Uvođenje u Novi zavet

30.04.05 Danas

Najčitanija knjiga na svetu, Biblija, sa svakom novom generacijom čitalaca donosi i nova, sve složenija i multidisciplinarnija tumačenja. Takvo je, nesumnjivo, i kapitalno dvotomno istraživanje Džona Drejna, profesora religioznih studija na Stirling univerzitetu: "Uvođenje u Stari zavet" i "Uvođenje u Novi zavet".
Složenost štiva Starog zaveta, čije arheološke tragove i narativne slojeve Drejn situira unutar više od dve hiljade godina nastajanja, uslovila je i pristup autora koji je želeo da priče koje čine strukturu ovih svetih spisa sagleda u njihovom ukupnom istoprijskom, religioznom, književnom, etičkom, pravnom. Sociološkom ... kontekstu vremena u kome su nastajali, kao najsublimniji vid duha tog drevnog civilizacijskog doba, ili, kako to Drejn naziva, u "životnoj realnosti sveta u kojem su napisane".
Na početku, autor iscrpno analizira strukturu i prirode svakog pojedinog segmenta, s jedne strane, na osnovu sadržine, kao i žanrovsku tipologiju, s druge strane.Najveći deo "Uvođenja u Stari zavet" posvećen je prepričavanju biblijskih pripovesti, otprilike hronološkim redosledom, usput oslikavajući istoriju izrailjskog naroda, onako kako se ona ogleda na fonu sudbina pojedinačnih junaka i kroz starozavetne priče i legende.
Jedna od zamerki koje su Drejnovom odista ambicioznom zahvatu uputili konzervativniji kritičari, jeste to što njegova tumačenja polaze od pretpostavke da su istorijski podaci, izneti u Bibliji, uzeti kao manje više dati i kao dovoljna tačka oslonca današnjim istraživačima, i retko se dovode u sumnju. Ta zamerka međutim, ne mora da utiče na ukupan domet knjige, ukoliko se ona ne prihvata kao striktno istorijska literatura, već pre, neophodni vodič u raznim vidovima tumačenja Biblije u književnosti i umetnosti, zatim za sociološka istraživanja, za razumevanje drevnog prava, običaja i uopšte društvenih studija svih profila, ne samo religioznog.
U istom s pravcu kreću se i istraživanja Drejna u "Novom zavetu", koji je posvećem svim socijalno-istorijskim premisama koje su prethodile, i onim koje su bile vladajuće u vreme rođenja Hrista, zatim njegovom životu, suštinskim elementima i smislu njegovog učenja, sledbenicima, kao i sintezi posledica i značaja tog učenja, jevanđeljima, te kasnijim interpretacijama novozavetnih zbivanja.Posebno zanimljiv za čitaoce koji ovoj knjizi prilaze ne kao stručnjaci, već iz intelektualne radoznalosti, jeste deo koji se osvrće upravo na ta, "laička" tumačenja, koja su neretko vodila do određenih nerazumevanja i pogrešnih dedukcija.
Drejn, naime, dopušta mogućnost da su određeni delovi biblijskih spisa usvojeni kao alibi i primenjivani u sklopu novije kolonijalističke kulture, ali, dodaje, da pokretača istorije zapadne imperijalističke ekspanzije u proteklih hiljadu godina i duže ne treba tražiti u samoj Bibliji, već u onima koji su ih tumačili i primenjivali na ovaj način. Drejnov najjači argument za to su milioni Jevreja i hrišćana svih vremena i sa svih meridijana (naročito onih hrišćana koji danas ne pripadaju zapadnom svetu) "koji su ove priče čitali i ne samo da nisu njima bili podsticani da se upuste u etnička čišćenja i postanu rasisti nego su bili pokrenuti u sasvim suprotnom smeru".
Drejn vrlo detaljno analizira, i u ovom i u prethodnom odeljku,otkud su se u pojedinim slojevima Biblije mogli pojaviti neki rasistički, genocidni, i, rekli bismo, sa današnjeg stanovišta ljudskih prava, "politički nekorektni detalji". Izvorni tekstovi istorijskih priča iz Starog zaveta ne sadrže podsticaj na genocid, već njih sadrže urednički komentari kojima su te priče naknadno "uređivane" i povezivane, eksplicitan je Drejn. Ti priređivači su uzimali u obzir čitavu potonju istoriju Izraila i Jude, zajedno sa vavilonskim ropstvom i onim što se potom zbilo, tražeći razloge za razorna zbivanja ropstva u neuspesima ovih prvih generacija da istrebe Hanance. "Drugim rečima, masovni genocid koji deluje kao tako veliki moralni pro0blem zapravo se nikad nije ni desio nego je on proizvod one vrste razmišljanja o rasnoj čistoti koja je potekla tokom kasnije istorije, naročito posle vavilonskog ropstva."
Analizu recepcije Biblije Drejn razvija i na kraju svog drugog dela, "Uvođenje u Novi zavet", zapažanjima o kulturološkim razlikama u čitanju i positovećivanju sa biblijskim likovima između čitalaca sa Zapada i onih sa Istoka, kao i uzrasta, pa i pola čitalaca. Tako će, veli Drejn, muškarac drukčije čitati priču o Isusovom susretu sa ženom uhvaćenom u preljubi od žene."Najzad, pomenimo i da su obe Drejnova "Uvođenja" strukturno komponovana od dve vrste materijala: od osnovnog štiva koje bi moglo biti jedan opšti kurs predavanja za sve, i margina ( marginalija, bolje reći) u kojima se detaljno razrađuju i nude dublji uvidi u pojedine probleme naznačene površno u opštem delu priče. To jeste veoma lukav i mudar pristup, samo što je, rekli bismo, tokom nastanka, materijal sa margina prerastao prvobitnu nameru (ukoliko je ona postojala) i "pojeo glavnu priču" postavši knjiga u knjizi.

V. R.

16.01.04 Glas javnosti

U znamenitoj biblioteci "Polis", posle "Uvođenja u Stari zavet", izdavačka kuća "Klio" objavila je i "Uvođenje u Novi zavet" Džona Drejna, koju je sa engleskog prevela Bogdana Đukić. Drejn predaje teologiju na Univerzitetu u Aberdinu, u Škotskoj, a pored ovih dela objavio je i knjigu The Bible Phenomenon.

Uvođenje u Novi zavet" pruža autoritativan i pristupačan pregled najnovijih naučnih saznanja o mnogim pitanjima vezanim za fascinantan svet nastanka hrišćanske religije. Autor istražuje uvek aktuelna pitanja o istoričnosti Isusa Hrista, teologijama četiri evanđelja i ulozi apostola Pavla u preobražaju hrišćanstva od jevrejske sekte s kraja prvog veka do pokreta koji se proširio po čitavom svetu.

Novi zavet dokumentuje nastanak jednog od najizuzetnijih verskih i društvenih pokreta koje je svet ikada video. Prvi hrišćani optuženi su, još u svoje vreme, da su svojom porukom preokrenuli svet, a uticali su i na sve potonje generacije kroz istoriju. Dvadeset sedam knjiga Novog zaveta sadrže priče o njihovim delima, izveštaje o njihovim aktivnostima, zajedno sa poslanicama i drugim prigodnim spisima koje je ova grupa ljudi stvorila u procesu raznošenja svoje poruke sve do samih granica sveta koji im je bio poznat.

Nije preterano tvrditi da nijedna druga knjiga Starog sveta nije izvršila tako trajan uticaj na svetsku civillizaciju. Novozavetne odlomke poput Isusove besede na Gori ili Pavlove Velike himne u slavu ljubavi za izvanredne literarne sastave priznaju čak i oni koji nemaju vremena za sagledavanje njihove suštinske poruke.

- Može su učiniti da je tumačenje Novog zaveta odveć zastrašujući posao da bi obični ljudi izašli na kraj sa njim. Na neki način ovo je tačno, jer izvesna znanja moramo posedovati da bismo otpočeli u potpunosti shvatati ove spise u njihovom kontekstu. Zbog toga je ova knjiga toliko insistirala na prezentaciji i objašnjavanju ovakvih informacija, piše Džon Drejn.

Ovo izdanje uključuje i izuzetno važno poglavlje o tumačenjima Novog zaveta. Bogato ilustrovana crtežima, mapama i fotografijama ovo je knjiga za sve koji žele da se bolje informišu o temeljnim spisima na kojima počiva najmoćnija i najrasprostranjenija religija današnjeg sveta.

Zvonko Prijović