Pet vekova engleskog soneta

12.12.03

Prevedena poezija je retkost u našim knjižarama. U izdanju "Gutenbergove galaksije" pojavila se mala ali značajna knjiga "Pet vekova engleskih soneta" na engleskom jeziku sa uporednim prevodom Zorane Kokir. Novinar na YU radiju i prevodilac Zorana Kokir se upustila u pesničku i prevodilačku avanturu čiji je rezultat ova izuzetna antologija.

U antologiji su zastupljeni gotovo svi najznačajniji engleski pesnici koji su negovali sonetnu formu od 16. do 20. veka. Redosled pesnika je hronološki, tako da ova zbirka predstavlja i svojevrstan prikaz istorije sonetnog pesništva u Engleskoj.

- Koji su bili kriterijumi ovog izbora?

– Izbor soneta je subjektivan. Osim što sam se odlučila za prepev, pre svega, soneta koji sami po sebi predstavljaju vrhunske domete sonetnog stvaralaštva, izabrala sam one sonete koji, po mom osećanju, prevođenjem neće izgubiti od svoje lepote i umetničke vrednosti. Mada kvalitet prevoda zavisi pre svega od darovitosti i umešnosti prevodioca, nisu sva dela, kad je reč o poeziji, podjednako "prevodiva".

Najteži za prevođenje

- Zašto baš soneti?

– Prepevavanje tako stroge forme za mene je predstavljalo izazov. Osim toga, čini mi se da je sonet i za čitaoce jedan od najprivlačnijih pesničkih oblika. Najzad, sonetima sam se iscrpno bavila i u svom magistarskom radu, pod naslovom "Teme Šekspirovih soneta i tradicija petrarkističke poezije u engleskoj renesansi", koji sam odbranila 1999. godine na Filološkom fakultetu u Beogradu.

- Koji su autori bili najteži za prevođenje?

– Pesnici 18. veka - Džon Don i Džon Milton, zbog zgusnutog izraza i značenja koje se često ne može odmah dokučiti. To se naročito odnosi na Miltona, čiji sonet sadrži i biblijske aluzije. Od kasnijih pesnika, najteži za prepevavanje je Džerald Menli Hopkins, koji je poznat po, za svoje vreme, modernom i originalnom, gotovo eksperimentalnom izrazu, prožetom asonancama i aliteracijama.

- Koliko je zastupljen Šekspir?

– Ova zbirka sadrži prepeve petnaest Šekspirovih soneta. On je najčuveniji pesnik soneta, pa je i logično da je i najzastupljeniji. Soneti su mu tematski i motivski najraznovrsniji. U renesansnim sonetima u ovoj zbirci, od ser Filipa Sidnija do Viljema Šekspira, preovlađuje tema ljubavi i konvencionalni motivi koji iz toga proizlaze – ljubavna patnja kod Sidnija, Samjuela Danijela i Majkla Drejtona, kao i potreba za poetskim ovekovečavanjem voljenog bića kod Edmunda Spensera. Ova poslednja tema naročito je razvijena kod Šekspira, čiji su soneti, uopšte, bogati raznovrsnim temama, motivima, raspoloženjima, i, neretko, složenim odnosima.

U Šekspirovim sonetima koje sam prepevala, teme su sledeće: fizička prolaznost i pesničko ovekovečavanje voljenog bića, prevrtljivost i podložnost voljenog bića lošem uticaju okoline, voljeno biće kao svevremeni i sveprisutni uzor lepote i savršenosti, poistovećivanje sa voljenom osobom, prirodna lepota nasuprot veštačkim ukrasima, nesebičnost pesnikove ljubavi, prolaznost lepote, snaga i večnost ljubavi nasuprot prolaznosti i promenama. Jedini Šekspirov sonet u ovom izboru čija tema nije ljubav govori o odnosu tela i duha. Ono što je zanimljivo jeste da je voljeno biće u većini Šekspirovih soneta, i u svim Šekspirovim sonetima prepevanim za ovu zbirku, u stvari mladić, izuzetne lepote i, verovatno, aristokratskog porekla.

Lepota prirode

- O čemu pevaju drugi pesnici?

– Kod Dona i Miltona, teme su religiozne i metafizičke, stih Vilijama Blejka slavi lepotu prirode. Pesma Vilijema Vordsvorta "Na Vestminsterskom mostu" je, mada pripada romantizmu, na neki način impresionistička – slavi lepotu Londona u mirne jutarnje sate. Soneti Džona Kitsa inspirisani su ljubavlju, ali i umetničkim delima. Ljubav je tema Elizabet Beret-Brauning, Dantea Gabrijela Rozetija i Kristine Rozeti. Kod Džeralda Menlija Hopkinsa religiozno osećanje stapa se sa doživljajem prirode. Ljubav kao tema ponovo se pojavljuje kod Ruperta Bruka, dok su soneti V. H. Odna misaoni, nadahnuti sudbinom ljudskom i odnosima...

- Kakva je sudbina soneta kao poetske forme?

– Kako navodi dr Veselin Kostić u predgovoru "Engleski sonet", posle Odna, poslednjeg pesnika iz ove zbirke, sonet se nije mnogo negovao u engleskoj poeziji, pa nije značajnije zastupljen ni u savremenom engleskom pesništvu. U srpskoj poeziji od pesnika koji su negovali ovu poetsku formu na prelazu između 19. i 20. veka i pre Drugog svetskog rata možemo izdvojiti Aleksu Šantića i Jovana Dučića. U posleratnom periodu izdvajaju se soneti Oskara Daviča, Branka Miljkovića, kasnije Stevana Raičkovića i Rajka Petrova Noga.

Branislava Džunov