Vlastela Ilirskog grbovnika

e svega u Dalmaciji, počeo je da se razvijaduhovni i politički ilirski, odnosno slovinski, pokret. Ideja oslovenskom jedinstvu koju je ovaj pokret zastupao nastala je podokriljem rimokatoličke crkve i uticala je na pojavu istorijskihkonstrukcija koje su dokazivale jedinstvo Slovena i Ilira, slovenskoporeklo slavnih ličnosti iz prošlosti, kao i veličinu nekadašnjenavodne slovenske države. Slovinski pokret je svoj vrhunac doživeou delu Mavra Orbina koje je objavljeno na samom početku XVII veka, ajedan od njegovih rezultata bio je i nastanak ilirske heraldike,petnaestak godina ranije.U središtu političkih i kulturnih zbivanja u posmatranomperiodu našao se Dubrovnik koji je da bi očuvao nezavisnostpriznavao vrhovnu vlast Turske, ali je istovremeno ostao vezan i zahrišćanske zemlje. I pored toga što je dubrovačka vlada zabranilasvojim ljudima da učestvuju na strani hrišćanskih zemalja u sukobimasa Turcima, mnogi Dubrovčani su služili na stranim brodovima iangažovali se u ratnim pohodima, uglavnom na strani Španaca.Posebno mesto među Dubrovčanima u španskoj službi zauzimaPetar Iveljin Ohmućević-Grgurić iz Slanog, potonji don Pedro, kojije učestvovao u čitavom nizu pomorskih pohoda i dostigao rangadmirala. Kako je želeo da postane član jednog od španskih viteškihredova morao je da ispuni nekoliko veoma strogih uslova od kojih jenajvažniji bio da ima 8 stepena plemstva i to strogo rimokatoličkog.Pošto mu Dubrovnik nije priznavao plemstvo, okrenuo se Španiji.Počeo je da konstruiše genealoške i heraldičke fikcije i da pravilažna dokumenta na osnovu kojih je od Kraljevskog saveta u Napulju 17.maja 1594. godine dobio dekret o svom plemstvu i potvrdu lažnihpovelja. U to vreme, svakako pre priznavanja plemstva, morao je nastatii Grbovnik kao ključni dokaz Petrovih tvrdnji.Original Grbovnika nije sačuvan te se stoga sve što znamo onjegovom izgledu i sadržaju svodi na podatke koji su dostupnizahvaljujući brojnim sačuvanim prepisima – znamo za blizutridesetak. Tu pre svega mislimo na one najstarije – Korenić-Neorić,Beogradski II, Londonski, Altanov - za koje se sa razlogom veruje da suveoma slični ili čak identični izgubljenom protografu. Razlozinastanka prepisa, naročito tokom XVII veka, kao i samog protografabili su krajnje praktični – stvarani su uglavnom radi lične koristi.Bez obzira ko su bili tvorci prepisa svima je cilj uglavnom bio isti– sticanje plemstva, jačanje ugleda i nada u dobitak poseda na Balkanuu slučaju proterivanja Turaka, poseda koji su navodno bili njihovestare baštine.Tvorci brojnih prepisa nisu se uvek strogo držali izgledaprimerka sa kojeg su precrtavali. Izmene koje su unosili umele suznatno da promene izgled novog prepisa i da ga znatno udalje odprimerka sa kojeg je precrtavan. Ni svi prepisivači nisu bili učeniniti vešti crtanju i pisanju. Najčešće izmene su vršene u promenibroja i rasporeda vlasteoskih znamenja. Pretpostavlja se da jeprotograf, poput nekoliko najstarijih sačuvanih prepisa, imaoukupno 141 porodično znamenje, dok je Fojnički grbovnik ima samo127 vlasteoskih znamenja, a Vukoslavićev čak 164 znamenje.Smatra se da su glavni izvori Grbovnika bili zbornik VirgilaSolisa iz 1555. godine po čijem uzoru je izrađena njegova struktura,Rodoslovlje iz Sutjeske, nastalo 1584/85. godine i preko njegaposredno delo Sebastijana Minstera. Uporedna analiza i poređenjepojedinih znamenja sa autentičnim arheološkim, sfragističkim inumizmatičkim izvorima pokazuje da Grbovnik sadrži dostaautentičnih heraldičkih elemenata. Ali je isto tako neosporno danajveći deo porodičnih znamenja nema nikakvu podlogu u izvorima ida je najverovatnije izmišljen...