Maske, maskiranje i rituali u Srbiji

p nametnuo je i neka nova pitanja na koja do sada nisu traženi odgovori, kao što su, na primer, pitanja kako se danas tretira prerušavanje i kako se unutar toga razvija komunikacija u Srbiji i njenom društvu u celini i da li egzistira Bahtinovska ulična „smehovna kultura“ u društvenoj stvarnosti obrnutog reda? Da li je moguće fokusirati problem zamišljenog i ostvarenog reda tretirajući maskiranje kao sastavni deo dozvoljene/nedozvoljene granice?
Uvođenjem novog empirijskog materijala, komparativno sagledanog sa postojećim, učinjen je pokušaj u ostvarivanju dijaloga između tradicije i savremenosti, načina mišljenja i ponašanja u tradicionalnom modelu društva i savremenog ophođenja putem rituala sa maskama. Da su maske, maskiranje i odgovarajući rituali imali određena značenja i na srpskom kulturnom prostoru neosporno je, međutim, uvek su nekako sagledavani prarcijalno u svetlu tradicionalnog načina mišljenja društva, posebno onog koncepta koji se vezuje za ruralnu sferu i davno prevaziđenih magijsko-religijskih rituala. Prema tome, u ovoj studiji prvi put se u srpskoj etnologiji sučeljavaju sakupljeni rituali sa maskiranim učesnicima i istražuju kao kompleksne pojave „obrnutog oblačenja“ ili „obrednog odevanja“ koje se izdvajaju iz svakodnevice. Prihvatanjem postavljenog cilja pošlo se od činjenice da su tradicionalni i savremeni oblici objedinjeni zajedničkim imeniteljem – homogenim prostorom, ali i konceptom multikulturalnosti podneblja, procesima akulturacije i slikom društvene stvarnosti.
S obzirom na to da u širem regionu postoje monografije koje se bave ovom tematikom* , jedno od osnovnih koncepcijskih opredeljenja u okviru proučavanja bilo je i stvaranje jedne početne etnološke studije o maski i maskiranju na prostoru Srbije, koja bi obuhvatila čitavo stanovništvo sa svim osobenostima, sličnostima i razlikama. Dakle, takva studija je bila zamišljena u formi transkulturalnosti.
Tako postavljeni zadatak doprineće svakako boljem razumevanju ne samo razvoja narodne kulture u celini već i razumevanju oblika transformacija i procesa akulturacija koji su se odvijali u Srbiji. Osim toga, maske i maskiranje nisu samo forme mišljenja već su i ono čime se misli. Sličnosti i razlike uočene kod susednog stanovništva, van granica Srbije, koriste se da bi se odredio opšti presek kulture prerušavanja na području Srbije. Od ishoda rasprave u ovoj studiji u formalnom obliku, zavisi i određenje funkcija maskiranja kao jednog od oblika komunikacije proučavanog društva.
Oslobađanje od teorija ili hipotetičkih stavova iz prethodnih proučavanja ne znači i njihovo negiranje. One su na neki način utemeljene u srpskoj etnologiji, tj. istorijsko-genetski i evolucionistički pravac uz komparativno dijahroni metod.Studija predstavlja neznatno dopunjen tekst doktorske disertacije Maskiranje u ritualima stanovništva Srbije, odbranjene na Filozofskom fakultetu u Beogradu, pred komisijom: prof. dr Branko Ćupurdija, dr Senka Kovač, docent, prof. dr Ivan Kovačević i prof. dr Olivera Vasić.