01.01.00
Politika
31.07.1999.
Kosovskometohijski manastiri
Zavet i monaško tihovanje
Iscrpni pregled srpskih manastira i crkava i spiritualnog života srpskog naroda u knjizi "Svetinje Kosova i Metohije" Slobodana Mileusnića
Manastiri, crkve, konaci, drevne knjige, sve su to dokazi istorijskog i duhovnog trajanja srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Dokazi toliko jasni i očigledni da i svako delo koje, predstavljajući ih rečju i slikom, i samo postaje svedočanstvo za budućnost. "Svetinje Kosova i Metohije" autora Slobodana Mileusnića (izdavači "Pravoslavna reč" iz Novog Sada i Vojnoizdavački zavod iz Beograda), upravo objavljeni, u ovom času su i nešto više.
Nešto više, pre svega, i od azbučnika i vodiča, kako je knjigu prvobitno zamislio sam autor. Jer, parafrazirajmo Njegovu Svetost patrijarha srpskog Pavla, Kosovo jeste zavetna postojbina srpske zemlje i naš dug pred Bogom i pred ovim napaćenim narodom, ali jeste, istovremeno i na žalost, zemlja sve proređenijih ognjišta tog istog naroda i, najverovatnije, tema nekog novog epskog Kosovskog ciklusa u osvit trećeg milenijuma.
Popisani poslednji put
"Svetinje Kosova i Metohije" Slobodana Mileusnića zabeležile su neke manastire i crkvišta poslednji put; u najnovijem razdiranju kosovske zemlje i rušilačkom naletu onih Šiptara kojima ništa nije sveto, ti su manastiri i crkvišta spaljeni, sravnjeni, uništeni, da bi se na taj način, suludom mržnjom, pokušalo uništiti nešto što je večno.
Na Kosovu i Metohiji, do sada je tako razoreno i devastirano osamnaest crkava. I to onih malih, najstarijih, iz ćîß veka. Činjenica da na Kosovu i Metohiji srpskih duhovnih svedočanstava tog tipa ima više od 1.500 ne umanjuje žestinu kojom je uništeno tih 18; naprotiv, govori o svesti koja je spremna da kulturna dobra jednog naroda, najznačajnije dokaze njegove pismenosti, spiritualnosti i snage sistematski gura u zaborav celog čovečanstva.
Slobodan Mileusnić poduhvatio se velikog posla; njegovi tekstovi taksativno navode vreme nastanka, način gradnje, ktitorstvo nekog manastira ili neke crkve. "Duhovni život i crkvena organizovanost srpskog naroda na prostorima današnjeg Kosova i Metohije istorijski je posvedočeno i hrišćanski-pravoslavno utemeljeno," zapisuje u prvoj rečenici uvoda u knjigu "Svetinje Kosova i Metohije" Slobodan Mileusnić. Stoga i kao pisac smatra da je najupečatljivije ono što se kaže bez velike patetike i bez velikih mitsko- romantičarskih arhetipova.
Dokazi o autentično srpskom
Mileusnićevi tekstovi o svakom manastru koji je izabran da bude opisan u knjizi predstavljaju samo okvir za, kako je to još u uvodu nagovestio, "mesto za molitvu i monaško tihovanje". U prošlosti sedišta episkopa, mitropolita, arhiepiskopa i patrijarha, kosovskometohijski manastiri su bili i prve srpske škole, umetničke radionice, dokazi graditeljskih stremljenja i autentičnih srpskih elemenata u tom graditeljstvu u odnosu na vizantijske sheme. I, najzad, oni su bili, i ostali, domovi monaha, "čuvara i naših molitvenika" koji su, kao i u ranijim vekovima, i danas na žalost cilj onih koji uništavaju.
Autor "Svetinja Kosova i Metohije" Slobodan Mileusnić odlučio se da u knjigu unese opise 27 manastira: onih aktivnih, onih uglavnom očuvanih sa povremenim bogosluženjima i onih koji su u ruševnom stanju. Posle NATO bombardovanja i posle rušilačkog besa pripadnika takozvane OVK, uz opise nekih od ovih crkava čitalac sam, svojeručno, može zapisati: zbrisani sa lica zemlje.
A. CVIJIĆ
