Vatra

11.04.09

”Vatra”, najnoviji roman Ketrin Nevil, američke bestseler spisateljice, nastavak je kultnog romana „Osmica“, jednog od najuspješnijih i najuticajnijih trilera svih vremena. U „Vatri“ se nastavljaju dešavanja dvadeset godina poslije onih u romanu „Osmica“. Šahovska igra u kojoj ljudi predstavljaju figure se nastavlja. Aleksandra Solarin, bivša šahovska šampionka, pozvana je na rođendan majke u kuću svojih predaka u Stjenovitim planinama. Njeni roditelji, Ket Velis i Aleksandar Solaris, vjerovali su da su prije trideset godina uspjeli da rasture figure Monglanske šahovske garniture po čitavom svijetu i tako skriju njenu moćnu tajnu. Aleksandra otkriva da je njena majka nestala, što uz niz strateški postavljenih zagonetki, zajedno sa neočekivanim dolaskom misteriozne grupe gostiju, ukazuje na to da se sprema nešto opasno. Nakon što od svoje tetke, šahovskog velemajstora Lili Rad, sasvim slučajno saznaje da se najjača figura garniture Karla Velikog iznenada pojavila i da je Igra ponovo počela, Aleksandra kreće na put koji je vodi od Kolorada do ruskih stepa i najzad, do rodnog Vašingtona. Spajajući izuzetnu prozu i zanosnu istoriju u neprekidnu neizvjesnost i napetost, Nevilova ponovo tka nevjerovatnu priču o opasnosti, akciji i intrigama.

„Vatru“ je objavio novosadski „Solaris“ (u prevodu Radmile B. Šević), izdavač svih romana Ketrin Nevil. Ova autorka živi u Virdžiniji (Vašington D. C.), odakle je i govorila za “ART Vijesti“.

“Vatra” je nastavak Vašeg najuspješnijeg romana “Osmice”. Zašto ste se odlučili za nastavak te priče?
- Znala sam da priča nije okončana. Na kraju “Osmice” znamo šta se desilo sa magičnim djelovima šaha koji su pripadali Karlu Velikom i znamo kakve su odluke likovi donijeli, nabolje ili nagore. Ali i dalje su ostala za mene neka neodgovorena pitanja:

Zašto je šahovska garniture bila najprije napravljena? Kakva je to velika tajna koja je u stanju “stvoriti ili uništiti civilizacije”? Kako je jedna šahovska garniture stvorena od strane poznatog Sufija, živjela u srcu Islamskog carstva, završila u rukama prvog velikog lidera hrišćanskog svijeta? I kakve to veze ima sa nama dok mi, čak i danas, živimo u sredini druge bitke između istih tih sila?
“Osmica” je bila priča o velikoj igri kao o borbi između dvije sile. “Vatra” je potraga za nekom drugom vrstom vizije?
U “Vatri” podvlačite značaj kuvanja i spremanja na otvorenoj vatri i otkrivate malo znane činjenice o hrani i vinu. Zašto?
- Pa, volim da kuvam. Imam sve najranije knjige koje sam mogla naći o tome. Kovač, kuvar, berberin (žrtvovalac) i sveštenik su u najranije doba bili jedno zanimanje. Najraniji način na koji su se ljudi klanjali bogovima bio je kroz kuvanje i oganj. Izlivamo ulje, vodu i vino na oltar da bismo ga prečistili. Žrtvujemo i druge stvari, voće, povrće i žitarice – ali čini se da su bogovi zadovoljniji kada se nešto ubije i skuva. Svi rani mitovi, od Hermesove krađe i kuvanja Apolonove stoke, od Avelja koji je radije izabrao Kaina nego životinjsku žrtvu. Hestija, najstarija grčka boginja i najstariji indijski bog Agni bili su oboje vezani za vatru i žrtvovanje, čak i pećinske slike u Laskou i Altamiri to su naši primarni korijeni za razumijevanje i odjek vatre. I znate, vatra je ta koja je srušila kule bliznakinje: to je bila toplota, ne avioni, zgrade su bukvalno stopljene.

Takođe, ova moja četvrta knjiga je knjiga vatre. Baš kao što je “Proračunati rizik” bio knjiga zemlje, “Osmica” je bila vazduh, a “Magični krug” voda.

Ističete mističnu vezu između broja osam i vatre. Koja je to veza?
- Obje su simbol vječnosti, beskonačnosti, besmrtnosti i zahtijevaju stalnu promjenu u cilju stabilnosti i održavanja ravnoteže. Isto kao i u prirodnom svijetu. Al Džabirova “Knjiga o ravnoteži”, koja ima veoma važnu ulogu u mojoj knjizi govori o svim tim procesima (Al Džabir ibn Hajan od Kurasana bio je veliki sufitski učenjak i matematičar, napisao je mnoge naučne rasprave, među kojima je i “Knjiga o ravnoteži”, djelo koje ga je proslavilo kao rodonačelnika alhemije u islamskom svijetu, prim. V. Og.).

U “Vatri” ste pisali o tajnim društvima kroz istoriju, kao što su bili karboneri u Italiji, bektašijski red janičara u Turskoj... Kakva je bila uloga tih društava kroz istoriju?
- Postoji jedan esej na mojoj veb stranici sa listom interesantnih knjiga, koju sam za sebe napravila, o istoriji različitih tajnih društava kroz vjekove, za one koji su zainteresovani za njih. Nadam se da će svako pogledati tu listu knjiga.

Rekla bih da su mnoga tajna društva formirana u cilju zaštite naučnog znanja, koje je bilo korisno ili možda opasno po čovječanstvo i njihova originalna misija bila je da zaštite takva saznanja obezbjeđujući da samo obučeni ljudi pravilnim korištenjem mogu da ga steknu. Čini mi se da to više nije slučaj – ljudi koji žele da sakupe znanje i rezervišu ga ekskluzivno za sopstvenu upotrebu, a da sve ostale drže u neznanju i mraku, su opasni, opasniji nego ljudi koji gomilaju novac i žele da sve ostale zadrže u siromaštvu. Kao što vidite, ja sam fan “širenja bogatstva”.

Šahovska tabla, biblijski grad Vavilon i Vašington D. C., novi grad koji su sagradili Džeferson i Vašington, imaju isti plan. Možete li nam dati objašnjenja?
- Da, ta fascinantna međuveza je objašnjena u “Vatri”. A činjenica je da su u svakoj kulturi novi gradovi nastajali kada bi novi vladari preuzeli vlast. Ali u originalnom značenju to nije bio grad, to je zapravo bio oltar, mjesto gdje su se stvari prepravljale ili mijenjale. Ponekad okruglog oblika, ali najčešće kvadratnog – i podijeljen na kvadrate – poput šahovske table. To je prva stvar koja bi mogla biti izgrađena u svakoj kulturi – čak i prije nego što je grad osnovan. Mistična značenja tih oblika je jedna od misterija otkrivena u romanu “Vatra”.

U romanu opisujete misterioznu smrt pjesnika Persi Biš Šelija i jedan dio života drugog znamenitog pjesnika epohe romantizma, Džordža Gordona Bajrona. Zašto ste izabrali te pjesnike za junake Vašeg romana? Koji je bio uzrok smrti tih pjesnika?
- Dva pjesnika su bili veoma dobri prijatelji i njihovi životi – počevši i prije njihovog egzila iz Engleske na kontinent – bili su nerazmrsivo isprepleteni. Takođe sam uvijek bila fascinirana kako se Bajronova poezija (a ja sam njegov veliki fan) mijenjala u uzajamnim kontaktima koje je on imao sa Šelijem i njegovom porodicom. Kada se Šeli utopio u nezgodi na moru, Bajron je zatim otišao u Grčku. Njih dvojica simbolizuju pokret nezavisnosti koji je otpočinjao svuda u Evropi: nezavisnost od religije (Šeli je bio ateista), od socijalnih običaja (obojica su se zabavljali sa ženama, ali se nijesu ženili), od tradicionalnih vrijednosti svih vrsta. Ali i “Vatra” je sva o nezavisnosti: “Vatra” čak i počinje u zoru rata za nezavisnost Grčke i čovjek kome je Bajron pomogao postao je poznat širom Evrope: Ali Paša.

Šahovska partija ima centralnu ulogu u “Vatri”. Kako ste se zainteresovali za šah?
- To je vrlo dugačka priča o kojoj sam detaljno raspravljala na mom veb sajtu. Ali, u osnovi, šah obezbjeđuje strukturu moje knjige: to je jedan način koji sam konačno otkrila da u njemu mogu koristiti zajedno taktiku bliskog dometa u kojoj su misli i akcija svakog lika istovremeno i dalekometna strategija zapleta. A da biste mogli vidjeti cijelu panoramu table sa glavnim i sporednim likovima (figure i pješaci), svi igraju jedan isprepleteni dio u velikoj slici koja je zapravo Istorija.

U „Vatri“ ste istakli odnose između prošlih dešavanja u Bagdadu i sadašnjih događaja. Na koji način se ta istorija prelama?
- Ne može se sve to objasniti. To je suštinska priča “Vatre”! Neka mi bude dozvoljeno da kažem da je Monglanska šahovska garnitura, kako smo saznali na samom kraju “Osmice”, bila “stvorena” (u mojoj mašti) 775. godine naše ere u tada potpuno novom gradu Bagdadu. I savremena dešavanja u “Vatri” se odvijaju u samo jednoj nedjelji u Vašingtonu D. C. u prvoj sedmici aprila 2003. godine: samo nedjelju dana kasnije ušli smo u Bagdad i otpočeli rat koji i dan-danas traje.

U Vašim knjigama nalaze se tragovi slagalica i zagonetki. Zašto?
- Volim zagonetke. Zagonetke se, poslije svega javljaju u svim mitologijama i podučavaju velikim idejama iz cijelog svijeta. I Muhamed i Isus prikrivali su poruke unutar parabola, zagonetki, slagalica. Zagonetka nikada nije ono što izgleda da jeste kako vam izgleda prvi put. Pa, čak i pošto je riješena, vi možete otkriti da rješenje nije ono što ste mislili poslije svega da jeste. Zagonetku Sfinge riješio je kralj Edip, ali prema istom predznaku, došao i kraj tebanske civilizacije kada je on postao kralj.

Interesantno je pomenuti da ste bili diskutant na Prvom međunarodnom Rumi simpozijumu u Konji u Turskoj. Kakav značaj ima sufizam danas u modernom svijetu?
- Da, iako nijesam gotovo ništa znala o Melvani (Džalal al-Din Rumi) oni su otkrili da ja znam nešto o sufi metodama i da sam to iskoristila u svojim romanima. Tako da su me oni pozvali – kao jednu od ukupno tri Amerikanca – da tamo predstavim svoj referat.
Pa i danas se sufizam razlikuje od religije sunita i šiita – kao što se razlikuju katoličanstvo i protestantizam – među njima je više ličnih veza koje se prepliću. Obuka je jedan na jedan, gdje učitelj i učenik komuniciraju, a informacije više dolaze iz procesa tokom koga učenik inicira pitanja, nego da je to klasično predavanje ili propovijedanje ili memorisanje nekakvog teksta. Dvije veoma važne stvari za mene su, prvo da se obuka vrši kroz ironiju – obični humor, koji je prilično sokratovski. Ironija je tehnika koja nam pomaže da razumijemo paradoks. (Zbog istog tog razloga ja koristim ironiju u svim mojim tekstovima). I drugo, kada ste jednom završili učenje i dostigli vrh, vi morate izaći, učiniti nešto, napraviti nešto, postići nešto. Ne možete samo okačiti znak, postati guru i zanositi se u duhovnom carstvu. Onda, pošto ostvarite ovaj veliki zadatak, stići će i drugi učitelj i naučiće vas nečemu drugom na dubljem i višem nivou.
Tako je u jednom smislu sufizam moderniji nego što su to drugi pokreti: u smislu da nas spaja istovremeno sa paradoksom i efektima koje naše radnje imaju u materijalnom svijetu. Dok je u isto vrijeme drevan, jer odražava alhemijski proces spajanja duha i materije, kako bi se postigla lična i društvena transformacija.

Radite i na novoj knjizi? U našem prethodnom razgovoru rekli ste mi da pišete knjigu o slikarima?
- Da to je knjiga koju ću da pišem na kraju. Ona je o rađanju modernog slikarstva, a takođe i o zlatnom dobu alhemije, piratstvu, visokoj elizabetinskoj renesansi – eri u kojoj je Evropa prodirala na svaki dio ostatka svijeta, sa svim uticajima koje je imala sa drugim kulturama - a jednim uticajem se i danas borimo.

Bilo je puno zabave pri pisanju!
Što novac obrćete brže ima manju vrijednost

Radili ste u Američkoj banci, napisali ste roman o novcu “Proračunati rizik”. Kako Vi vidite ovu sadašnju svjetsku krizu novca?
- O svemu ovome što se dešava danas već sam raspravljala u romanu “Proračunati rizik”. Pa iako je tehnologija opisivana u tom romanu sada zastarjela (junak izvlači iz svog džepa nešto što je upravo on izmislio – tanki kompjuter malih razmjera), ipak, kretanja novca su baš takva kao i danas: junakinja “Proračunatog rizika” uznemirena je jer njeni šefovi u najvećoj banci na svijetu ponovo upotrebljavaju odobrenje da stave odgovarajuće bezbjednosti u sisteme kretanja novca – pa ona odlučuje da ukrade milijardu dolara i sakrije ih unutar lavirinta bankarskog sistema. Ona primjećuje: “Što više novca obrćete brže...” manju vrijednost on ima. Ona kaže da voli da razmišlja o eri bankarstva kao o “zori povjereničkog simbolizma”, kada “novac postaje ništa više od snopa svjetlosti koja izlijeće iz satelita u svemiru”.
To je zapravo ono što se desilo na svjetskom finansijskom tržištu. Ali to nije uzrokovano pohlepom, kao što svako zamišlja da jeste; to je zapravo prinudno kockanje. Predlažem da zaposlimo dobre kazino menadžere da prate svjetsko finansijsko tržište. Niko ne bi mogao pobjeći iz Las Vegasa ili Monte Karla ko se igra novcem na takav način!

Uzor Denu Braunu

Ketrin Nevil je jedna od najuspješnijih poslovnih žena u američkom bankarstvu i biznisu, ali i rodonačelnik žanra inteligentni triler. Ova spisateljica svoje romane promišlja više godina, proučavajući ogromnu građu i sklapajući kockice višeslojnih nivoa tih izuzetnih trilera. Ketrin Nevil je do sada napisala romane: “Osmica”, “Proračunati rizik”, “Magični krug” i “Vatra”, a karakteriše ih duboka prožetost istorijskim događajima, do u tančine proučenim, proživljenim, i nadahnuto predstavljenim. Svijet knjiga “Vašington posta” nazvao je bestseler roman Ketrin Nevil “Osmica” “feminističkim odgovorom na Otimače izgubljenog kovčega”. “Osmica“ je prevedena na više od trideset jezika, a po anketi španskog dnevnika „El pais“, proglašena je za jednu od deset najboljih knjiga svih vremena. “Osmica” je, inače, po riječima Dena Brauna bila inspiracija za “Da Vinčijev kod”.
O svojim romanima Ketrin Nevil govori: “Drevni filozofi su vjerovali u četiri osnovna tvoračka elementa od kojih je sačinjena sveukupna materija: zemlja, vazduh, vatra i voda. “Proračunati rizik” je moja knjiga zemlje koja se bavi finansijama i bankarstvom, materijalnim svijetom. “Osmica” je knjiga vazduha ili knjiga duhovnosti. “Magični krug” je knjiga vode, knjiga o dobu na izmaku, prelasku iz ere riba u eru vodolije čiji je simbol vodonoša”.

Vujica OGNJENOVIĆ