01.01.00
Danas
13.06.2001.
Tompson kod Sterije
Knjiga Danijela V. Tompsona "Materijali i tehnike srednjovekovnog slikarstva", koju je izdao KOV u prevodu Zivojina Turinskog, bice predstavljena veceras u 18 sati na tribini Sredom kod Sterije u Vrscu. Danijel V. Tompson je medjunarodni autoritet kad je rec o srednjovekovnim slikarskim tehnologijama, a ova njegova knjiga od neprocenjive je vrednosti i nezaobilazni je reper za sve istoricare umetnosti, za umetnike prakticare, ali i za studente srednjovekovnog slikarastva i civilizacije kao i za istoricare kulture. Tompsonova knjiga manje je prirucnik, a vise je pripovest zivahnog govora, duhovitih opaski, lirskih digresija i neocekivanih poigravanja sitnicama. Citajuci knjigu saznaje se kako su slikari srednjeg veka razvili svoju izvanrednu lepezu tehnika kojima su obezbedjivali raskos i postojanost svojih dela.
Bivsi profesor Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu, Zivojin Turinski, znameniti slikar i vrsni poznavalac ove materije, omogucice sirem krugu citalaca da se upoznaju sa istrazivanjima Danijela Tompsona. Kao omaz nedavno preminulom slikaru Zivojinu Turinskom, KOV priredjuje izlozbu kopija srednjovekovnih srpskih fresaka, dok ce o njegovom delu govoriti vajarka Venija Vucinic - Turinski, slikar i profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, Zoran Vukovic, kao i urednik KOV-a Petru Krdu.
S. D.
01.01.00
Dnevnik
21.06.2001.
SLIKARSKA TEHNOLOGIJA
(Ne)poznati rudnik
Danijel V. Tompson, MATERIJALI I TEHNIKE SREDNJEVEKOVNOG SLIKARSTVA, KOV, Vršac, 2001. Preveo sa
engleskog Živojin Turinski
Zakoračili smo u treći milenijum a još kao da nismo načisto sa "tamom" srednjeg veka. Po nekim prognozama u njega se polako vraćamo. A da je sve ono što je u njemu bilo mračno bila, ustvari "tama našeg nerazumevanja", dokazuju nam i mnoge knjige i istraživanja u mnogim oblastima. Lep, izuzetan prilog tom otkrivanju "jeseni srednjeg veka" je i upravo objavljena knjiga Danijela V. Tompsona koja se bavi jednom važnom disciplinom kakva je slikarska tehnologija. A bez nje nije mogao ni srednjevekovni slikar, umetnik, iluminator. Samo njena dostignuća i izuzetni recepti održali su dela i tekstove kroz huj vekova i tromost svih materijala. Najvažniji, ali i najtrošniji, je svakako tvorac onaj iz čije je imaginacije i energije i nastao trag koji nema prvobitni bljesak, ali koji uzbuđuje i pred kojim stojimo kao ukopani.
Pomoćno sredstvo
Iako je pomoćno sredstvo, tehnologija je igrala prvorazrednu ulogu u svemu onome što su stari majstori ostavili kao zalog budućnosti. Kako su dobijali boje, stvarali podloge, birali materijale, preparirali drvo, platno, panel, koje lepkove i veziva su koristili više nije tajna. Upravo o tome, na preko dvesta stranica, govori Tompsonova studija koja osim istorijske vrednosti ima i praktičan značaj. Sve se može proveriti, kao što je to sam autor uradio u laboratorijama, a obavešteni praktičari/ umetnici i danas rade po ovim, starim recepturama. Istoričari umetnosti i restauratori dobili su celovit i autoritativan priručnik koji daje uvid u sve izume i tehnike likovnog izražavanja.
U četiri Velika poglavlja: Podloge i grundovi, Vezivna sredstva, Pigmenti i Metali, Tompson, specijalistički, ali i jednostavno, opisuje sva saznanja, pa i trikove koji su bili poznati i korišćeni u konačnom izgledu umetničkog dela. Može se slobodno reći, gledajući i novije tehnologije, da se tu ništa epohalno novo nije pronašlo i otkrilo. Menjao se čovek i njegov pogled na svet, a boje su još uvek crne, smeđe, crvene, plave, purpurne, zelene, žute. No koliko ima varijacija jedne plave, ili zelene, koliko načina dobijanja i upotrebe, znaju svi oni koji su bilo kada stajali pred belom podlogom. Savršeno su znali, možda i bolje, i bezimeni slikari i klasici srednjeg veka.
Pišući o procesu proizvodnje ultramarina, a pozivajući se na tri zapisa iz trinaestog veka Tompson kaže:
- Ultramarin je bio skup materijal, luksuzno sredstvo. Kombinovati tu boju sa zlatom, prema Čeninijevom savetu, bio je vrhunac otmenosti kako po izgledu i asocijacijama tako i po stvarnoj vrednosti. Ideja o stvarnoj vrednosti danas je potpuno odbačena. Za razliku od našeg vremena koje ne nudi umetnicima luksuzne projekte, srednji vek ih je imao na pretek. U to vreme preterivalo se u skupoći materijala kao i bezgraničnom služenju crkvi. Kako se bližila renesansa i kako je evropsko društvo počelo sve prijaznije da gleda na egzaltacije imućnih pojedinaca, tako je i u umetnosti narasla važna funkcija obeležavanja individualnih razlika. U početku bojažljivo (jer je opšte mišljenje bilo protiv toga zbog religiozne strogosti i društvene politike), vladajuće klase su počele da koriste umetnike radi označavanja međusobnih razlika u bogatstvu i moći. Izgleda da su mecene u kasnom srednjem veku baš u tome nalazile pokriće za plaćanje pozamašnih računa za plave boje i zlato.
Antropološka tajna
Zlato, a ne mrak i crnilo, bilo je boja i sjaj srednjeg veka. Plava je vremenom dobila patinu, ali ona se lako vraća i bez alhemije. I o tome govori ova jedinstvena knjiga koju je pred kraj života preveo izuzetni Živojin Turinski (Zrenjanin 1935 - Beograd 2001). I sam slikar i čuveni profesor tehnologije na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, Turinski nije prestajao da se zanima za tajne slike i tajne umetnosti. Znao je da je od svih tehnoloških tajni jača ona antropološka. Samo osvešćeni i tehnološkim znanjima potkivan (ali kao pomoćnim sredstvom) čovek stvara umetnost, umetničko delo.
A Turinskog nisu zanimali slikari nego umetnici. Nije ga zanimala tehnologija kao zanat već kao vrhunsko umeće. Tako je i nastao ovaj prevod u koji je Živojin Turinski utkao i deo svoje neprelazne i neprolazne slave i majstorstva.
Milan Živanović
