Stanovništvo 8

08.10.04 Politika

Republički zavod za statistiku nedavno je objavio osmu knjigu rezultata popisa o migracionim obeležjima stanovništva Srbije. U knjizi je registrovano koliko u svakom naselju u Vojvodini i centralnom delu Republike ima autohtonog, a koliko doseljenog stanovništva. Navedeno je i odakle su doseljeni došli - da li iz nekog naselja u istoj opštini, iz druge opštine, ili je reč o republičko-pokrajinskim preseljenjima unutar SCG ili ljudima pristiglim iz bivših jugoslovenskih republika.
Dobijene brojke su pokazale da je u Srbiji (bez Kosova i Metohije), u odnosu na popis 1991. godine, učešće doseljenog, u odnosu na stanovništvo koje „od rođenja stanuje u istom mestu”, povećano. Zabeležen je podatak da je u gradskim naseljima Srbije sada više doseljenih nego starosedelaca, s tim što je i u selima, u proseku, taj procenat relativno visok - iznosi oko 40 odsto.
Komentarišući ove podatke, dr Milena Spasovski, profesor Geografskog fakulteta u Beogradu, kaže da su visoka učešća doseljenika rezultat pre svega porasta broja migranata iz bivših jugoslovenskih republika. Reč je o migracijama kompletnih porodica tokom devedesetih godina koje su pristizale na ovo područje po već poznatim pravcima preseljavanja, najvećim delom u Vojvodinu, u Beograd sa okolinom i na područje zapadne Srbije. Udeo migrantskog stanovništva je povećan i u naseljima u Pomoravlju i gradovima kojima tradicionalno teži stanovništvo sa Kosova i Metohije.

Porodične i pojedinačne

U razgovoru za „Politiku”, profesorka kaže da su seobe tokom devedesetih na ovim prostorima bile najmasovnije u prošlom veku. Za razliku od prethodnih decenija, ponovo su bile dominantne seobe uslovljene političkim zbivanjima. Pre devedesetih, politički motivisanih preseljenja je bilo sa područja Kosova i Metohije, a i u vreme „maspoka” i iz Hrvatske. U pomenutim slučajevima u centralnu Srbiju i Vojvodinu doseljavale su se čitave porodice, a to se događalo i u vreme kolonizacije, u prvim godinama posle Drugog svetskog rata. Kolonizacijom su naseljeni prostori Vojvodine, a na ista područja prošle decenije dospele su izbeglice iz Bosne i Hrvatske. U vremenima između ovih masovnih preseljenja, migracije su bile pojedinačne, u pravcu selo-grad i grad-grad.
Na popisu 2002. godine bilo je, inače, 760.000 stanovnika doseljenih iz bivših JU republika. Brojka i nije tako velika ako se zna da su u ovu grupaciju svrstani ne samo izbegli nego i oni koji su doseljeni ranijih decenija. Dr Spasovski objašnjava zašto je to tako: popisivači su, naime, prema predviđenoj metodologiji, registrovali samo poslednja preseljenja stanovništva, tako da doseljenici sa bivših područja Jugoslavije, koji su u Srbiji naknadno menjali mesto boravka - nisu ni registrovani kao migranti iz drugih republika (nego kao „unutarrepublički”). Zato je, po statističkim podacima, doseljenih iz bivših JU republika manje nego što ih stvarno ima.
Naša sagovornica, međutim, podseća i na to da su najveći korpusi doseljenika iz bivših republika stizali u Srbiju (i Vojvodinu) - ciklično. Naime, prvo u vreme kolonizacije, neposredno posle Drugog svetskog rata, a zatim tokom prošle decenije. Pošto je od kolonizacije do 2002. prošlo više od pola veka, veliki deo tada doseljenih stanovnika u međuvremenu je - umro, a u naselja u kojima su oni živeli dospele su - izbeglice. Zato se može reći da je izbeglički korpus u Srbiji, velikim delom, zamenio kolonizacijski. I u tome je jedno od objašnjenja otkud u Srbiji samo 760.000 popisanih doseljenika iz bivših republika.

Političke i nepolitičke

Što se ostalih preseljenja tiče (iz naselja u istoj opštini, iz opštine u opštinu), ona su u odnosu na 1991. godinu stabilizovana. Do „stabilizacije” je došlo još početkom osamdesetih godina, kad su smanjene ranije veoma intenzivne migracije selo - grad i pasivni krajevi - razvijena područja. Ove seobe (u potrazi za školom i poslom) su, za razliku od politički uslovljenih, bile pojedinačne. Često su ova preseljenja išla putevima ranijih selidbi i kolonizacija, tako da su migranti iz šezdesetih i sedamdesetih godina odlazili u nova boravišna mesta svojih rođaka i bivših komšija. Ova preseljenja su dovela do ubrzanog rasta mnogih opštinskih i regionalnih centara, ali, s druge strane, i do demografskog „pražnjenja” pasivnih područja. Tako je Srbija već u osmoj deceniji bila podeljena na naselja koja su imala demografsku budućnost i ona koje čeka pustoš.
- Nagli rast gradova doveo je tokom sedamdesetih i osamdesetih godina do njihove prenaseljenosti i problema koji uz to idu (manjak stanova i radnih mesta). S druge strane, mnoga nerazvijena područja u međuvremenu su ostala bez većeg korpusa mladih, tako da su seobe na relaciji selo-grad u mnogim područjima bile gotovo zaustavljene. Početkom devedesetih, međutim, u Srbiji ponovo dolazi do seoba, ali izbegličkih, što znači da su migracije gotovo permanentne, samo se može govoriti o cikličnosti faktora koji do njih dovode - objašnjava profesor Milena Spasovski.

B. Radivojša