Srpsko zidno slikarstvo XVIII veka

16.06.04 Dnevnik - Novine i časopisi

Kada je 1987. godine objavljeno prvo izdanje knjige Leposave Šelmić “Srpsko zidno slikarstvo 18. veka”, povodom istoimene izložbe u Galeriji Matice srpske, ova vrsta slikarskog izraza bila je u to vreme slabo proučena. Osim zidnih slika nekolicine spomenika, poput manastira Bođana i Krušedola, istraživačima srpskog slikarstva 18. veka, nisu bili dovoljno poznati ni njegov obim, ni putevi razvoja, kao ni njegovi vodeći nosioci. Otuda se pojavom knjige Leposave Šelmić, prvi put pojavila jedna sveobuhvatna sintetička studija posvećena zidnom slikarstvu novijeg doba, zasnovana na velikom iskustvu, dugogodišnjim terenskim istraživanjima, kao i sistematskom prikupljanju literature i pisanih izvora.
Delatnost tadašnjih majstora koji su izveli najznačajnije fresko celine, autorka u svojoj studiji argumentovano razvrstava u tri velike grupe - pre svih delatnost slikara Hristofora Žefarovića, kojom započinju reforme srpskog zidnog slikarstva u oblastima Karlovačke mitropolije, zatim radovima ukrajinskih slikara i njihovih sledbenika, u etapi koja počinje cirkularom patrijarha Arsenija IV Jovanovića, kojim je zabranjen rad neukim slikarima, a kulminira oslikavanjem glavne crkve manastira Krušedola, i konačno, razdobljem koje je obeleženo delatnošću majstora koji napuštaju stari likovni jezik i tradicionalnu strukturu oslikavanja svih zidova hrama, sve više se približavajući shvatanjima bečke Likovne akademije.
Prilagođavajući izlaganje konceptu sažete sinteze, Leposava Šelmić je svoj glavni zadatak videla u utvrđivanju naručilaca, majstora, kao i rešavanju problema vezanih za datovanje i osobenosti stila velikog broja zidnih slika. Otuda se ovaj pionirski poduhvat, koji obrađuje do tad neistraženu temu srpskog zidnog slikarstva 18. veka, može smatrati posebno značajnim, obzirom da je napisan u vreme metodološke prekretnice, kada se umetnost koja se do tada svodila samo na kategoriju stila, počela sagledavati sa stanovišta značenja, funkcije i operativnosti, a umetnička dela posmatrati korišćenjem saznanja drugih nauka poput simbolografije, amblematike, sfragistike, heraldike, numizmatike.
Osim toga, razlozi za objavljivanjem novog izdanja studije “Srpsko zidno slikarstvo 18. veka”, ovoga puta dopunjene engleskim prevodom celokupnog teksta, nalaze se i u interesovanju mlađih stručnjaka sa šireg regiona Balkana, kao i prostora srednjoevropskih zemalja, koji su, preko održavanja međunarodnih naučnih skupova ili, jednostavno, putem neposredne naučne saradnje, izrazili živo interesovanje za istraživanja o srpskom zidnom slikarstvu 18. veka, koje je sa sobom nosilo burne promene i obrte, posebno kada su u pitanju stilska i kompoziciona preplitanja sa zapadnom i srednjoevropskom umetnošću istog perioda.
Objavljivanjem ove monografske studije, govori i o ažurnosti muzejske intitucije kakva je Galerija Matice srpske, koja je za samo godinu dana objavila dve ovako značajne knjige, kao što su “Odabrane studije srpskog slikarstva 18. i 19. veka” i “Srpsko zidno slikarstvo 18. veka”, koje uz monografiju o Galeriji (“to je najbolja knjiga o muzejskim ustanovama u našoj zemlji” - Dinko Davidov), ulaze u sam vrh istoriografije srpske umetnosti, ali i svedoče o vrednosti njenih autora, među kojima je, svakako, veliku ulogu imala mr Leposava Šelmić. Zahvaljujući njenom radu, i radu njenih kolega, Galerija je stekla ugled naučne ustanove najvišeg reda i status nacionalne institucije posebnog renomea.

Siniša Kovačević