01.02.13
Vojnoistorijski glasnik
Mirko S. Dobričanin, oficir JNA u penziji i nekadašnji nastavnik u Pešadijskom školskom centru u Sarajevu i Generalštabu JNA u Odeljenju za pravila i Glavnoj inspekcijskoj službi, napisao je monografiju o najčuvenijem puku srpske vojske iz vremena Velikih ratova (1912–1920), Drugom pešadijskom puku „Knjaz Mihailo“ koji je poznat i pod nazivom Toplički gvozdeni puk „Knjaz Mihailo“. Monografija nosi naziv Toplički gvozdeni puk „Knjaz Mihailo“ i predstavlja nešto novo u odnosu na druge monografije. Naime, nije poznato da li je do izdavanja ovog dela postojala monografija o nekom puku srpske vojske. Rad je značajan još po tome što se za razliku od ostalih istorijskih dela, koja uglavnom prikazuju borbena dejstva, u njemu piše o običnim ljudima iz ovoga puka, o njihovom životu i radu za vreme ratnih dejstava i zatišja. Takvim pristupom dobija se slika o njima u teškim vremenima rata i stradanja.Autor je, prilikom pisanja ovog rada, koristio obimnu i raznovrsnu literaturu i izvore. Od literature pomenućemo delo Veliki rat Srbije za oslobođenje i ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca 1914–1918, zatim rad Mileta Bjelajca Jugoslovensko iskustvo sa multietničkom armijom, 1918–1991, dela Anrija Barbija Albanska golgota, agonija jednog naroda 1915. i Bregalnica 1913, Dragoljuba Živojinovića Nevoljni ratnici – velike sile i Solunski front (1914–1918) i Vatikan, Srbija i stvaranje jugoslovenske države 1914–1920. te Borislava Ratkovića Prvi balkanski rat 1912–1913 i Oslobođenje Kosova i Metohije. Tu su još i radovi Petra Bojovića Odbrana Kosova polja 1915, Antonija Đurića Žene Solunci govore, Milorada Ekmečića Ratni ciljevi Srbije 1914–1918, Milivoja Perovića Toplički ustanak; Petra Pešića Solunski front; Jovana Cvijića Balkansko poluostrvo i jugoslovenske zemlje, Save Skoka Drugi balkanski rat 1913, Save Skoka i Petra Opačića Cerska bitka i vojvoda Stepa i još mnogi drugi. U izradi monografije autor je koristio, kako je već rečeno, i raznovrsne istorijske izvore među kojima arhivsku građu iz Arhiva Vojnoistorijskog instituta i Arhiva Udruženja ratnih dobrovoljaca i njihovih poštovalaca u Beogradu.
Na početku ovog dela nalaze se autorove uvodne napomene u kojima stoji da je ova monografija pre svega priča o običnim ljudima iz Topličkog gvozdenog puka. Posle uvodnih napomena sledi glavni tekst koji je podeljen na četiri poglavlja: Formiranje Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ i Prvi balkanski rat 1912–1913, Drugi balkanski rat 1913. godine, Prvi svetski rat 1914–1918. i Orden Karađorđeve zvezde. Poglavlje o Prvom svetskom ratu podeljeno je na pet podcelina i to su: Ratna 1914. godina, Ratna 1915. godina, Solunski front 1916–1918, Delatnost puka u 1917. i 1918. godini i U ofanzivi za oslobođenje 1918. godine. U podcelini o ratnoj 1914. godini nalaze se još tri manje tematske celine pod sledećim naslovima: Cerska bitka, Bitka na Drini i Kolubarska bitka.
U svakom od nabrojanih poglavlja i tematskih celina pružaju se osnovne informacije o pomenutim istorijskim događajima ali se prednost ipak daje, kako smo već ranije pomenuli, običnim ljudima i opisima njihovih života u puku kao i o njihovom učešću u borbenim operacijama. Pri tom, često se citiraju i prikazuju opisi koje su napisali ili zabeležili oficiri puka. U poglavlju o Karađorđevoj zvezdi opisuje se ovo odlikovanje kao i odlikovanja Ordena belog orla sa mačevima i Medalje za hrabrost „Miloš Obilić“ a tu su i spiskovi dobitnika ovih visokih odlikovanja.
Skoro sva poglavlja i ostale tematske celine prate prilozi u kojima se nalaze kratke biografije poznatih ličnosti puka, sećanja učesnika Velikih ratova, fotografije puka, pesme, spisak komandanata puka, itd. Takođe, pored priloga, nalaze se prekucani istorijski izvori i to su najčešće liste gubitaka Topličkog gvozdenog puka „Knjaz Mihailo“ te razne naredbe i pohvale puku i njegovim borcima. Zbog svega gore navedenog, ova monografija predstavlja korisno štivo za istoričare, sociologe i sve one koje interesuje život običnog čoveka u vojnim jedinicama u vremenima velikih ratnih sukoba. Tekst knjige prate i fotografije pa je tako autor svoj rad obogatio i vizuelnim iskazom.
Na kraju monografije Mirka S. Dobričanina nalazi se spisak izvora i literature, zatim recenzije ovog rada koje su pisali istoričar prof. dr Gojko Miljanić i publicista Radul Jovanović, kratak i snažan utisak koji je knjiga proizvela na književnika Ranđela Janićijevića i beleška o autoru ovog dela. Posle toga slede sadržaj monografije i spisak institucija i preduzeća koja su pomogla objavljivanje ove knjige. Izdavači knjige su Interpres, Beograd; Društvo istoričara Srbije, Beograd i Socijalna misao, izdavačko preduzeće d. o. o., Beograd. Izvršni izdavač je Vojna štamparija iz Beograda. Knjiga je štampana u 500 primeraka.
Nikola Tošić Malešević
