i Formanom bio primoran da napusti rodnu zemlju.

Redaktor knjige Marko Popović istakao je da je „Najvažnija umetnost: Istočnoevropski film u dvadesetom veku” nastala zajedničkim snagama dvoje disidenata koji nisu bili dobro prihvaćeni u Čehoslovačkoj, te je vrlo primetan njihov odnos prema komunističkoj zemlji koju su napustili. Iako su autori ponikli na čehoslovačkom tlu, njihovo značajno izdanje još uvek nije našlo izdavača u Češkoj, te pored engleskog izdanja, srpsko je jedno od retkih u svetu, dodao je Popović i pohvalio prevod Maje Ilić.

Materijal iznet u knjizi „Najvažnija umetnost: Istočnoevropski film u dvadesetom veku” podeljen je u tri poglavlja: period od 1945. do 1955. godine, od 1955. do 1963. godine i treći, ujedno i najznačajniji, od 1963. do pada Berlinskog zida koji, između ostalih, sadrži i uticajno „češko proleće” i jugoslovenski crni talas. Knjiga je objavljena u tiražu od 500 primeraka, a „Klio”, kao jedan od retkih izdavača koji održava filmsku izdavačku delatnost kod nas, do kraja godine planira još tri nova izdanja.

I. Aranđelović