Zlatno runo - fantazmagorija 1-7

18.11.06

Novo izdanje sedmotomnog romana “Zlatno runo” Borislava Pekića (Podgorica, 1930 - London, 1992) nedavno je objavio “Dereta”. To je roman-saga o porodici Njegovan-Turjaški posmatrana od 1361. do 1941. godine, na prostoru Jedrena, Carigrada, Tivaja, Janjine, Moskopolja, Kragujevca, Beograda do Turjaka u Sloveniji. U prvih pet knjiga unijete su ispravke i sugestije Borislava Pekića, dok je šestu i sedmu knjigu redigovala arhitekta Ljiljana Pekić, piščeva supruga, koja već godinama brižno njeguje Pekićevu književnu zaostavštinu. Za “Vijesti” ona je govorila o “Zlatnom runu” i Pekićevim knjigama.
Po riječima gospođe Pekić, njen suprug je počeo da razmišlja i oblikuje “Zlatno runo” još u zatvoru 1952. godine. To je bio prapočetak sa malim brojem ličnosti i mnogo skromnijim idejama. Već tad se rađala ona čuvena genealogija porodice Njegovan-Turjaški. Godinama je proširivana dok na kraju nije dostigla obim od oko 100 likova. Nastale su i one poznate table od plute na kojima je Pekić detaljno komponovao konstrukciju epizoda, određivao mjesta na kojima će se pojaviti dijalozi, odnosno glasovi sa Badnje večeri iz 1941. godine, a gdje djelovi iz istorije Beograda. Sve je bilo tačno sračunato: koliko će kome dati prostora i u koje vrjeme će se koja ličnost pojavljivati, sa kim će razgovarati, gdje će biti koji monolozi, kao i teme događanja. Pekić je uvijek bio izvanredno sistematičan u svemu pa i u pisanju, ali tako je i jedino moguće napisati knjigu od 3260 stranica, koja predstavlja i najobimniji roman južnoslovenskih književnosti.

“Zlatno runo” je posljednji put objavljeno 1991. godine, kod sarajevske “Svjetlosti”, a knjige je uredio Ivan Lovrenović. O tome zašto se toliko čekalo na novo izdanje, Ljiljana Pekić objašnjava:
- To djelo je veliki poduhvat za svakog izdavača, naročito sada sa ovom našom smanjenom teritorijom, i naravno umanjenim brojem čitalaca. Pored toga niko nije bio spreman da pomogne izdavanje, ni Ministarstvo za kulturu, ni Ministarstvo prosvjete, niti Gradska skupština Beograda. Izgovor - da bi to bilo ponovljeno izdanje - neuvjerljiv je, jer se radi o kapitalnom djelu jednog od naših najvećih književnika. Izdavač “Dereta” i glavni urednik Petar Arbutina, smatrajući da ovo djelo mora da se objavi, preuzeli su taj gigantski zadatak, shvatajući neprocjenjivu vrijednost “Zlatnog runa” za našu kulturu i književnost, a koje istovremeno predstavlja i krunu Pekićevog opusa. Zahvalna sam im u ime brojnih čitalaca kojima će konačno opet biti dostupna ova epopeja.

Novo, “Deretino” izdanje “Zlatnog runa” se razlikuje od prethodnog. Na redakciji romana radila je Ljiljana Pekić:
- Postojao je veliki vremenski razmak između objavljivanja prvih pet knjiga i šeste i sedme knjige “Zlatnog runa” - objašnjava naša sagovornica i dodaje: - Da bi se podsjetio i mogao da nastavi, Pekić je morao ponovo da pročita prvih pet knjiga. Iskoristio je priliku i sve korekcije je izdiktirao i bilježio na magnetofonskim trakama. Snimio je istovremeno i ideje koje su mu padale na pamet u vezi pisanja nastavka, dopunjavao likove, razrađivao fabulu. Te bilješke sam djelimično objavila u knjizi “U traganju za Zlatnim runom”. Štampan je prvi dio u izdanju BIGZ-a, dok drugi i treći tom čekaju kod izdavača “Stylos” iz Novog Sada već tri godine. Njihov direktor Franjo Petrinović svake godine obećava objavljivanje, ali se to nikako ne ostvaruje. Među tim komentarima nalazile su se ispravke, koje sam ja prije dvije godine unijela u primjerak romana, u očekivanju ponovnog štampanja. Kada se ukazala prilika da se djelo objavi, imala sam gotov rukopis sa svim Pekićevim ispravkama. Na osnovu i u skladu sa njegovim intencijama ja sam te korekcije prenijela u sljedeće dvije knjige. Pored toga bilo je i grešaka u transkripciji stranih riječi kako grčkih tako i njemačkih i francuskih, pa je i to sada ispravljeno. Mislim da bi Pekić bio veoma zadovoljan kako luksuznom opremom knjige, tako i izvršenom revizijom.

U godišnjaku “Anali Borislava Pekića”, prije nekoliko godina objavljena je iz Pekićeve zaostavštine “Slikovnica Njegovana, Turjaških i istorijskih ličnosti iz fantazmagorije Zlatno runo od I do VII knjige”. Riječ je o 45 fotografija koje je Pekić isijecao iz štampe i davao im imena svojih junaka. Objašnjavajući piščev postupak, kao svojevrsno oživljavanje književnih junaka naša sagovornica je istakla:
- Da bi se potpuno uživio u doba i likove “Zlatnog runa”, jer bez toga ne bi bilo moguće stvoriti takav roman, Pekić je nalazio slike iz Beograda i Srbije odgovarajućeg vremena, pa ih je imenovao prema svom viđenju ličnosti iz sage o Njegovan-Turjaškima. Sačinio je album njihovih fotografija, koje su objavljene u “Analima”. U kući smo stalno pričali o Simeonima i drugim osobama iz romana, i tako su oni postali naša porodica, naši prijatelji. Sa Njegovanima smo ručavali i spavali, oni su se uselili u naš život i tu i ostali. O njima smo diskutovali i pretresali njihove doživljaje, smijali se njihovim reakcijama, tretirali ih kao ljude od krvi i mesa.

Poznato je da je Borislav Pekić predano radio na svakoj svojoj knjizi, na primjer, za dramu “Generali” proučavao je strategije i vještine ratovanja, u romanu “Hodočašće Arsenija Njegovana” vidi se da je posjedovao i znanje iz oblasti arhitekture. Pošto su likovi u Pekićevim romanima uvijek imali određena zanimanja, on je želio da se detaljno upozna s profesijama kojima su se bavili njegovi junaci.
- Smatrao je da za to treba da temeljno prouči literaturu, makar od toga upotrijebio samo deseti dio - objašnjava Ljiljana Pekić.
- Za “Zlatno runo”, pošto su ličnosti živjele u razna doba i imali razna interesovanja i zanimanja, bilo je potrebno prikupiti ogroman broj knjiga iz specifičnih oblasti. Kada sam prije nekoliko godina popisala knjige koje imamo, shvatila sam tek onda šta je sve pročitao, mada to nije obuhvatilo i mnoge knjige koje je uzimao iz raznih biblioteka i arhiva. Bilo je tu knjiga iz najrazličitijih i najnevjerovatnijih oblasti kao što su: berzanski izvještaji iz XIX i XX vijeka, statistički dokumenti, transkripti sa sjednica Narodne skupštine, opisi narodnih običaja, knjige o istoriji novca, zbornici raznih zakona, knjige o privrednom razvoju, pa knjige o narodnim ljekovima, čak i o grnčarstvu i šminkanju. Detaljno je proučavao istoriju Beograda i Srbije preko mnoštva izvora i dokumenata, da bi mogao o tome kompetentno da piše. Građa je bila izuzetno obimna, pa je Pekić uvijek pravio biljeleške prilikom čitanja, a pored toga je imao i izvanredno pamćenje. Obične, svakodnevne stvari nije pamtio, ali je volio istoriju i tu je znao najnevjerovatnije detalje, ne samo iz naše već i iz antičke grčke, cincarske, francuske i engleske istorije.

Borislav Pekić nikada nije mislio da će “Zlatno runo” biti prevedeno na bilo koji strani jezik. Ne samo zbog obimnosti djela nego i zbog specifičnosti jezika, koji je bio različit za razna doba u kojima su se radnje odvijale. Međutim, ističe naša sagovornica, desilo se čudo:
- Francuska vlada ima poseban fond iz koga se finansiraju kapitalna djela vrhunskih pisaca strane književnosti, pa je njihova komisija odabrala “Zlatno runo” za prevođenje i štampanje, što je veliki uspjeh i čast. Izdavač “Agone” na taj način dobija dotaciju za izdavanje po jednog toma “Zlatnog runa “ svake godine. Do sada su se pojavila tri toma, ove godine izlazi četvrti, a do 2009. će biti završeno cijelo “Zlatno runo”. Blagodareći talentovanoj prevoditeljki Mirej Roben ovo čudo se ostvarilo. Ona je maestralno prevela i nekoliko drugih djela Pekića kao što su: “Vreme čuda”, “Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana”, “Čovek koji je jeo smrt”. Ovo posljednje je doživjelo da bude od kritičara nominovana kao najbolje djelo (u izboru od oko 600) prevedeno u Francuskoj prošle godine, zaključuje Ljiljana Pekić.

Novosadski “Solaris” već nekoliko godina objavljuje Izabrana djela Borislava Pekića, među kojima su i pet knjiga iz zaostavštine: “Sentimentalna povest Britanskog carstva”, “Filosofske sveske”, “Političke sveske”, “Korespondencija kao život: prepiska sa prijateljima: 1965-1986”, “Korespondencija kao život: pisma Ljiljani”.
- Sada se pripremaju izabrane drame i knjiga eseja - dodaje naša sagovornica.
- Biće to na kraju jedna lijepa i obimna edicija izvanredno dizajnirana. Pekić je godinama pisao dnevnik i to je povremeno štampano u časopisima. Ima još oko 3500 strana, koje nigdje nijesu objavljene. Postoje skice za romane (“Srebrna ruka”, “Crveni i beli”), ali taj materijal treba još sređivati, jer je obiman i doseže i po nekoliko stotina stranica. Pored toga ima mnogo bilježaka, grafikona i studija koje još čekaju.

O nekim periodima njihovog života mogli smo saznati i iz dvije knjige pisama “Korespondencija kao život”. Saznajemo da je Borislav Pekić sva svoja pisma pisao u duplikatu. Objavljene knjige su samo dio te prepiske.
- Postoje još obimna korespondencija sa drugim prijateljima, pisma roditeljima, rođacima, pa i meni, ali to nijesam još sredila. Pekić je radio neumorno, napisao toliko kao da je živio 200 godina, a sada treba sređivati ono što on nije stigao. Ja sam počela krajem marta “blog” Borislava Pekića u cilju upoznavanja šire publike s njegovim opusom. Objavljujem naizmjenično na srpskom i engleskom. Ažuriram ga konstantno, no radim to s puno ljubavi što i zaslužuje čovjek kalibra Borislava Pekića (adresa je: http//borislavpekic.blogspot.com). Tu se objavljuju i događaji u vezi “Fonda Borislava Pekića” (koje pomaže već nekoliko godina “Telekom Srbije”), eseji, djelovi priča ili romana, kao i nešto iz zaostavštine.
- Biće posla za cio moj vijek, zaključuje Ljiljana Pekić.

NJEGOŠEVA NAGRADA KAO VRHUNAC

Crna Gora mu je mnogo značila i bila uvijek u najlepšoj uspomeni - svjedoči piščeva supruga.
- Često je posjećivao, bilo poslovno (radio je godinama za “Lovćen film”), bilo privatno. Imao je divnih i iskrenih prijatelja, do kojih mu je posebno bilo stalo i na koje je mogao uvijek i u svako doba da se osloni. U časopisu “Stvaranje” objavljivao je godinama i održavao stalne veze sa Crnom Gorom. Na kraju je dobio i najveću nagradu - Njegoševu - koja je za njega predstavljala vrhunac i izuzetno priznanje. Uručenjem ove nagrade bio je duboko ganut i počastvovan.

Vujica OGNJENOVIĆ

27.01.07 Politika

Znam odgovor na pitanje šta je vreme sve dok mi ne postavite to pitanje, kaže Sveti Avgustin.

Pitanje o vremenu nije samo pitanje o njegovim granicama, o neizvesnom početku i o mogućem kraju, nego i pitanje o njegovom toku. Da bi se vreme u ma kom vidu spoznalo, nužno ga je podeliti na neke etape koje bi imale kakve takve ljudske mere. Zato se pitanje o vremenu uvek postavlja sa prisenkom osmišljavanja tog vremena u sebi.

Odgovor Svetog Avgustina, zapravo, nije nikakav odgovor. To je pogodno i efektno retoričko odlaganje traženog odgovora ili tek postepeni, zaobilazni ulazak u priču o vremenu. Ali isti takav odgovor – potvrda znanja za koje nismo upitani i njegovo postojanje sve dok se za njega ne zatraže pouzdane garancije – mogao bi da pruži i čitalac Pekićevog „Zlatnog runa”.

Vreme i prostor

Znamo odgovor na pitanje šta je vreme Pekićevog romana sve dok nam neko ne postavi to pitanje. Kada na to pitanje treba pružiti odgovor, onda se suočavamo sa jednim od osnovnih pitanja ovog romana. Kažem jednim od osnovnih, a ne izričito jednim jedinim, osnovnim pitanjem zato što bi svaka retorička strategija svođenja značenja ovog voluminoznog romana bila suprotna njegovoj ironičnoj, relativističkoj perspektivi. Svet Pekićevog romana odupire se jednostranim replikama tumačenja.

U Pekićevom romanu nisu statični ni vreme ni prostor. Međusobno povezani i uslovljeni, ova dva principa se javljaju u čitavom nizu raznolikih pojavnosti. Pri tome, iz jednog vremena u drugo, kao i iz jednog prostora u neki naredni, pisac sa svojim junacima i opsesivnim motivima ide lako i često, sa prekoračivanjem vremenskih i prostornih granica koje nikako nisu jednostavne. Upredajući na ovakav način vremenske niti, pri čemu dobijamo epski zamah bez hronološke linearnosti, pisac „Zlatnog runa” na neskriven način sugeriše sopstvenu koncepciju pripovednog vremena od čije realizovanosti zavisi sudbina čitavog romana.

Vrlo je lako zamisliti kako bi mogao da, na Pekićevu temu, teče roman sa tradicionalnom koncepcijom vremena. Od argonautske potrage za zlatnim runom – čiji smisao je izmenjen već samom činjenicom da u herojskom ambijentu prebiva neko ko nije heroj, Noemis, prethodnik materijalističke strasti istorije – do Badnje večeri 1941. godine smenjivali bi se, jedan za drugim, postepeno i po zadatom redu, prizori i događaji. Tako bi se svodio račun jedne firmonautike i jedne civilizacije.

Ali sve što je zamislivo nikako ne može biti realizovano. U ljudskoj moći nije da na hronološki način ispripoveda ogromno vreme koje je Pekić uzeo za predmet svoga romana. Pošto je takva vrsta rekonstrukcije nemoguća, a i prepričavanje Pekićevog, na sasvim drugim osnovama datog romana, jeste vrlo neizvestan i komplikovan postupak, pisac se odlučio za modernu, fragmentarizovanu povest u kojoj nepregledna masa vremena biva organizovana u koncentričnim krugovima tri velike etape, ali i doslednom primenjenim antropološkim interesovanjem za nekoliko temeljnih mitskih i istorijskih motiva evropskog kulturnog kruga.

Arkadijske zone

Vreme je ovladalo Pekićevim romanom. U jednom od mnogobrojnih autopoetičkih komentara, posthumno objavljenih, pisac skreće pažnju koju je „pridao problemu vremena, učinivši da čitavo Zlatno runo zavisi od principa shvatanja vremena”. Ako se vreme predočeno u „Zlatnom runu” shvati na način koji sugeriše čitanja velikih realističkih romana, onda će se čitalac suočiti sa teško prevodljivim problemom organizacije ogromne građe ovog romana. Hronološko vreme nije konstitutivni princip „Zlatnog runa”. Naprotiv, ono se tom vremenu opire i prevazilazi ga, zadržavajući suvereno pravo da se u mnogim svojim pasažima pozabavi upravo problemom istorijskog toka vremena.

Pokuša li se, barem sumarno, obnoviti ispripovedano ili podrazumevano vreme Pekićevog romana, vreme koje je u svom totalitetu, onako kako ga je zamislio pisac, verovatno neprevodivo u celini ni u jedan drugi žanr, videće se kako ono prevazilazi svako zamislivo vreme. To nije ni neka šire zasnovana sadašnjost, ni neka neodređena prošlost, niti neka od mogućih epoha ljudske civilizacije, već sve to ujedno i mnogo više od toga. Uz malo metaforičke slobode, ali one koju sugeriše ovo delo, „Zlatno runo” podrazumeva ukupnu istoriju ljudske civilizacije, koju potom produbljuje mitom kao vremenom koje se u nekom nejasnom času razdružuje od istorije, ali nastavlja da oličava prostor i vreme ljudskih snova i očekivanja, a svemu tome pridodaje vreme koje prethodi mitu kao simbolički izraz onoga što se u ljudskoj civilizaciji može samo naslutiti, ali se ne da ni doživeti, niti ispuniti sopstvenim smislom.

Od svevremenskih, arkadijskih zona, preko postanja mita i postanja istorije Pekić dolazi do polovine 20. veka, prateći sudbinu jednog genosa i sudbinu jednog, simeonskog, računskog principa na Balkanskom poluostrvu kao mestu postanja evropske civilizacije. Vremenska neomeđenost, data u tri ogromne, mada po trajanju međusobno neuporedive etape, udružena sa simbolički privilegovanim prostorom, daje Pekiću moćnu pozadinu za romanesknu, ironijom prožetu kritiku materijalističkog greha ljudske civilizacije.

Gojko BOŽOVIĆ

18.11.06 Politika

Nadajmo se da će Deretino izdanje podstaći mlade kritičare da se posvete ovom neprocenjivom književnom bogatstvu srpske moderne proze

Da li je to na pomolu nova seoba? Pošto je pronađeno Zlatno runo, pošto je savladan Severozapadni prolaz i pitanje „Zašto?” nasledilo pitanje „Kako?”, poklopivši se (uvek nesrećno!) sa istorijom, zar je došlo vreme povratka na Istok?
Na Badnje veče 1941. godine porodica Njegovan-Turjaški nalazi se pred ovom dilemom, nerazrešivom ni mnogim umnijim glavama, neopterećenim porodičnom tradicijom i porodičnim blagom. Ni sama pitanja u već nadolazećoj ratnoj katastrofi nije uspela da definiše sasvim tačno, kamoli našla odgovore, a furiozne fantazmagorije već su krenule da se odvijaju i Duh porodičnog stabla, genetski oslabljenog novim generacijama – razmaženim, frivolnim, slabićima i snobovima – grčevito se hvata za vazduh ne bi li u njemu pronašao novog zatočnika. Ko bi u tom, prividno veselom, društvancetu koje se okupilo u zamku Turjak, pored Ljubljane, bio u stanju da porodicu oslobodi predosećaja propasti?

Pokazaće se, kao uvek, da će Istorija u čije tokove ne uspeva da pronikne ni pojedinac a kako će tek familija! – doneti presudu i, naravno, pobediti. Seobe predstoje, natrag na Istok, dakako, a Porodični duh, Duh predaka koji se „pojavljuje uvek kad porodici zapreti uništenje”, kreće u potragu za čovekom koji će po „kakvoći ljudskog materijala” moći da spasi porodicu i nastavi dotadašnju borbu za porodični opstanak...

Tako počinje, i tako je nastalo sedmotomno „Zlatno runo” Borislava Pekića, najintrigantnije i najveće delo savremene srpske književnosti koje još nije našlo svog potpunog, autentičnog tumača. Tegobna Argonautika čiji se početak nazire u Jedrenima 1361. godine, da bi se njen razvoj pratio preko Carigrada do 1453, potom Tivaja do 1571, Janjine 1739, Moskopolja 1769, Kragujevca 1783, Beograda 1921. i, konačno, Turjaka u Sloveniji 1941. godine. Od prvih Njagoa do potomaka Njegovana, od zanatlija grnčara do trgovaca čija Firma u osvit Drugog svetskog rata čini možda i više od 1 odsto „ukupne finansijsko-industrijsko-trgovačke moći Kraljevine Jugoslavije, i odgovarajući procenat političkog i duhovnog uticaja na njenu sudbinu.”

Njagoi su se večno selili; bežali su pred povešću, usput grabeći bogatstvo i moć. Pitanje „Kako preživeti?” postavio je 1769. jedan od prvih stubova kasnije snažne porodice, Simeon Simeona Njago, grnčar „ujedinitelj” Istorije i Umetnosti u porodičnom stablu, dok se nabijen na kolac uvijao kao crv a Moskopolje nestajalo u plamenu koji su izazvali turski osvetnici. Potomci, Njegovan-Turjaški, na Badnje veče 1941. taj porodični upit „Kako preživeti?” i „Kako nadvladati?” sada konačno svode na suštinu „Zašto?” i „Čemu?”, inače imanentnu sirotinji a bogatima samo onda kada im pripreti uništenje.

Tako se u Pekićevom „Zlatnom runu” na Argonautiku epirskih Njagoa do istorije beogradskih Njegovana spušta „bolesna tišina što se u koncentričnim krugovima širi iznad Čehoslovačke, Poljske, Francuske, Holandije, Belgije, Danske i Norveške, terajući ispred sebe otužan miris paljevine.” I, mada su Njegovani „bezbedni kao najtvrđi trezori... konzervirani u osećanju svoje neoborive berzanske vrednosti” i mada im „ništa ne preti o čemu nije povedeno računa i čemu nije uzeta mera”, ipak, da li iko u porodici oseća šta se približava? I u kome će se od njih okupljenih u Turjaškom zamku probuditi nagon za porodičnim opstankom? I ciljem, koji je postavljen još kada se krenulo u Argonautiku, a glasio je: „Moć nad ljudima i stvarima”.

Sada postignut, zamagljuje racionalne porodične kalkulacije pa se, u sedam tomova „Zlatnog runa”, Pekić bavi Njago-njegovansko-turjaškim špekulacijama, profitima, parnicama i saldima, ovim poslednjim pogotovu, jer oni označavaju onu granicu od koje koraci postaju kraći, teži, nevoljniji, pred bliskim suočavanjem sa istinom da se silazi u nepoznato i niz strminu, ka dnu.

Borislav Pekić u „Zlatnom runu” postavlja sudbonosna pitanja: šta ostaje kada se Zlatno runo – bogatstvo i moć – za koje su se borile generacije jedne porodice, osvoji? Njegovani su od zanatlija postali trgovci, pa od trgovaca veletrgovci „čije se ime i jemstvo s respektom pominjalo od Carigrada i Aleksandrije do Beča i Pešte.” A koji je smisao svega toga?

Pekić kaže: „Jednom se i čovek, i porodica i narod moraju zaustaviti, osvrnuti i odvagati svoju prošlost, ne bi li došli do saznanja da li je uopšte bilo svrhe prevaljivati je.”

A kada se postavi pitanje smisla, znači da je došao odsudni čas: sve bogatstvo ovog sveta „mrtvo je i trošno”: kuće, fabrike, trezori, i više nije bitno ko je bolesniji, pojedinac ili svet, već je samo važno odgonetnuti svrhu postojanja i ahasferskog traganja, stalnog svođenje računa, „saldokontiranja zemaljske istorije” kako Njegovani kažu.

Možda Borislava Pekića možemo nazvati i poslednjim romantičarem srpske proze. Delikatnost i umešnost kojima uspeva da iznova postavi večna pitanja života i smrti, da cilj bitisanja i osude na večno lutanje svetom – postavljeno u antici kroz mit o Argonautima do hrišćanstva kroz mit o Ahasferu – pretvori u fantazmagoriju sa brilijantnim prizorima od kojih svakako izdvajamo onaj skitskog kola iz VI toma, stavljaju ovog pisca u sam vrh evropske i svetske literature 20. veka. Pažljivi tumač „Zlatnog runa” Borislava Pekića, Argonautike Njegovan-Turjaških, simbolično Argonautike svih ljudi sveta, naići će na mnoge repere kojima se pisac suvereno poigrava. Tako će jedno poglavlje, početi proznom parafrazom narodnih pesama „da li grmi... ili... ili... nit`... niti”; drugo će posvetiti lucidnom tumačenju Njegoševog „Gorskog vijenca” i „Luče mikrokozma”, a posebna poslastica za književnu kritiku biće portreti ljudi svetske i srpske istorije.

Sedam tomova „Zlatnog runa” Borislava Pekića, koje je upravo objavio Grafički atelje Dereta (Beograd, 2006) sa korekcijama koje je sam pisac, prerano preminuo, počeo da unosi a njegova supruga Ljiljana Pekić dovršila, predstavlja i danas, posle 28 godina od prvog objavljivanja u izdanju beogradske „Prosvete”, zlatni rudnik tema o kojima bi trebalo pisati. Recimo, Pekićev odnos prema istoriji i mitu (posebno srpskoj istoriji i srpskoj mitologiji – poučno za sve nas u ovom trenutku!); Pekićev humor-dijamant „Zlatnog runa” i sveukupnog njegovog dela; Pekićevo shvatanje modernog romana; odnos prema umetnosti, jeziku...

Nadajmo se da će Deretino izdanje podstaći mlade kritičare da se posvete ovom neprocenjivom književnom bogatstvu srpske moderne proze. I da oni neće, kada se nađu pred ulazom u Pekićev svet, postupiti kao kukavički Porodični duh Njegovana koji je pred „fatalnom vizijom sveta” (čitaj Balkana, i komunizma) što je obećavala da neće biti više privatne svojine a da će Zlatno runo pripadati svakome – jednostavno zaždio!

Ostavivši kuzena Borislava, po majci Njegovana, da se sa novom fantazmom rve.

Anđelka CVIJIĆ

05.10.06 Večernje novosti

SRPSKA književnost 20. veka ne može da se tumači bez uvida u sedmoknjižje "Zlatnog runa". Borislav Pekić stvorio je jedan od najopsežnijih proznih opusa u našoj i svetskoj književnosti uopšte. Grandiozni roman-saga o porodici Njegovan-Turjaski, posmatrane u periodu od 1361. do 1941. godine, ispisan na više od 3.000 strana jeste najobimnije i najzahtevnije delo srpske literature. Tu je istorija, politika, postajanje i trajanje nacije, jezik, kultura...
Poslednje izdanje "Zlatnog runa" pojavilo se u sarajevskoj "Svjetlosti" 1991. godine, a Grafički atelje "Dereta" juče je predstavio novo, izmenjeno i konačno izdanje ovog dela.
- Sa "Zlatnim runom" cela porodica Pekić živela je godinama. To nije samo istorija jedne porodice, nego i istorija jednog naroda. U novo izdanje unela sam sve primedbe koje je Pekić zabeležio na magnetofonskim trakama - ispričala je piščeva supruga Ljiljana, podsetivši da je Pekić na "Zlatnom runu" intenzivno radio deset godina, da je sam, na pisaćoj mašini prekucavao sedam puta svaku knjigu.
Sada je roman u detalje organizovan i formulisan baš onako kako je želeo Borislav Pekić, naveo je izdavač. Naime, sarajevsko izdanje sa početka devedesetih svoju sudbinu podelilo je sa zemljom koja je (kao i 1941. u Fantazmagoriji 7 - sedmoj knjizi) upravo tih dana i meseci nestajala u ognju građanskog rata. Budući da su romani književna dela koja poseduju posebnu umetničku i životnu ontologiju koja pulsira uvek novim značenjima, Pekić se upustio u novo iščitavanje svog romana. Na žalost Pekić je uspeo da pregleda samo prvih pet knjiga, a ostale dve je pažljivo pregledala Ljiljana Pekić i unela sve piščeve ispravke i sugestije, što ovu "Deretinu" verziju u grafičkom i tekstualnom smislu čini konačnim i najreprezentativnijim izdanjem.

POTRAŽNjA

MADA će koštati 10.464 dinara, uz dozvoljeni popust od 20 odsto u "Deretinim" knjižarama, za kapitalno, sedmotomno "Zlatno runo" već ima potražnje, odavde, ali i iz sveta, rečeno je juče na promociji.

ISKUSTVO

- NE postoji ništa od ljudskog iskustva što Pekić nije uključio u ovaj roman. Sa "Zlatnim runom" niste nikada načisto, niste svesni kakve će sve misli da indukuje. Mislim da je književnost u Srbiji u poslednjih desetak godina dosta loša, a to je zato što mlađi pisci nisu imali iskustvo sa delima Borislava Pekića - rekao je Petar Arbutina, urednik "Derete".

B. Đ.


Danas
05.10.2006.

Novo izdanje Pekićevog "Zlatnog runa"

Grafički atelje Dereta iz Beograda predstavio je juče novo, redigovano izdanje jednog od najznačajnijih dela srpske književnosti, sedmotomnog romana "Zlatno runo" Borislava Pekića, s izmenama koje je uneo sam pisac. Zahvaljujući saradnji s Pekićevom suprugom Ljiljanom, izdavači su u novo izdanje uneli piščeve izmene, na osnovu njegovih pisanih beleški i magnetofonskih snimaka, tako da je sada pred čitaocima konačna verzija romana-sage o porodici Njegovan-Turjaški. "Ovo je za mene najlepši poklon, jer godinama se niko nije usuđivao da štampa ovo obimno delo, tim pre što nijedna od nadležnih institucija kulture nije pokazala dobru volju da pomogne u njegovom objavljivanju", rekla je na promociji Ljiljana Pekić. Prvi i drugi tom romana "Zlatno runo" objavila je beogradska Prosveta krajem sedamdesetih godina. Pekić je u međuvremenu pisao nove tomove, ali i druga svoja značajna dela, tako da je poslednji, sedmi tom "Zlatnog runa" objavljen tek 1987. Početkom devedesetih sarajevska Svjetlost objavila je prvo celokupno izdanje "Zlatnog runa". Novo, Deretino izdanje tog romana košta 10.464 dinara, rekao je urednik te izdavačke kuće Petar Arbutina i napomenuo da nijedna nadležna institucija kulture nije izrazila spremnost da da finansijsku podršku ovom značajnom izdavačkom projektu.
Beta