01.01.00
Politika
23.03.2000.
Monografija o delu Mihaila Mitrovića
Vredelo je boriti se
Reprezentativna knjiga o delu našeg poznatog arhitekte u izdanju Slobodana Mašića
Nezavisni izdavač Slobodan Mašić, jedini pravi manufakturista u našem izdavaštvu, objavio je, ovih dana, zajedno sa Muzejom nauke i tehnike i Muzejom arhitekture reprezentativnu monografiju posvećenu životu i delu arhitekte Mihaila Mitrovića - projekti, graditeljski život, ideje. Autor monografije je istoričar arhitekture Aleksandar Kadijević. Bogato ilustrovana,knjiga je zanimljiva i za širi krug čitalaca, posebno kad je reč o razgovoru u ateljeu ovog velikana srpske arhitekture, jednog od najvećih, kako kažu stručnjaci, u XX veku. Evo i jednog, završnog odgovora arhitekte Mitrovića, koji je dao Kadijeviću:
"Sve u svemu, vredelo je živeti za arhitekturu. Sva odricanja, sav nesan, sav znoj, svi nemiri, sav premor sa putovanja, sve boli i sva poniženja, najviše zadavana od kolega-činovnika i repova vlasti, pokrile su moje kuće. Zbog toga ih još više volim. Nemam ordene, ne remetim floskulu o proroku u svom selu, ali sam od savremenika dobio sve naše nagrade koje postoje za arhitekturu a nen retko doživljavam radosti kada me na ulici, čak i u belom svetu, sretnu nepoznati ljudi i kažu kako znaju i vole moje kuće, čitaju moje tekstove i podržavaju moje poglede na svet i arhitekturu. Vredelo je boriti se".
R. P.
01.01.00
NIN
19.05.2000.
Monografija: Mihajlo Mitrović, projekti, graditeljski život, ideje
U znaku mistrije i pera
Predviđena za objavljivanje istovremeno sa izložbom održanom početkom prošle godine, čime bi u punoj meri bilo obeleženo pola stoleća rada arhitekte Mihajla Mitrovića (77), monografija o našem istaknutom umetniku je tek nedavno došla u ruke čitalaca. No, ako je njeno zakašnjenje ponešto umanjilo uspeh jubileja, za našu istoriografiju je važno da se ova publikacija ipak pojavila. Aleksandru Kadijeviću (36), autoru monografije, ovo je već treća knjiga u četiri godine, što je samo po sebi pravi podvig u našoj arhitektonskoj publicistici.
Kadijević nam, posle kratke biografske beleške o Mihajlu Mitroviću, uvodom na pet stranica, pruža opšti pogled na obiman i raznovrstan opus kakvih je malo u našoj kulturi. Pisac je, čini se, požurio i u uvod uneo dosta elemenata koji više pripadaju rezimeu, pa su možda i otuda nastale izvesna neodređenost i nedovoljna uverljivost ovog dela knjige. Nalazimo ovde isturene opservacije kao što je, na primer, da je M.M.,... "afirmisao specifičan model sintetičke imaginacije" ili da "Mitrovićeva heterogenost nije posledica eklektičkog pristupa arhitekturi, već odraz njegovog serioznog enciklopedizma iskazanog u sintezi savremenih i tradicionalnih modela građenja". Upravo stav nadovezan na prethodnu rečenicu o Mitrovićevoj okrenutosti savremenim kretanjima i istovremenoj zagledanosti u tradiciju, Kadijević ponavlja više puta u uvodu, naglašavajući graditeljevo uspešno sintezijsko, pa i sinkretičko spajanje njihovih pouka i uticaja. Može se i tako tumačiti Mitrovićevo delo, ali nam se čini da se na taj način donekle umanjuje značaj onoga što pored visokog kvaliteta, posebno krasi Mitrovića - njegova izuzetna kreativna originalnost.
Dešava se, uz to, da pisac sam sebe dovodi u protivrečnost kada na jednom mestu kaže da "Mitrović, kao arhitekta, nije imao, tačnije nije hteo da ima standardan, prepoznatljiv lični stil", a na drugom mestu "da se njegov graditeljski metod prepoznaje i pamti" ili, opet "da je uspevao da očuva prepoznatljivi istraživački duh vlastite graditeljske estetike". Na jednoj strani stil, a na drugoj metod i duh - može li se to tako oštro odvojiti?
Kadijević postaje ubedljiviji i sigurniji kada krene u detaljno prikazivanje, analiziranje i vrednovanje pojedinačnih ostvarenja. Prateći, uglavnom hronološki, umetnikov životni i poslovni put, on kombinuje svoje stavove sa osvrtima i mišljenjima drugih autora izrečenih povodom Mitrovićevog rada i, osim navođenja nekih tuđih kritičkih zamerki, uglavnom veoma afirmativno ocenjuje Mitrovićevo graditeljsko delo, njegovu publicističku delatnost i kontinuirano društveno angažovanje.
Ono što je doista nesumnjivo jeste to da je Mihajlo Mitrović najistaknutiji akter naše arhitektonske scene druge polovine dvadesetog veka a njegov obiman, složen i izazovni opus, koji se i dalje uvećava, svakako će biti predmet novih preispitivanja i vrednovanja dok će Kadijevićeva knjiga poslužiti, pored uvida u autorove stavove i ocene, i kao dragocen izbor podataka i informacija.
Monografija se završava intervjuom koji je Kadijević vodio sa Mitrovićem. Umesno postavljena pitanja i zanimljivi odgovori doneli su dragoceni dokument o viđenju savremenih arhitektonskih zbivanja kod nas i u svetu jednog radoznalog posmatrača, visprenog analitičara, neumornog putnika i, naravno, aktivnog učesnika.
Knjiga obiluje ilustrativnim materijalom koji čine porodične i poslovne fotografije, grafički i fotografski prikazi objekata, te Mitrovićeve arabeskne crtačke putne beleške. U standardno dobroj i prepoznatljivoj grafičkoj obradi Savete i Slobodana Mašića očekivali smo efektniju i čitljiviju naslovnu stranu.
Uzevši u obzir sve elemente ove monografije, rekli bismo da njena dokumentarna vrednost ipak nadmašuje njen istoriografski učinak.
Milorad H. Jevtić
01.01.00
Politika
10.06.2000.
Monografija o arhitekti
U epicentru drame građenja
Aleksandar Kadijević: "Mihajlo Mitrović - projekti, graditeljski život, ideje"; izdavači: Nezavisna izdanja Slobodana Mašića, Muzej nauke i tehnike, Muzej arhitekture, Beograd
Ma koliko da su figura i delo prof. arh. Mihajla Mitrovića znani i najširoj javnosti, sve je to samo vrh ledenog brega. Afirmisani istoričar dr Aleksandar Kadijević prihvatio je izazov. Garancija kvaliteta monografije bile su - Nagrada "Pavle Vasić" i "Inicijal" Sajma knjiga u Nišu. U dobar čas... autor je dobio Nagradu novosadskog Salona arhitekture naporedo sa promocijom ove monografije!
U bezmerju podataka iz arhive arhitekte, istoričar zapada u dilemu - šta odabrati, kako sopstvena merila usaglasiti sa ranijim ocenama, kako prići škakljivim epizodama? S obzirom na razlike između dnevne kritike i vizura sa istorijske distance, Kadijević je savesno i s poštovanjem citirao Mitrovićeve saradnike, kritičare i hroničare...
Monografija ima tri bloka: biografiju, ostvarenja i razgovor Kadijevića sa Mitrovićem. Spisak nagrada i izložbi, uz dve bibliografije, zaokružuje naučnu aparaturu. Veštim alterniranjem tuđih i svojih ocena Kadijević je uspostavio ravnotežu u utvrđivanju objektivne istine.
Teorijski utemeljenim i često nadahnuto formulisanim stavovima, autor je dela osvetlio sa aspekta evropske arhitektonske panorame, u tradiciji skrupulozne istoričarske analitike. Kadijević se predstavio kao kompletni analitičar kome istoričarska vizura nije suzbila aktuelne kriterijume. Objektivna slika je rezultat te ravnoteže.
Elegancija akademske rasprave
Knjiga odiše staloženošću. Iz nje zrači duh gospodstvene rasprave, što nije lako postići u obradi Mitrovićeve turbulentne karijere. To potvrđuje i autorova formulacija - "drama građenja" - koju Mitrović prihvata kao strukovnu neizbežnost, sudbinu i moto svoje karijere.
Kadijević oblikuje panoramu društvenih i ekonomskih prilika, strukovnih antagonizama, stilskih kontroverzi i prolaznosti, te ličnih stanovišta učesnika. Neke kontroverze i atakovanja ad hominem na Mitrovića, Kadijević razrešava superponiranjem pro et contra ocena kritičara, ostavljajući čitaocima da upoređivanjem tadašnjih ocena i sadašnjih stanja utvrde ko je od kritičara u pravu. Ovo je prilog objektivizaciji kritike i metodologiji kategorisanja kritičara.
Navodeći imena četvorice kritičara koji su "decenijama spasavali čas kritičkoj reči i održali je..". Mitrović je učinio uslugu istoričarima, navedenim kritičarima i arhitektonskoj kritici.
Teško je iz fascinantnog opusa odabrati posebne domete. Mnoštvo detalja, konstrukcija, unikata primenjene umetnosti, skica i veduta upotpunjuje kreativni profil maestra Mitrovića.
Umetnik, ali i - konstruktor
Na mnogim objektima sagledavaju se mašta i kreativnost, ali i poznavanje konstruktorskih finesa. Na objektima Zapadna kapija, Mlinarev san, "Slučaj na uglu" i na mnogim drugim objektima, Mitrović bravuroznim sklopovima sintetizuje estetičko i inženjersko promišljanje.
Narodska glasi: "Prema svecu i tropar". Kadijevićeva studija je dostojan tropar subjektu monografije. Tokom dijaloga, pitanja Mitroviću nisu konvencionalna već otkrivaju znanje u želju Kadijevića da oslika celu epohu posredstvom multivalentne stvaralačke ličnosti.
Iz najdubljih naslaga empirije i ličnih katarzi, Mitrović izvlači priznanja: bio je prečesto povređen, muče ga sukobi sa institucijama i ličnostima, imao je odricanja... ali, odživeo je bogat kreativni život koji ima svoju cenu. Ipak, krenuo bi opet istim stazama!
Na marginama listova knjige nalazimo fotose viđenih ličnosti kulturnog i političkog života proteklog razdoblja. Ovaj mini-leksikon ljudi iz Mitrovićevog privatnog i poslovnog okruženja prikazuje ga kao vrlo angažovanu ličnost svog grada, zemlje, sveta.
Mnoštvo nostalgičnih ali dokumentarnih sekvenci uverava nas da je čovek proizvod i kreator svoga vremena. Kadijevićevo delo to potvrđuje, postajući značajni prilog istoriji arhitekture i naše zemlje.
Panoptikum sjajnih fotosa obezbedili su: Mirko Lovrić, Vlada Popović, Slavomir Matejić i M. Mitrović. Studio Mašićevih je monografiju oplemenio grafičkom stilizacijom, smislom za pozicioniranje teksta i fotosa. Knjiga ima 224 strane, 432 fotosa, od kojih 163 u boji.
Aleksandar MILENKOVIĆ
