Vizantijski milenijum

09.12.06 Pobjeda

Mnogim studijama i sintezama profesor Hans Georg Bek duboko zadire u složeno tkivo vizantijske književnosti, pri čemu se pod vizantijskom književnošću podrazumijeva ne samo lijepa književnost u današnjem smislu riječi, nego gotovo cjelokupna pisana riječ srednjovjekovnog helenstva, i čitavog onog duhovnog bogatstva čiji umjetnički, religiozni i filozofski izraz ta književnost predstavlja. Rezultati pomenutih istraživačkih nastojanja nailaze na velika priznanja u savremenoj nauci, pogotovu što ih autor tijesno povezuje sa izučavanjem političke ideologije, društvene i državne strukture kao pojava koje su neophodne za razumijevanje duhovnog stvaralaštva u Vizantiji. Hans Georg Bek se zalaže za kompletnu primjenu istorijskog metoda prilikom traženja puta ka cjelovitim zaključcima o karakteru i strukturi vizantijske civilizacije. Njegovi rezultati dobili su upravo u ovoj izvrsnoj knjizi koja je pred čitaocem svoj, možda, konačni oblik. Knjiga "Vizantijski milenijum" Hansa Georga Beka nije pisana faktografski, mada je često korisna i zbog donijetog podatka. To je veoma korisno i dragocjeno djelo podsticajnih ideja, u kojem iz dubokog autorovog poznavanja materije izvire svojevrsno cjelovito viđenje političkog i filozofsko-religioznog sklopa Vizantije. To je knjiga nad kojom se razmišlja i koja čitaocu često ukazuje na perspektive novih mogućih istraživanja. Pisana sa velikom odgovornošću, ona ukazuje na potrebu da se sa istom takvom odgovornošću neprekidno traže putokazi za izgrađivanje veza između analitičkih istraživanja i sintetskog poimanja suštine vizantijske civilizacije.
Hans Georg Bek rođen je 1910. godine u Snajclrojtu, Bavarska. Kao doktor teologije posvetio se vizantinološkim studijama i postao jedan od najboljih predstavnika minhenske vizantološke škole. Na Minhenskom univerzitetu držao je katedru vizantologije kao redovni profesor univerziteta. Napisao je vrlo veliki broj naučnih studija od kojih je nesumnjivo najznačajnija Crkva i teološka književnost u vizantijskom carstvu (Minhen, 1958.godine). Sa nepogrješivom brižljivosću i ogromnim poznavanjem čitave istorijske i književnoistorijske građe, Hans Georg Bek obrađuje ovdje cjelokupnu teološku književnost Vizantije, postavljajući je u određeni istorijski odnos prema crkvi i društvu. U izdanju Srpske književne zadruge, 1967. godine objavljena je i njegova knjiga "Putevi vizantijske književnosti". Ovo djelo posebno je interesantno utoliko prije što se ta književnost vrlo složenim istorijskim dejstvima utkala u kulturnu i književnu istoriju južnoslovenskih naroda. Djelo "Vizantijski milenijum", publikovala je renomirana izdavačka kuća "Clio", u prevodu sa njemačkog Ranka Kozića.

R.K.

16.04.06 Pobjeda

Knjiga "Vizantijski milenijum", Hansa Georga Beka nije pisana faktografski, mada je često korisna i zbog donijetog podatka. To je djelo podsticajnih ideja, u kojem iz dubokog autorovog poznavanja materije izvire svojevrsno cjelovito viđenje političkog i filozofsko-religioznog sklopa Vizantije.
To je knjiga nad kojom se razmišlja i koja čitaocu često ukazuje na perspektive novih mogućih istraživanja. Pisana sa velikom odgovornošću, ona ukazuje na potrebu da se sa istom takvom odgovornošću neprekidno traže putokazi za izgrađivanje veza između analitičkih istraživanja i sintetskog poimanja suštine vizantijske civilizacije. Mnogim studijama i sintezama profesor Bek duboko zadire u složeno tkivo vizantijske književnosti, pri čemu se pod vizantijskom književnošću podrazumijeva ne samo lijepa književnost u današnjem smislu riječi, nego gotovo cjelokupna pisana riječ srednjovjekovnog helenstva, i čitavog onog duhovnog bogatstva čiji umjetnički, religiozni i filozofski izraz ta književnost predstavlja. Rezultati pomenutih istraživačkih nastojanja nailaze na velika priznanja u savremenoj nauci, pogotovu što ih autor tijesno povezuje sa izučavanjem političke ideologije, društvene i državne strukture kao pojava koje su neophodne za razumijevanje duhovnog stvaralaštva u Vizantiji. Bek se zalaže za kompletnu primjenu istorijskog metoda prilikom traženja puta ka cjelovitim zaključcima o karakteru i strukturi vizantijske civilizacije. Njegovi rezultati dobili su upravo u knjizi koja je pred čitaocem svoj, možda, konačni oblik.
Hans Georg Bek rođen je 1910. godine u Snajclrojtu, Bavarska. Kao doktor teologije posvetio se vizantinološkim studijama i postao jedan od najboljih predstavnika minhenske vizantološke škole. Na Minhenskom univerzitetu držao je katedru vizantologije kao redovni profesor univerziteta. Napisao je vrlo veliki broj naučnih studija od kojih je nesumnjivo najznačajnija "Crkva i teološka književnost u vizantijskom carstvu" (Minhen, 1958). Sa nepogrešivom brižljivosću i ogromnim poznavanjem čitave istorijske i književno-istorijske građe, H. G. Bek obrađuje ovdje cjelokupnu teološku književnost Vizantije, postavljajući je u određeni istorijski odnos prema crkvi i društvu. U izdanju Srpske književne zadruge, 1967. godine objavljena je njegova knjiga "Putevi vizantijske književnosti". Ovo djelo posebno je interesantno utoliko prije što se ta književnost vrlo složenim istorijskim dejstvima utkala u kulturnu i književnu istoriju južnoslovenskih naroda. Djelo "Vizantijski milenijum", Hansa Georga Beka, publikovala je izdavačka kuća "Clio" u prevodu sa njemačkog Ranka Kozića.

R.K.

01.01.00

Danas
01.07.2000.
Diferencirani lik Vizantije Hans Georg Bek:
"Vizantijski milenijum", Clio,Glas srpski, Beograd, Banjaluka, 1999. Prevod Ranko Kozic, pogovor Ljubomir Maksimovic
Jedan engleski autor svojevremeno je zapisao da je citava istorija Vizantije istorija trovanja, zavera, opste nezahvalnosti, neprestanog bratoubilastva i intriga svestenika i evnuha. U takvoj jednoj oceni ove istorijske epohe sto sobom obuhvata nekih 11 vekova, nije pomenuti autor bio usamljen. I mnogi drugi, manje ili vise uceni ljudi bili su skloni da epohu o kojoj je rec nepovoljno ocenjuju, videci u njoj period potpunog kulturnog zastoja sto ce tek sa dolaskom renesanse biti konacno prekinut. A ne mali broj istoricara ideja i istoricara uopste sklon je da Vizantiju u svojim prikazima skrajne ili pak predstavi kao razdoblje u kome kulturna bastina covecanstva nije nicim bitno unapredjena.
Da je u vizantijskoj istoriji bilo mnogo nasilja o tome svedoci vec i sam podatak da je od 88 careva, koliko ih je sve u svemu u tom vremenu bilo, 29 svrgnuto nasilnim putem, od kojih neki kao Andronik i Komnin na krajnje surov nacin. Ali zar je u italijanskim renesansnim drzavicama bilo bolje? I zar trovanje, zavere, intrige i nezakonita svrgnuca odista predstavljaju samo neki vizantijski specijalitet?
Kao i svaka druga drzavna uprava imala je razume se i ona vizantijska svoju tamnu stranu. Medjutim, ne treba zaboraviti ni onu drugu njenu, svetlu dimenziju - brojne dobrociniteljske poduhvate kao sto su bolnice i domovi u koje su smestana stara i iznemogla lica. I dakako ne treba smetnuti s uma one mnoge izvanredne graditeljske poduhvate vizantijskog doba medju kojima se posebno izdvaja crkva Svete Sofije za koju su ondasnji moreplovci govorili da je sa morske pucine u nocnim casovima izgledala kao veliki, prekrasni dragulj sto svetli u noci.
Zato valja pozdraviti svaki napor da se nasoj kulturnoj javnosti omoguci uvid u ona dela uglednih vizantologa pomo?u kojih o Vizantiji mozemo dobiti predstavu koja nece biti obojena verskom i civilizacijskom iskljucivoscu. A u takva dela nesumnjivo spada rasprava Hansa Georga Beka "Vizantijski milenijum", objavljena u ediciji "Politeja" pod urednistvom Smilje Marjanovic Dusanic i pod izdavackim patronatom Zorana Hamovica.
Po sudu pisca ovih redova najveci doprinos pomenutog autora predstavlja njegov diferencirani pristup izucavanju vizantijske epohe. Jedna od opasnosti koje svakog istrazivaca vrebaju kad hoce da se Vizantijom pozabavi - upozorava Bek - sastoji se u tome da se ovo istorijsko razdoblje prikaze kao "monolit, masivan kompleks najuze povezanih i isprepletenih ustanova, tradicija i predstava koji manje-vise nepromenjen traje jedan milenijum". Medjutim - kaze jos pisac knjige o kojoj je rec - "istorija kao istorija covecanstva ne poznaje nikakav monolit, bar ne takav koji je izdrzao citav jedan milenijum".
Ovo svoje diferencirano vidjenje vizantijskog sveta uoblicio je Bek iz dve razlicite perspektive. Najpre tako sto je istakao da Vizantija nije bila neko izolovano, usamljeno ostrvo u istoriji ljudskog roda, vec "nastavak helenistickog i poznoantickog sveta", pa je tako i vizantijska carska ideologija predstavlja "jedan ogranak helenisticke misli o drzavi" koju je dvorski episkop Jevsevije hristijanizovao.
Medjutim, pokazace Bek da ni sama ta "carska ideja" nije bila "izjedna salivena" i da je u sebi sadrzala "elemente veoma razlicite otporne snage i ne sasvim bezopasne ambivalencije", sto svedoci da ni u ideoloskom pogledu Vizantiju ne bismo mogli smatrati nekom vrstom monolita.
Ne mozemo, dakako, na ovako svedenom prostoru predstaviti sve ono sto karakterise Bekov diferencirani pristup vizantijskom fenomenu. Moramo, medjutim, skrenuti citaocevu paznju i na izvestan broj nedostataka rasprave o kojoj je rec. Na neke od njih ukazao je vec i Ljubomir Maksimovic, autor kratkog ali instruktivnog pogovora, pisanog odnegovanim knjizevnim jezikom. Maksimovic s pravom ukazuje na Bekovu sklonost da zanemari ekonomska i socijalna pitanja, usled cega iz njegove rasprave necemo dobiti pravu predstavu o drustvenoj strukturi Vizantije, pa tako izvesni aspekti ove civilizacije ostaju da lebde u nekoj vrsti "bezvazdusnog prostora".
Slika koju na osnovu Bekove rasprave o Vizantiji dobijamo ostaje, medjutim, nepotpuna, i po necem prekomerno apstraktna, i ako izgubimo iz vida dva kljucna dogadjaja u njenoj istoriji. Uprkos svim njenim unutrasnjim teskocama Vizantija se ne bi raspala te famozne 1453. godine da nije bilo mocne turske armade koju je sultan motivisao stavljajuci u izgled svojim ratnicima trodnevnu pljacku bogatog grada i uzivanje u carigradskim devojkama i decacima.
A da Vizantija propadne doprineli su na svoj nacin i papa i Venecija - ovaj prvi tako sto je u pomoc opsadjenom gradu poslao samo tri galije, ova druga tako sto je braniocima Carigrada otposlao 15 galija tek onda kad je opsada pocela i koje zato nikad nisu ni stigle na svoje odrediste. Isto tako valja imati u vidu da osvajaci Carigrada nisu bili samo Turci nego i hriscanska braca vizantijskih pravoslavaca. 1204. godine krstasi su zauzeli prestonicu Vizantije i pljackali bez milosti ne samo manastire i palate, nego i naseobine siromaha u cemu su ravnopravno ucestvovali i vojnici i svestenici. Krstasi su na presto Svete Sofije ustolicili neku prostitutku a od oltara nacinili stolove na kojima su se kockali u svoj plen. Stavise ovi hriscanski osvajaci sa zapada bili su po necem gori od Turaka. Turskim zavojevacima Koran je ogranicavao pljacku na samo tri dana.
Za hriscanske zavojevace takvih ogranicenja nije bilo.
Istina, njihova sveta knjiga branila im je da pljackaju makar i jedan jedini dan. Ali za tu svetu knjigu ovi ratnici u ime Hristovo nisu bas nimalo marili.
NIKOLA MILOSEVIC