01.01.10
Antropologija
Delo o kome je ovde reč, predstavlja rezultat dugogodišnjeg istraživanja i promišljanja značenja, značaja i upotrebe tradicije u savremenom političkom diskursu, sa posebnim akcentom na domaćem političkom kontekstu. "Upotreba tradicije" predstavlja prilagođen i skraćen tekst doktorske disertacije "Neotradicionalističke ideje u političkom i javnom životu Srbije na kraju dvadesetog veka", koju je S. Naumović odbrano 2008. godine, na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Autoru je za datu knjigu dodeljena nagrada Odeljenja za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu – "Dušan Bandić", za najbolje delo iz oblasti etnologije/antropologije objavljeno u 2009. godini.
Između korica ove sažeto i jasno naslovljene knjige, sadržana je složena, istorijski kontekstualizovana, teorijski potkrepljena i, u metodološkom smislu, veoma oprezna analiza neotradicionalističke ideologije, koja, prema S. Naumoviću, predstavlja najočiglednije obeležje srpske političke/javne retorike krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina XX veka. Knjiga je podeljena na nekoliko glavnih, eksplicitno naslovljenih poglavlja: Ka razumevanju logike retradicionalizacije političkog i javnog života u Srbiji; Ključni simbol: upotreba seljaka i seljačke kulture u političkoj komunikaciji u Srbiji; Politička tranzicija i upotreba tradicije: promena odnosa prema nacionalnim vrednostima u Srbiji; Tradicija između ideje "obnove" i prakse političke instrumentalizacije; Kratak iskorak unazad: istorijske i društvene osnove tradicionalističkih političkih pokreta u Srbiji; "Samo sloga Srbina spasava": društvene osnove i političke upotrebe narodskih narativa o srpskoj neslozi i nejedinstvu.
Pred potencijalnim čitaocima je, dakle, sveobuhvatno (i obimno) delo u kome se "tradicija" posmatra ne kao predmet analize u tradicionalnom etnološkom smislu, već kao svojevrsno heurističko sredstvo. Naime, tradicija u ovom delu predstavlja neku vrstu eksplanansa kompleksne političke i društvene klime koja je vladala u Srbiji nakon pada komunističkog režima. S. Naumović ovde pažljivo raščlanjava značenjske potencijale koje pojam tradicije u sebi sadrži, sistematizuje i analizira upotrebe neotradicionalističkih ideja koje su, po njemu, najpre, kroz različite narativne forme, oblikovale predstave društva o samom sebi, o vrednostima na kojima počiva i o političkom kontekstu u kome se u datom trenutku nalazilo. Proveru svojih početnih hipoteza i izvođenje zaključaka autor je zasnovao najviše na analizi različitih narativa, odnosno različitih oblika političke komunikacije, u kojima su određeni segmenti tradicijskih sadržaja najviše dolazili do izražaja – masovnih rituala, retorike stranačke štampe i javnih debata o državnim simbolima.
Knjiga "Upotreba tradicije" bi mogla da zainteresuje svakoga ko želi da stekne uvid u specifično antropološko razmatranje savremenih političkih procesa u domaćem kontekstu, kome S. Naumović daje lični pečat, objedinjujići socijalnu i političku analizu sa komparativnom istorijskom kontekstualizacijom. Naime, S. Naumović je, ukrštanjem sinhronijske i dijahronijske perspektive, uspeo da izdvoji ključne probleme retradicionalizacije, tj. ideje o neophodnosti obnove celokupnog društva putem povratka tradiciji, koja je u datom periodu preplavila javni i politički diskurs u Srbiji, i da obuhvati sve važne aspekte sa kojima su ti problemi isprepletani. Dalje, sadržaj ove knjige obiluje teorijskim raspravama o odnosima politike i tradicije, o političkim mitovima i simbolima, odnosno, o čitavom kompleksu specifičnih politika identitetâ, koje su se, prema S. Naumoviću, u velikoj meri oslanjale (bez obzira na samoproklamovane ideološke orijentacije pojedinih stranaka) na neotradicionalističku retoriju i simbolizam.
Pored toga što uviđa da je upotreba tradicije za svrhu postizanja nacionalističkih i političkih ciljeva imala instrumentalistički, a ne fundamentalistički karakter, i da je kao takva "ozračila" sve oblasti društvenog života, S. Naumović napominje da simbolički potencijal nacionalne tradicije ne treba shvatiti kao uzrok svih nacionalnih, etničkih, ideoloških i društvenih rascepa o kojima se u knjizi govori. On u ovom delu (nacionalne) simbole smatra relevantnim alatom za sagledavanje društvene realnosti, ali i ostavlja dovoljno prostora za druga istraživanja koja bi, eventualno, mogla da utiču i na rešavanje realno postojećih društvenih, ekonomskih i političkih problema. Prema tome, sma tram da pre čitanja ovog dela treba imati na umu da ono predstavlja pokušaj razumevanja, a ne toliko kritike načina na koje su različite političke frakcije u Srbiji pokušavale da se suoče sa političkom situacijom u kojoj su se međusobno borile da donesu sopstveni politički doprinos/uticaj.
Knjigu bih posebno preporučila čitaocima iz oblasti društveno-humanističkih nauka, ali i sfere političke i pravne prakse, kao i svim akterima u javnosti.
Ivana Gačanović
