05.06.04 Republika
Demokratski deficit političkih promena u Srbiji
Mitarenje čudovišta, Božidar Jakšić
Osnovna teza koju Božidar Jakšić zastupa u svojoj knjizi Mitarenje čudovišta, zbirci tekstova koji su nastali u različitim periodima decenijskog urušavanja društva u Srbiji, jeste da je u Srbiji 2000. godine došlo do političkih promena ali da ne postoje jasne indikacije da li je reč o demokratskim promenama. Svoju tezu o demokratskom deficitu promena u Srbiji autor razrađuje u dva poglavlja unutar kojih kritičkim pristupom obuhvata i analizira kako neke od društvenih procesa i okolnosti, tako i karakteristike političkih aktera promena. Katastrofalna ekonomska situacija, upropašteni privredni život zemlje, opšta kriminalizacija privrednog i političkog života, crno tržište, ogromna stopa nezaposlenosti, nestanak srednje klase u procesu opšteg osiromašenja uz odsustvo bilo kog sistema vrednosti i moralnih načela samo su neke od okolnosti koje ne favorizuju težnje ka demokratiji. Osnovne karakteristike savremenog trenutka u Srbiji, koje sprečavaju demokratsku transformaciju društva i koje su na najneposredniji način uočljive autor razmatra u prvom poglavlju.Nacionalistički karakter političkih partija u Srbiji, Führer princip unutrašnje organizacije skoro svih političkih partija, Klerikalizacija javnog života, Monarhističke tendencije, Nedemokratski karakter odnosa Srbije i Crne Gore i problem Kosova, Izabrano neznanje o ratnim zločinima, odnosno nedostatak kritičke svesti, po mišljenju autora, najbitniji su ograničavajući faktori političkog života i prepreke razvoju demokratije u Srbiji nakon 2000. godine.U drugom delu knjige, "Promene kulturnog obrasca", autor kritički preispituje ideološke obrasce nacionalizma/populizma, njegovu mitomaniju, jednostrano viđenje prošlosti, fabuliranje, manipulacije, "tiraniju malih razlika" itd. etnički srodnih ali suprotstavljenih nacionalizama na prostoru bivše Jugoslavije i Balkana. Tekstovi "Nacionalizam/populizam versus građanska opcija", "Interkulturalnost i tolerancija", "Nacionalizam i jezik", "Raspad Jugoslavije i podela jezika" rekonstruišu strategije lingvističkog inženjeringa na prostoru bivše Jugoslavije, nasilnu deobu jezika i osiromašenje kultura. Brutalna radikalizacija etnonacionalističkih projekata u svojoj državotvornoj uštogljenosti i nacionalistički diskursi jezika postaju sve siromašniji i sve prostiji a pluralizam jezičkog izraza iščezava. Prostakluk a ne kultura, posebno jezička kultura, dominira javnom scenom svedočeći o pogubnim rezultatima diktature plemenske psihologije i paradigme "plebiscitarnog cezarizma". U takvoj situaciji pred građanima Srbije je dug period ekonomske, političke, kulturne i moralne neizvesnosti u kojoj nada i perspektiva neće nestati u vrtlogu autističnog, ksenofobičnog društva u kojem vladaju bivši ratni profiteri i kriminalci i u kojoj mnogi ne žele da žive.
Dragan Jovanović
