Ode Mazaris na onaj svet

18.12.04 Danas

Vizantinci su smatrali svojom svetom misijom da prihvataju i sebi prilagode umetničke rodove, teme i oblike izražavanja kakve im je predala antika. Uklapanje antičkih elemenata u srednjovekovni grčki književni opus, prožet novim hrišćanskim pogledom na svet, osnovno je obeležje literarnog stvaralaštva koje se odvijalo u krugovima učenih Vizantinaca. Otuda su političke i društvene okolnosti u skladu sa talentom, nadahnućem i namerom veštog majstora reči, davale povoda da se pojedine teme i ličnosti obuhvate na satiričan način.

Smatra se da delo "Mazarisov put u Had", koje je sastavljeno između januara 1414. i oktobra 1415, pripada žanru koji je nesumnjivo bio veoma popularan kod vizantijskih pisaca. Naime, radi se o satiričnom dijalogu, ali i segmentima u kojima autor u obliku pripovedanja govori u prvom licu i izveštava o svojim razgovorima. Osim toga, izabrana tema samo je poslužila piscu da ismejava "određene žive ili tek umrle članove carskog dvora", i da izloži mane ljudi koji žive na Peloponezu, gde se sam autor nastanio kako bi započeo nov život. Tako smo u prilici da na osnovu svedočanstva o lažnim zakletvama, ubistvima, spletkama, iskvarenosti, prevarama određenih ličnosti koje se pominju pravim imenom ili prikriveno, putem igre reči, pratimo osobe koje su bile izložene piščevoj kritici.

Paralelno pominjanje paganskih (Pluto, Persefona) i hrišćanskih elemenata (trube Drugog Hristovog dolaska iz poslednjeg dela Novog zaveta), kao i nekih mesta sa ironičnim karakterom u odnosu na pravoslavlje, koliko god to izgledalo neobično, nije bilo strano žanru vizantijske satire. Tako Homer i tragičari, naročito Aristofan koji predstavlja zlatni rudnik nepristojnih reči, kod veštog autora satire uspešno sadejstvuju sa vizantijskim zvanjima, titulama i imenima. Naturalizam koji obiluje detaljima, egocentrično ponašanje likova, ali i izleti izvan protokolarnih i ceremonijalnih obaveza carskog dvora, bile su teme u kojima su se sami Vizantinci zabavljali i u njima uživali. Uostalom, mnogobrojni prepisi svedoče koliko su ovakva dela nailazila na dobar prijem publike.

Senka "mračnog srednjeg veka" koja je neopravdano prekrivala onovremenike, često je primoravala one iz kasnijih epoha da ih zamišljaju kao ozbiljne, pobožno usredsređene, skrušene, zabrinute, i u svakom slučaju ljude kojima je smeh nešto strano. Poslednjih godina, međutim, ne samo da su takve predstave o Vizantincima počele da se preispituju i podvrgavaju reviziji, nego je većina istraživača počela da otkriva kako je za određen broj književnih rodova upravo bila karakteristična satira, ironija i humor. Iako je satira u Vizantiji uglavnom pisana da zabavi i animira, ona je iznošenjem na videlo loših životnih okolnosti, kao i sveopšteg opadanja morala, preuzela vaspitnu ulogu, nastojeći da ukazivanjem na razne društvene devijacije pokuša da ih ispravi, a možda i ukloni.

Na samom kraju knjige data su korisna objašnjenja za lakše razumevanje teksta. Ovakve knjige su dragocene i tako retke u našoj književnoj produkciji, otuda sve pohvale prevodiocu, ali i izdavaču.

Siniša Kovačević

10.07.04 Politika

Drama razumevanja
Autor: Đuro Šušnjić. Izdavač: „Čigoja štampa”, Beograd, 2004. Str. 246

Najnovija knjiga uglednog naučnika, poznatog po širokoj filozofskoj kulturi i originalnoj kritičkoj misli, predstavlja sažeto iskustvo koje je stekao u odnosu prema prirodi, prema bližnjima, prema sebi samom i prema bogu. Poznat po sjajnim delima kao što su „Otpori kritičkom mišljenju”, „Ribari ljudskih duša”, „Cvetovi i tla”, „Znati i verovati”, „Dijalog i tolerancija”, „Religija 1 i 2”, Đuro Šušnjić, gotovo ispovedno, a izdavač dodaje i molitveno, objašnjava čitaocu šta uistinu znači dijalog sa svim što nas okružuje i sa nama samima. Ko želi, čuće reči jednog mudrog i retkog čoveka u našoj sredini koji progovara o naoko poznatim stvarima kao što su manipulacija, rat, predrasude, muzika, mit i zajednica, religija i kultura, intelektualci i inteligencija... Jednom rečju, o tihoj različitosti koju primećujemo tek kada želimo da se udubimo u suštinu.


Srpskohrvatska junačka pesma
Autor: Maksimilijan Braun. Preveo s nemačkog Tomislav Bekić. Izdavači: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Vukova zadužbina i Matica srpska, Beograd-Novi Sad, 2004.

Objavljena u dobro poznatoj i sjajnoj ediciji „Studije o Srbima” ova knjiga istaknutog nemačkog slaviste (1903-1984) predstavlja jedno od dela kojima je autor doprineo „punom zamahu slavističkih studija u nemačkom jezičkom području, posebno onog dela slavistike koji se odnosi na područje balkanologije i jugoslavistike,”, kako je zapisao prevodilac u kratkom pogovoru. Bekić dodaje da je Maksimilijan Braun, uz Alojza Šmausa, u razdoblju posle Drugog svetskog rata bio nosilac jugoslavističkih studija u nemačkom kulturnom prostoru baš onoliko koliko je to bio Gerhard Gezeman u razdoblju između dva svetska rata. Kao svestrano obrazovani slavista i naučnik širokih vidika, kako ocenjuje prevodilac, Braun je u ovom delu od trajne vrednosti proučio, između ostalog, osnovne pojmove junačkog pesništva, junačke forme života, hiperbolisanu stvarnost, odnos pevača, slušaoca i okoline, junačku pesmu u istoriji, nastanak i sklop pojedinih pesama, junačko držanje u nevolji i opasnosti, tragični zaplet, pitanje epizacije... Ovo je knjiga kojoj treba da se vraćamo češće.


Raskršća metafore
Autor: Bojana Stojanović Pantović. Izdavač: Narodna biblioteka „Stefan Prvovenčani”, Kraljevo, 2004.

Najnovija knjiga naše ugledne književne kritičarke, redovnog profesora na Odseku za komparativnu i srpsku književnost Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, nosi podnaslov „Kritike i eseji o srpskom pesništvu”. Uzimajući za moto misao Maksa Bleka da „Metafora ne uspostavlja interakciju dveju ideju, nego dvaju sistema ideja”, Bojana Stojanović Pantović u ovom delu, u kojem se nalaze izabrani tekstovi i studije nastali u periodu od 1998. do 2004. i objavljivani pretežno u listu „Politika”, književnim časopisima i zbornicima, želi da ukaže na odnos između pisca i kritičara. Taj odnos je koliko inspirativan toliko plodan u međuakciji originalnih ideja, kako autora, tako i samog književnog kritičara, pobuđenog da pronikne u stvaralački proces, i da pođe „stopama koje ostavlja pesnik, prizivajući duh vlastitih fundusa sećanja u kojima je pohranjeno racionalno znanje o književnosti ali i naš istinski poriv za pisanjem.” Sabrane na jednom mestu, kritike i eseji o našim najpoznatijim savremenim pesnicima i autorima daju celovitu sliku o srpskoj modernoj poeziji.


Ode Mazaris na onaj svet
Vizantijska satira. S grčkog prevela i predgovor napisala Danijela Jevtić. Izdavač „Stylos”, Novi Sad, 2004. Str. 140

Vizantinci su smatrali svojom svetom misijom da prihvataju i sebi prilagode umetničke rodove, teme i oblike izražavanja kakve im je antika predala. Uklapanje antičkih elemenata u srednjovekovni grčki književni opus, prožet novim hrišćanskim pogledom na svet, osnovno je obeležje literarnog stvaralaštva na učenom jeziku, reči su prevodioca ove retke knjige, Danijele Jevtić. U skladu sa nadahnućem, međutim, svaki će žanr u to vreme imati svoje uspone. „Ode Mazaris na onaj svet” (podnaslov: Mazarisov put u Had ili razgovor s mrtvima o zvaničnicima sa carskog dvora) sastavljen je između januara 1414. i oktobra 1415. godine, a žanr u kojem je pisan - satira - bio je vrlo popularan u to doba kod vizantijskih pisaca. Reč je o satiričnom dijalogu po ugledu na Lukijana, dijalogu mrtvih, premda u ovom slučaju, napominje prevodilac, ima oblik pripovedanja u kojem autor govori u prvom licu i izveštava o svojim razgovorima. Mazaris u svojoj priči ismejava određene žive ili tek umrle članove carskog dvora u Konstantinopolju, i izlaže podsmehu mane ljudi onog vremena. Ovakve knjige su dragocene, a tako retke u našem izdavaštvu, a knjiga „Ode Mazaris...” je prvi put prevedena na naš jezik, i sada objavljena.


Grčko-srpski i Srpsko-grčki rečnik
Autor: Milivoje Zagajac. Izdavač: Prosveta, Beograd 2004, str. 650

Ovaj Grčko-srpski i Srpsko-grčki rečnik autora Milivoja Zagajca u izdanju „Prosvete” iz Beograda predstavlja znatno dopunjeno i prošireno izdanje rečnika iz 1995. godine, uz kratak pregled gramatike grčkog jezika. Rečnik je rađen na osnovu rečničkog fonda grčkih pisaca Mirivilisa, Venezisa, Asimakopulosa i drugih, te grčkih enciklopedijskih rečnika i grčko-engleskih rečnika. Uzimajući u obzir diglosiju koja je dugo opterećivala savremeni grčki jezik i koja se odnosi na postojanje akademskog jezika inteligencije - katarevuse, i narodnog jezika - dimotikije, autor se u ovom rečniku priklonio, sledeći pravopisne trendove u savremenoj grčkoj jezičkoj praksi, dimotikiji, ali je u nju uključio i oblike katarevuse, koji su s vremenom izvojevali prisustvo u jezičkom izražavanju ulice, štampe i literature. Zahvaljujući „Prosveti”, ovaj rečnik autora Milivoja Zagajca pojavio se u ćiriličnom izdanju.