01.01.00
Politika
13.03.2002.
O KNJIŽEVNOSTI STARE SRBIJE
Zaboravljeni dragulji
Knjiga Vladimira Cvetanovića u kojoj je dragoceno svedočanstvo o starosrbijanskoj literaturi
Vladimir Cvetanović jedan je od najdoslednijih i najznačajnijih istraživača i tumača starosrbijanske književnosti, kojoj je posvećen cele četiri decenije. Od 1962. godine, kada je u časopisu "Stremljenje" objavio esej o Zariji R. Popoviću, preko aktivnog učešća u projektu Instituta za književnost i umetnost o književnosti stare i južne Srbije do Drugog svetskog rata, Vladimir Cvetanović pokušava da spoji niti zaboravljene prošlosti u kojoj borave pravi dragulji srpske literature.
O tome govori i najnovija knjiga Vladimira Cvetanovića koju je, pod skromnim naslovom "O književnosti stare Srbije", objavila beogradska "Prosveta". U ovom delu, čiji je recenzent dr Aleksandar Jovanović, nalazi se dragoceno kulturno i književno svedočanstvo o životu i iskušenjima srpskog naroda na jednom od njegovih najtragičnijih prostora: Raškoj, Kosovu i Metohiji i južnoj Srbiji. Na tim je prostorima bilo nekoliko izuzetnih pisaca, a među njima recenzent izdvaja trojicu: Zariju R. Popovića, Anđelka Krstića i Grigorija Božovića. Od sve trojice, samo Popović neće imati tragičnu sudbinu.
Anđelko Krstić ostaće u Makedoniji, gde neće pristati na to da bude deo makedonske književnosti; sve do 90-ih godina 20. veka, srpska književnost će ga se "radi mira u kući" odricati. Grigorije Božović, pak, biće streljan prvih dana 1945. godine u Beogradu... A sva trojica, i još mnogi drugi, ostaviće neizbrisiv trag u srpskoj književnosti, o kojem Vladimir Cvetanović brine sa grupom novih, mladih književnih istoričara i teoretičara među kojima su Gojko Tešić, Slobodanka Peković, Radivoje Mikić, Aleksandar Jovanović...
A. C.
01.01.00
Politika
30.12.2002.
SEĆANJE: VLADIMIR CVETANOVIĆ (1935-2002)
Književnost Stare Srbije
Čitav svoj radni vek je posvetio istraživanju književnosti svoga zavičaja
Sa životne i književne scene je nedavno otišao prof. dr Vladimir Cvetanović, izuzetni kulturni i književni tragalac, pedagog i zaljubljenik u svoj zavičaj - Kosovsko Pomoravlje. Ono je sudbinski obeležilo njegov lični život i njegovo bogato delo. Najveći deo života je proveo na tom prostoru, a onda u Prištini, pa u Beogradu. U ova dva srpska grada je proživeo najplodnije godine svoga stvaralaštva. Zavičajno podneblje bilo mu je izvorište stalne stvaralačke preokupacije i ono je, može se reći, iznedrilo njegova najbolja dela. Posmatrana sa distance, vidi se da su dugo natapana sokovima zavičaja, usput sazrevala i konačno oblikovana u Beogradu.
Rođen je pre 67 godina u Gnjilanu, u učiteljskoj porodici, u miljeu koji opisuje Zarije R. Popović. I Zarije je bio učitelj i istaknuti srpski pisac. Cvetanović ga je ponovo otkrio i u novom svetlu predstavio srpskoj književnoj javnosti.
Cvetanović je diplomirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Tu je i magistrirao 1970. godine sa temom "Sprega iskustva i znanja u narodnim poslovicama Vukove zbirke". Na usavršavanju se nije zaustavio - doktorirao je na istom fakultetu, odbranivši tezu "Srpska književnost Kosovskog Pomoravlja u ćć veku". Izvesno vreme je radio kao srednjoškolski profesor u Gnjilanu i bio direktor gnjilanske gimnazije i učiteljske škole. Pedagošku karijeru je nastavio na Filozofskom fakultetu u Prištini, a posle u Beogradu kao predavač na Pedagoškoj akademiji, koja je prerasla u Učiteljski fakultet.
Učesnicima i studentima je prenosio prebogato pedagoško iskustvo. Uporedo je stvarao značajna stručna dela koja su rasuta po brojnim pedagoškim časopisima i zbornicima. Gnjilanci će ga upamtiti kao neumornog čuvara i zaljubljenika u folklorno i etničko nasleđe gnjilanskog kraja, gde su mnogobrojne kulturne akcije počivale isključivo na njegovom entuzijazmu.
Pažnju šire kulturne javnosti je skrenuo na sebe knjigom "Izvornik sa Kosova - književno delo Zarije R. Popovića". Ovo značajno pregnuće je osvetlilo život ovog značajnog pisca, predstavljajući inače prvi pristup istraživanju i vrednovanju književnog stvaralaštva ovog kraja Srbije. Zatim je usledila knjiga "Vukovim tragom na Kosovu", u izdanju "Rada", sa izborom zapisa i tumačenja lirskih pesama, anegdota i, najviše, narodnih poslovica i izreka. Knjiga je plod Vladimirovog tridesetogodišnjeg rada.
Centralno delo ovog "kopača zlata" je naučni projekat "Književnost Stare i Južne Srbije do Drugog svetskog rata", koji je zamišljen, osmišljen i ostvaren kroz programe naučnih institucija: Balkanološkog instituta SANU, Instituta za književnost i umetnost iz Beograda, učiteljskih fakulteta iz Beograda i Vranja i nekoliko srpskih kulturnih institucija sa Kosmeta.
Prof. dr Vladimir Cvetanović je objavio još nekoliko izuzetno značajnih knjiga: "Antologija kosovskometohijskih pripovedača" (1871-1941)", u izdanju SKZ, "Novija književnost Kosova i Metohije (1871-1971)", "Antologija starosrbijanskih pripovedača (1871-1971)", u izdanju beogradskog Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva, "Stojan K. Trajić, život i delo". Poslednji Cvetanovićev rad je knjiga "O književnosti Stare Srbije" koja je štampana 2001. godine u izdanju beogradske "Prosvete".
Milan Dačović
