01.01.16
Istorijski časopis
Srpska akademija nauka i umetnosti je 2015. godine objavila zbornik radova pod nazivom Srbi i Prvi svetski rat 1914–1918, kao rezultat međunarodnog naučnog skupa koji je održan u Beogradu od 13. do
15. juna 2014. godine. Pod okriljem naše najveće i najstarije naučne ustanove, ovaj skup je organizovan kao vid obeležavanja sto godina od izbijanja Prvog svetskog rata, sa namerom da pruži uvid u nova saznanja vezana za Veliki rat. Okupljenim učesnicima su se na samom početku pozdravnim govorom obratili predsednik Republike Srbije, gospodin Tomislav Nikolić, predsednik SANU akademik Nikola Hajdin i akademik Dragoljub R. Živojinović.
Ovaj zbornik radova obuhvata dela čak 48 autora iz više evropskih zemalja, univerziteta, instituta, naučnih ustanova i kao takav daje jednu široku sliku naučne zajednice o jednom narodu i državi koji su se zadesili u epicentru sukoba svetskih razmera. Pošto su radovi autora raznovrsni po svojoj tematici, metodologiji i pristupu temi, navešćemo ih po onom redosledu kako ih je i urednik zbornika selektovao: Milorad Ekmečić, Sarajevo 1914: nov pogled; Vasilije Đ. Krestić, Srbi u Ugarskoj u vreme Prvog svetskog rata; Džon Č. Dž. Rol, „Jetz order nie!“, Preporod Srbije i prvi blanko ček Nemačke u novembru 1912. godine; Hartmut Poge fon Štradman, Razvoj ratnih ciljeva u 1914. godini; Žorž Anri Sutu, Mesto Srbije u ratnim ciljevima Francuske 1914–1918; Žan Pol Bled, „La Revue des Deux Mondes“ o Srbiji 1915. godine; Dragoljub R. Živojinović, Vudro Vilson o odgovornosti Austrougarske za izbijanje rata 1914–1918; Mihailo Vojvodić, Srpski parlament o politici Austrougarske prema Srbiji uoči Prvog svetskog rata; Nikola B. Popović, Antanta i ideja „Velike Srbije” u Prvom svetskom ratu; Dušan T. Bataković, Mlada Bosna i Crna ruka; Draga Mastilović, Mladobosanci muslimanske vere; Lotar Hobelt, Zašto se Austrougarska odlučila za rat 1913–1914?; Holger Ofelbah, Odluka italijanske vlade o neulasku u rat 1914; Mira Radojević, Jovan M. Jovanović i pitanje odgovornosti Srbije za izazivanje Prvog svetskog rata; Elena G. Kostrikova, Podrška Rusije Srbiji jula 1914; Vaclav Štjepanek, Neuspeli pokušaji poboljšanja odnosa između Srbije i Austrougarske pre Prvog svetskog rata u ogledalu češke arhivske građe; Radoslav Raspopović, Pitanje ruske vojne pomoći Crnoj Gori pred početak Prvog svetskog rata; Masimo Bukareli, Saveznici ili suparnici? Odnosi Italije i Srbije u Prvom svetskom ratu; Radmila Radić, Srpska pravoslavna crkva u Prvom svetskom ratu; Pavle Kondić, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori u Prvom svetskom ratu; E. J. Sergejev, Strateška obaveštajna delatnost Rusije na Balkanu tokom Prvog svetskog rata: dostignuća i propusti; Ladislav Hladki, Tomaš Garig Masarik i Južni Sloveni u toku Prvog svetskog rata, sa posebnim osvrtom na odnose između Masarika i Srba; Jovana Šaljić, Muslimani novih oblasti Srbije u srpskoj vojsci tokom Prvog svetskog rata; Spiridon Sfetas, Aspekti grčkosrpskih odnosa 1914. godine i predstava o Srbima u grčkoj štampi; Miloš Ković, Mirovna inicijativa Edvarda Greja i plan Austrougarske okupacije Beograda (29–31. jul 1914); Frederik Gelton, Les “Papiers Fournier”, Furnijeva svedočenja o operacijama srpske vojske 1914; Aleksandar Životić, Austrougarski ratni zločini u Srbiji 1914; Petar Pijanović, Srpska inteligencija i jugoslovenska misao 1914. godine; Frederik Le Moal, Spasavanje srpske vojske tokom 1915: istorija i sećanje; Dušan Topalović, Šveđani u okupiranom Beogradu 1915. godine: jedan fragment iz ratne propagande Centralnih sila u neutralnim državama; Vladimir Stojančević, LajošLudvig fon Taloci, rukovodilac pedagoškog kursa u okupiranom Beogradu 1916; Momčilo Isić, Miloš Moskovljević u engleskoj bolnici u Mikri; Slavica RatkovićKostić, Reorganizacija vojske Kraljevine Srbije 1916. i 1917. godine; Arpad Hornjak – Lazlo Šarka, Pogledi Ištvana Tise na prilike u Srbiji i na Balkanu pod austrougarskom dominacijom; Vojislav G. Pavlović, Francuska, Srbija i stvaranje Jugoslavije posle proboja Solunskog fronta septembra 1918; Milić F. Petrović, Iz ratnih dopisa Rodolfa Arčibalda Rajsa iz Srbije 1914–1918; Milan Gulić, Boka i Bokelji u Prvom svjetskom ratu 1914–1918; Gordana Krivokapić Jović, Francuski slavisti i jugoslovenski prostor; Jasmina Milanović, Uloga porodice Grujić u Velikom ratu; Slobodan G. Marković, Ratni gubici Srbije u Velikom ratu još jednom razmotreni; Ljubodrag Dimić, Srpska istoriografija o Prvom svetskom ratu; Vjačeslav Šacilo, Ruska istoriografija o geopolitičkim planovima velikih sila na Balkanu uoči Prvog svetskog rata; Mile Bjelajac, Stogodišnjica: trendovi revizije uzroka Velikog rata; Aleksandar Rastović, Polemika između Roberta SitonaVotsona i Meri Daram oko odgovornosti za rat 1914–1918; Čedomir Antić, Konstrukcija odgovornosti kraljevine Srbije za Prvi svetski rat; Zoran Lakić, Politika, a ne nauka traže reviziju ocjena o Prvom svjetskom ratu; Tijana Šurlan, Odgovornost kajzera Vilhelma II za Prvi svetski rat – međunarodnopravni aspekt; Aleksandar Gatalica, Odbrana civilizacije kao jedan od ključnih razloga za dugotrajnost Velikog rata.
Radovi koji su predstavljeni nesumnjivo će biti nezaobilazno štivo za istraživače Prvog svetskog rata i uloge Kraljevine Srbije i srpskog naroda u njemu. U svetlu današnjih događaja, kada tema Prvog svetskog rata nije vezana samo za istoričare, već dobija i jedan širi društveni kontekst, izuzetno je važno održavati naučne konferencije i objavljivati radove ne datu temu. Budući da je cilj današnjih revizionista da umanje odgovornost velikih sila za izbijanje sukoba i ratno razaranje, naše naučne institucije i naučnici treba da budu spremni da odgovore izazovu vremena i predstave javnosti činjenice koje su u službi naučnog saznanja, a ne političke propagande pojedinih centara moći. Zbornik radova koji obuhvata članke istoričara iz različitih zemalja daje poseban značaj nepristrasnom pristupu ovoj temi i sagledavanju istorijskih perspektiva iz različitih uglova, ali pod strogim koordinatama naučne verodostojnosti.
Milan Kutlešić
