Kandor ili Otkrovenje egipatskih tajni

17.08.08 Blic

U izdanju "Kairosa" iz Sremskih Karlovaca i Gradske biblioteke iz Rume objavljen je po prvi put prevod romana "Kandor ili otkrovenje egipatskih tajni" Atanasija Stojkovića, zajedno sa reprintom izdanja iz 1800. godine.

Po uzoru na Volterov "Kandid" i didaktičke povesti onog doba Stojković je tada napisao roman filozofsko poučnih namera sa dosta mističnih elemenata. Prevodilac Vladislav Todorović kaže da je u nameri da izbegne da piše ruskoslovenskim, ali i srpskim narodnim jezikom, Stojković odlučio da "Kandora" napiše na slavenosrpskom, čime je udovoljio većini čitalaca, pišući jezikom koji im je bio bliži.
Životno delo Atanasija Stojkovića (1773-1832) je "Fisika" koja je izdata u Budimu u tri toma – 1801, 1802. i 1803. godine. Kao obiman pregled tadašnjeg znanja iz prirodnih nauka, knjiga je imala ogroman broj pretplatnika među Srbima u Ugarskoj, a tokom 19. veka služila je kao nezaobilazan udžbenik za izučavanje prirode. Na Univerzitetu u Harkovu Stojković 1804. godine postaje profesor i provodi ostatak svoje karijere, a dva puta biva biran za rektora.
Pored prve knjige o prirodi, Atanasije Stojković je 1801. godine objavio i prvi roman na srpkom jeziku "Aristid i Natalija", o kome je Jovan Deretić u "Istoriji srpske književnosti" napisao da je prvi originalni roman u srpskoj književnosti". Kao i Milovan Vidaković, takođe popularan pisac tog vremena, i Atanasije Stojković je bio jedan od najvećih protivnika Vukove reforme srpskog jezika. Vuk spominje Stojkovića kao priznatog naučnika, ali nepoznavaoca jezika.
Prema rečima Vladislave Kosijer, urednika "Kairosa", ovaj prvi prevod Kandora sa slavenosrpskog i izdavanje tog dela ima cilj da predstavi srpskoj čitalačkoj publici, a naročito školskoj omladini, jednog izuzetno obrazovanog autora s kraja 18. i iz prvih decenija 19. veka.
- Ovo je, takođe, i rehabilitacija jedne književnojezičke epohe iz istorije srpskog književnog jezika, a pre svega samog autora, kojim bi se ponosila svaka kultura i književnost i kojeg se ne bi odrekla nijedna nacija, a čije je delo nepravedno bilo uskraćeno tolikim generacijama, kaže ona i dodaje da je raritetni primerak "Kandora" iz Bibilioteke Matice srpske bio predložak za prevod.

Zvonko Prijović