Srpski pisci slikari

11.10.08 Danas

Ovo je pokušaj da se sačini jedna moguća panorama pisaca slikara ili slikara pisaca u srpskoj kulturi, od Zaharija Orfelina, Đure Jakšića, Jovana Jovanovića Zmaja, do naših savremenika – Miodraga Pavlovića, Miroljuba Todorovića, Adama Puslojića, Dobrice Erića, Andreja Tišme, Miloslava Šutića, Mirjane Božin ili Vujice Rešina Tucića. Za neke od njih se ne zna da li su veći slikari ili pisci, i obrnuto.
U svakom slučaju, njihov ugled i značaj u srpskoj kulturi neosporni su, bilo u literaturi bilo u likovnoj umetnosti. Oni su, kao takvi, ušli u antologije istorije književnosti i u istorije umetnosti.
***
Mnogi srpski pisci vazda su se zanimali za crtanje, slikanje, pa i vajanje. Nekakav unutrašnji nagon terao ih je da uzmu olovku ili kičicu i ostave trag o svom plemenitom porivu. Nisu mogli da odole nekoj veduti, nekom krajoliku, prizoru ili, jednostavno, nekom neobičnom liku. Te pisce izrazite imaginacije privlačio je prazan list papira ili belo platno da ovekoveče tu emociju. Najčešće je to bio crtež, ali i pastel, akvarel, kolaž, ređe grafika ili ulje. Dakle, pored teksta (pesme, priče...) oni su i na ovaj način ispisivali svoju intimu, svoju viziju života i sveta koji ih okružuje.
Pisci, međutim, i danas, kao i u prošlosti, nastoje da i sebe vide u ogledalu – tako su nastali neki veoma uspeli autoportreti.
Istina, i u svetu su mnogi veoma ugledni, veliki pisci ostavili trag i u likovnoj umetnosti. Aleksandar Sergejevič Puškin, na primer, izvrsno je crtao, pa i samog sebe. Strasnik u crtanju bio je još jedan velikan ruske književnosti – M. J. Ljermontov, pesnik, romanopisac i dramatičar, koji se nije odvajao od olovke i papira bilo gde da je putovao. Sačuvano je preko tri hiljade crteža velikana francuske književnosti Viktora Igoa, pisca antologijskih romana, pesama, pripovedaka i drama. Takvi strasnici u pisanju i crtanju bili su i Žorž Sand, Pol Valeri, zatim Rembo, ali i drugi veliki svetski pisci, kao što su: Majakovski, Aragon, Jonesko, Alberti, Ginter Gras, Vislava Šimborska. Rafael Alberti je čak stvarao crteže sa pozlatom... Borhes je sa posebnom ljubavlju crtao prugaste tigrove. A Miroslav Krleža je crtao druge, ali i sebe...
***
Pisci se, zapravo, crtajući igraju tragajući za duševnim mirom, a ta igra zahteva manje napora od pisanja.
Ova knjiga je pokušaj da se panoramski prikaže to traganje naših pisaca za duševnim mirom; traganje da se pored reči javnosti prikažu i slikom.
Žan Kokto, iako je ime stekao kao pisac romana, pozorišnih komada, režiser filmova, govorio je da se slikarstvom, crtanjem, bavio odmarajući se od pisanja: „I to tako što uposlim ruke, što slikam ili crtam; od slikanja se odmaram pisanjem... uostalom, crtanje i nije ništa drugo do rukopis, sastavljen na jedan drugačiji način.“
***
A veliki teoretičar književnosti i umetnosti Rene Velek, pak, tvrdio je da su različite umetnosti – likovne umetnosti, književnost i muzika – prošle kroz pojedinačne evolucije i da ih treba shvatiti kao „složenu shemu dijalektičkih odnosa koji deluju u oba smera, od jedne umetnosti prema drugoj, i obrnuto, i mogu se potpuno preuobličiti unutar umetnosti u koju su ušli“.
Knjigu Srpski pisci slikari čine crteži, slike, kolaži, portreti, vajarski radovi, karikature, tj. likovni rukopis koji su na osoben način ispisivali sledeći autori: Ivo Andrić, Miroslav Antić, Zorica Arsić-Mandarić, Matija Bećković, Oto Bihalji Merin, Mirjana Bobić-Mojsilović, Vladimir Bogdanović, Slavoljub Slava Bogojević, Mirjana Božin, Vladimir Bulatović Vib, Nikolaj Velimirović, Jakov Grobarov, Stojanka Grozdanov-Davidović, Milan Grol, Oskar Davičo, Ferenc Deak, Rade Drainac, Jovan Dučić, Aleksandar Đurić, Dobrica Erić, Milan Živanović, Olja Ivanjicki, Đura Jakšić, Milica Janković, Dobrivoje Jevtić, Dragan M. Jeremić, Dragan Jovanović Danilov, Jovan Jovanović Zmaj, Slobodan Jovanović, Ljubiša Jocić, Dragoš Kalajić, Momo Kapor, Mina Karadžić-Vukomanović, Danilo Kiš, Đorđe Kostić, Zvonimir Kostić Palanski, Petru Krdu, Ranko Krstajić , Cvetko Lainović, Predrag Bajo Luković, Miroslav Mandić, Svetislav Mandić, Todor Manojlović, Slobodan Marković, Dušan Matić, Slavko Matković, Jasna Melvinger, Petko Vojnić Purčar, Zoran Milić, Peđa Milosavljević, Srboljub Mitić, Nemanja Mitrović, Momčilo Nastasijević , Mošo Odalović, Zaharija Orfelin, Milorad Pavić, Živojin Pavlović, Milena Pavlović-Barili, Miodrag Pavlović , Milenko Pajić, Rastko Petrović, Vasko Popa, Mića Popović, Branislav Prelević, Miodrag B. Protić, Adam Puslojić, Vladan Radovanović, Balša Rajčević, Sava Rakočević, Eva Ras, Vujica Rešin Tucić, Marko Ristić, Žarko Rošulj, Vera Srbinović-Dake, Milić Stanković, Ljubomir Tešić, Andrej Tišma, Gordana Todorović, Miroljub Todorović, Boško Tokin, Jovan Ćirilov, Branimir Ćosić, Miloš Crnjanski, Bogdan Čiplić, Zuko Džumhur, Božidar Šujica i Miloslav Šutić.
(Fragmenti iz predgovora)