Ilegalni Parnas

01.11.14 Polja

Umetnost našeg vremena je na svom mestu kad se obraća eliti. Umetnost nije stvar popularna, još manje je luksuzni artikal. Umetnost je potrebna hrana samo za elitu koja ima da se pribere da bi mogla voditi. Umetnost je u suštini gorda.
(Ilegalni Parnas)
„Prvo pravilo borilačkog kluba glasi – nikad ne govori o borilačkom klubu.“
(Čak Palahnjuk, Borilački klub)
Ne ulazeći u tempo stvaralaštva naših prozaista, izdavačku politiku i selekciju, prosečni čitalac može postaviti pitanje: zašto u srpskoj romanocentričnoj književnosti, sa znatno više od sto naslova godišnje, određeni autori najvišeg ranga nisu prisutni već godinama? Iznenađujuće je, ali verovatno planski osmišljeno i poetički uslovljeno, što neki od najpriznatijih romanopisaca prave skoro decenijske pauze između novih dela, no, sa druge strane, jednako veliko iznenađenje izazivaju stvaraoci čiji se romani štampaju iz godine u godinu, dok je vrlo redak slučaj da jedan autor izda dva romana u istoj kalendarskoj godini što je uspelo Bojanu Babiću sa naslovima Devojčice, budite dobre i Ilegalni parnas.
Kako je prvi roman nagrađen jednom od (za sada) poslednjih stipendija „Borislav Pekić“ 2011, ne može se govoriti o novom delu jer je ono prilikom apliciranja već bilo u formi sinopsisa i barem donekle oformljene strukture. Drugi roman nije imao takvu sudbinu, pa je činjenica da su oba štampana u tako kratkom roku pokazatelj dobrog odnosa izdavača/urednika i autora, i vere u njega i rukopise. Premda nije naišao na kritičku recepciju kao pisci njemu sličnih poetika, Babić je zabeležio značajan uspeh pri vrednovanju za prestižne nagrade, pa je tako Ilegalni parnas uvršten u uže izbore za NIN-ovu nagradu (Devojčice, budite dobre je bio u najširem izboru), Nagradu „Biljana Jovanović“ i regionalnu Nagradu „Meša Selimović“, a takva prisutnost se ne može smatrati slučajnom. Iako nije postao laureat, samo uključivanje u izbore jeste pozitivan korak i preporuka za pisca i izdavača u razvoju.
Okvirna priča omnibus romana Devojčice, budite dobre – ubedljivije izvedenog dela od dva – prati nultu seriju dečjih igračaka u obliku lemura, jedine produkte
propale nemačko-jugoslovenske kompanije koja početkom 1990-ih ne pokreće proizvodnju usled raspada SFRJ, sankcija i društveno-političkih okolnosti. Lemuri ipak stižu do dvadeset devojčica i postaju posmatrači i, ređe, akteri njihovih života, problema, patnji, odrastanja, sazrevanja, promena i presudnih životnih događaja. Vrlo brzo se shvata da je igračkama data lajtmotivska funkcija i da su one vezivna nit koja spaja pojedinačne narative junakinja u jedan širi okvir i zaokruženo delo. Prisutni su u svakom segmentu, ali njihova pozicija nije uvek presudna ni za karakterizaciju junaka, ni za razvoj radnje, niti za razrešenje ključnih problema svake celine. Oni su jasno određeni detalji koje čitalac treba da primeti i zapazi njihovu repetitivnu prirodu i sistematičnost da bi mu usmerili pažnju na tzv. širu sliku: tih dvadeset lemura je (ne)namerno došlo do devojčica koje postaju Babićeve protagonistkinje samo/upravo zato što su oni u njihovim životima. One postaju reprezentativni primerci negativnog ophođenja čovečanstva prema tim obespravljenim, verovatno najslabijim i najmanje zaštićenim pojedincima; nasilje i zlo koje ljudski rod manifestuje se projektuje na njih i primeri silovanja, incesta, terorizma i psihofizičkog mučenja tako postaju istinski najpotresniji. Svaka žrtva poseduje generalije: mesto stanovanja, ime, uzrast i redni broj igračke iz serije – ovako se oblikuje struktura dela koje je podeljeno u dvadeset i jednu celinu (prvi i poslednji lemur pripadaju istoj junakinji u detinjstvu i odraslom dobu) nakon prološke, epistolarne, koja uvodi u priču o propaloj kompaniji i igračkama i predstavlja motiv Zla i Đavoljeg posla (lemurima vlada „sila veća od svakog menadžera, od svake kompanije i od svake države [a] njihova misija prevazilazila je ovaj svet“) kojim se roman i okončava. Sve celine produbljuju ovu ideju, i skoro sve su izvedene precizno, vešto i kvalitetno: kratke rečenice, brze sekvence scena, mistifikacija i iznenadna epifanijsko-katarzična otkrića grade Babićev konzistentan stil. Poigravanje fokalizacijom i polifoničnost naracije dovode do različitih izraza, ali, bilo da se radi o (unutrašnjem) ispovednom monologu, dijalogu, (ne)pouzdanom pripovedanju iz trećeg lica ili „oku kamere“, čitalac lako prati roman i empatijski se veže za male protagonistkinje oduzetog glasa i prava.
Što se tiče žanra dela, autor u podnaslovu ističe da je u pitanju omnibus roman, izdavač da je reč o romanu, a pojedina kritika nastavlja ocenu žirija stipendije „Borislav Pekić“ koji tvrdi da se „lucidno povezani niz fragmenata“ može čitati i kao zbirka kratkih priča. Naposletku, junakinja završne celine je, indikativno, spisateljica koja „pokušava da završi novu knjigu priča u kojoj svedoči o malim, ali ključnim kadrovima iz života dece, devojčica širom ?vrope i Mediterana“.1 Ovakva diskrepancija nije retka u našoj najnovijoj produkciji i mogu se naći naslovi koje Slična situacija se, pored velikog broja kanonskih primera, sreće i u priči “Tunnel”, završnoj zbirke Cross Channel (1996) Džulijana Barnsa: protagonista (maska autora) razmišlja o motivima i temama prethodnih priča i finišira rečima: „A stariji ?nglez je, kada se vratio kući, počeo da piše priče koje ste upravo pročitali.“ Barns se može pomenuti i u diskusiji između definisanja naslova kao romana ili zbirke kratkih priča jer je njegovo delo Istorija sveta u 101 poglavlja (1989) nailazilo na oprečna određenja, te se on oglasio stavom da je ono zamišljeno i izvedeno kao roman i da bi se trebalo čitati kao takvo kritičari, izdavači i autori opisuju i kao romane i kao zbirke kratkih priča, što istovremeno dovodi do simptomatičnog problema u definisanju i do prihvatanja poližanrovskih dela koja beže od samo jednog određenja. U izboru između oznake zbirke priča ili romana se skoro apriorno teži potonjem, što iznosi i Vladimir Gvozden u pogovoru knjige Gramatika poremećaja Franje Petrinovića jer „danas je uostalom, pod pritiskom fetiša tržišta, bezmalo sve označeno kao roman“. Čak je i čitaocima koji se ne mire sa ovim tendencijama jasno da se zasebni fragmenti iz Devojčice, budite dobre ne mogu potpuno razumeti izvučeni iz ostatka građe: iako je nekoliko delova romana u nastajanju objavljeno u pripovednom obliku u periodici i antologijama, kompletna fabulativna shema o lemurima, zlu i kolektivnoj traumi se ne može iščitati samo u autonomnim celinama. Na taj način je jednostavno nemoguće do kraja shvatiti Babićevu ideju i delo se, dakle, bolje upoznaje kao omnibus roman specifičnog (a)hronološkog koncepta nego u ključu kratke proze.
Radnja romana Ilegalni parnas je koncentrisana na jednog junaka, arhitektu Kurvazijea koji toliko očajnički želi da izgradi duplikat građevina svog uzora, Le Korbizjea, da tone u ponore pomračenog uma, borbe sa korumpiranim sistemom i ličnim demonima, što rezultira hapšenjem i zatvorskom kaznom. Njegov plan (plan glavnog arhitekte, finansijera i gradskih očeva koji nasleđuje) je u principu plemenit, mada savršeno utopijski, nefunkcionalan, apsolutno neizvodljiv i pomalo ludački: na brdu Parnasu iznad gradića M. gradi umetničko-banjski (!?) kompleks (lokalni Diznilend ili Las Vegas koji je, suštinski, aproprijacija i kopija Le Korbizjeovih najslavnijih dela) na kojem će umetnici provoditi vreme, stvarati, unapređivati kulturni život regiona i formirati novi turistički centar baziran na umetnosti. Kada ovaj simulakrum propadne i kada se ispostavi da nikada nije ni postojala stvarna šansa da se on ostvari, Kurvazije se seli na brdo, odlučan da samostalno dovrši izgradnju. Zamišljajući ovakvog protagonistu/naratora koji se slavnom arhitekti obraća epistolarno iz zatvora, autor stvara prototip umetnika koji ne može da se miri sa negativnim aršinima okoline: toliko je posvećen svojoj pasiji da ne primećuje korupciju, tranzicijske malverzacije, obećane ugovore i neispunjene obaveze – ukratko, celo srpsko društvo danas. On je nesrećan i zbunjen, pojednostavljen i upropašćen u ruralnoj sredini koja ga nipodaštava (od pogrdnog imena do javnog ismevanja) iako nije ništa bolja od njega: stanovnici gradića su „antijunaci sa Gojinih slika“, ali se samoinicijativno postavljaju iznad njega. Ime brda i kompleksa nije slučajno izabrano, te je jasno da je ovaj dom muza grčke mitologije jednako dalek od savremenih muza koliko i Kurvazije od Le Korbizjea, ili „umetnici“ koje Babić opisuje – arhitekta-plagijator, pesnik Bordel, filozof-amater, muzičar-nastavnik koji sluša Vagnera na mobilnom telefonu, itd. – od arhetipskih predstava umetnika. Dok je na momente smiren i realan („Možda će ovaj moj Parnas ipak da primi svoje umetnike. Kakav-takav Parnas, kakve-takve umetnike. Umetnici su stvarni“), protagonistino ponašanje vremenom eskalira, i njegov beg od stvarnosti u oniričke maštarije se pretvara u scene eksplicitnog nasilja, ubistva (omamljuje umetnike, cementira ih i propoveda im o Umetnosti i Besmrtnosti), izopačenosti i dekadencije koje jesu otrežnjujući vrhunci romana Ilegalni parnas, ali katkad kvare čitalački utisak. Iza ovog se, naravno, krije otvorena kritika društvenog poretka, sistema i kreativnosti danas, u čemu se prepoznaje paralela sa romanom Buvar i Pekiše Gistava Flobera na fonu kritičkog pogleda na buržoasko i tranziciono društvo pomoću junaka zarobljenih između opčinjenosti književnošću i sopstvene gluposti. Na kraju je neophodno pomenuti i doplgangerski odnos paralelnog sveta u samom Kurvazijeu i njegovoj korespondenciji sa Le Korbizijeom; motiv dvojnika ovako dobija novu vrednost u savremenoj srpskoj prozi i nastavlja se na tradiciju koja seže od Poa i Stivensona do Crnjanskog, Pavića i Albaharija. No, Babić ne skriva problem – i ne sugeriše junaku da ostane „nem“, poput Čaka Palahnjuka – već, baš suprotno, gradi priču oko njega, oslanjajući se na dramsku ironiju: čitaoci su svesni da će projekat propasti, a junak nije, pa postepenim otkrivanjem istine razvija i svoju svest i sudbinu. Sukob dvojnika se okončava smrću,2 a kako u romanu čitaoci prate ne samo unutrašnju podelu protagoniste, već se i sam Le Korbizije u jednom trenutku pojavljuje, Kurvazije i njegove shizofrene frakcije moraju stradati.
Rezimirajući, kako se ova dva romana mogu povezati? Kao prvo, oba istražuju poetiku promene, izneverenih očekivanja i neuspelih planova, bilo da se radi o fabrikovanju igračaka ili novog kulturnog koncepta jer nijedna ideja nije u stanju da se izbori sa negativnim tendencijama društva. Iz ovoga se uočava tretman nesreće na makro i mikro planu, i zla koje je istovremeno globalno/opšte (Devojčice, budite dobre) i lokalno/pojedinačno (Ilegalni parnas) jer u okruženju koje se raspada nije moguće uspostaviti kontrolu. Pojedinac se bori i ne uspeva da pobegne od fatuma i konaca koji vuku razni moćnici, i stoga propada gubeći bitku protiv društva i korumpiranog poretka. Dalje, društvena angažovanost pisca je primetna u oba dela, s tim što je u prvom usredsređena na više junakinja, a u drugom se jasnije okreće pojedincu koji tako postaje paradigma umetnika u doba lažne modernosti. Uz to, utopijski svet koji je ili postojao pre 1990-ih ili je planiran da se izgradi na Parnasu pokazuje se nemogućim i neodrživim, pa se stiže do distopijske slike koja je posledica i svedok ratova, tranzicionih promena i problema u društvu. Na kraju, što se tiče stila, kratku i brzu rečenicu prvog romana menja snažnije poetički nastrojen iskaz drugog u kojem se krije tendencija ka prozaidi i/ili pesništvu, dok se na nivou karakterizacije noviji roman predstavlja manje uspešnim, ne isključivo zbog činjenice da prvi sadrži više kvalitetnih junak(inj)a, već i zato što su protagonisti gradića M. namerno klišeizirani i parodirani, svedeni na osnovne kroki crte koje ističu njihov položaj u društvu i stav prema umetnosti. Finala oba romana sadrže autopoetičke iskaze autora koji progovara iz svojih književnih persona, otkrivajući da „stvara“ njihova dela ili „nosi“ njihova imena, a oba junaka (devojčica-devojka Tanja i arhitekta Kurvazije) se kriju iza svoje uništene umetnosti – zid od knjiga i ruševine građevina – i ostaju unutar njih da bi se zaštitili od stvarnosti. Težnje Bojana Babića u romanima Devojčice, budite dobre i Ilegalni parnas su jasne i očigledne: neprihvatanje aktuelnih tokova domaće proze, skoro underground alternativno stvaralaštvo, podizanje svesti o marginalizovanim problemima, oštra kritika svih slojeva, subverzivnost i rat protiv sistema, doživljaj sveta i sopstva, te sveobuhvatno dijagnostikovanje društvenih problema.

Dragan Babić

11.08.14 e-novine.com

Suprotstavljanje jedne uzvišene ideje o svetištu umjetnosti, raspadljivom svijetu novca i kriminala pokazuje nam svu uzaludnost pokušaja da se iz gliba u koji smo zapali izdižu kule od slonovače. No, ta uzaludnost u svojoj konačnoj manifestaciji, u sukobljavanju kelija duha i ćelija stvarnosti, ni najmanje nije obeshrabrujuća. Iako je pad bolan, ambis dubok, užas dna razdirući, bez te uzaludnosti bi bila utrnuta svaka iskra ideje. Koja jednom mora pasti na neko manje mrtvo i od vjetometine zaštićenije mjesto. U onome što je urušavanje Kurvazijerovog sna ogleda se i svako drugo naše propadanje, i trenutno vladajući duh podlosti i poluinteligencije koja je nametnuta kao vrhunska vrijednost
“Modernost nije reakcija na tradiciju. Modernost je autentično ostvarenje.”
Negdje iz ove rečenice mogli bismo uhvatiti najvažnije odlike, sekvence, tačke, krhotine, krpice, poderotine, rastrzanosti romana “Ilegalni Parnas” autora Bojana Babića. Naizgled reklo bi se da se ovdje ne radi ni o čemu što već ranije nismo znali, što dobro nismo utvrdili, naučili, spoznali... ali u vremenu opšteg književnog zatupljivanja i devalvacije kriterijuma pod modernošću, ali prije svega pod autentičnim ostvarenjem, smatra se toliko toga što sa gore navedenim nema apsolutno nikakvog poklapanja. Dakle, autentičnost nedostaje, ostaje u pokušaju, u nezgrapnosti, u nedovršenosti i nedovoljnoj spremnosti autora da se odreknu onih sigurnih staza kretanja za koje su naša književna kritika i teorija, uspostavljajući svoje kanone, kazale da su ispravne i prohodne. Po toj se prtini, dobro ugaženoj, objavljuju knjiga za knjigom, i o njima se nadugačko i široko trbuhozbori jer je svaka od njih nenadmašiva u svom remekdjelstvu. I kad zaista sve to skupa pogledate, malo se začitate, uvidite da ono što se predstavlja kao naš književni vrhunac nije ni blizu ozbiljnom književnom radu. Sve su to neki polufabrikati, od nekvalitetnog furnira, prefarbani nešto kvalitetnijim lakovima koji, istina, zna itekako zaslijepiti. Još ako mu dodamo sve same apologije za genijalne domete koje iz svojih bisaga, po istina neplodnoj, ali dobro klanovskim gnojivom nagnojenoj crnici, prosipaju ovdašnji avazani i telali književni, onda je posve jasno zašto u prvi plan uvijek ispadaju ta “autentična” angažovanička remekdjelca.
U tim se književnim njivama međutim gnjevno trijebe i plijeve sve one drugačije sorte, koje nisu propisane ukazima iz kritičarsko-teoretičarskih kancelarija, niti su dobile muhur vrhovnog knjižarskog udruženja. Trijebe se poput korova, zatiru još dok su klica, jer ugrožavaju opstojnost ove tako krhke, tako nesigurne, ali ipak dominirajuće književne sorte. Pa iako se povremeno i neko od tih nepodobnih sjemena pripusti do potpunog zrijenja, ne satre ga srp klanovski, od njega se očekuje snishodljivost i umilno treptanje pred moćnim kerberima na dverima kanona književnog. Nikako se ono ne bi smjelo razrasti, stvoriti autentičan rod, već mu se, ako ga se na kraju posve ne pridavi ili ako kojim slučajem ne utekne, nakalemi neka grančina i ono mutira u autentičan književni užas. Reklo bi se ovdje da je ova agrarna “retorika” veoma neprilična našoj književnoj svakodnevici, ali kad je posrijedi književna štala kako drugačije da joj se pristupi?
Vratimo se sada, nakon ovog brazdanja, na roman “Ilegalni Parnas”. Nismo ovom uvodnom digresijom nastojali da stvorimo neki odbrambeni okvir i mehanizam da bismo nešto pribilježili o ovom romanu. Već se čini prije svega važnim opisati opšte stanje stvari u našoj književnosti (moramo ponovo naglasiti da pod “našom književnošću” podrazumijevamo sve ono što nastaje na svima nama razumljivim štokavskim jezičkim varijantama, to nam pravo niko ne može uskratiti) - kako bismo na taj način mogli progovoriti o onome što “Parnas” čini drugačijim i vrijednim. Bojan Babić je napisao roman u formi devetnaest epistola, koje glavni protagonista romana, označen kroz malograđansku prizmu mjesta u kojem živi i radi kao Kurvazije, upućuje čuvenom arhitekti Charles-Édouard Jeanneret-Grisu poznatijem, kako je u ostalom i imenovan u romanu, kao Le Korbizije (Le Corbusier). Kurvazije je arhitekta, u gradiću M., koji biva angažovan na planiranju i izgradnji neke vrste turističko-umjetničkog kompleksa na obližnjem brdu iznad M. koji bi bio nazvan Parnas. Na tom mjestu, koje se trebalo izgraditi po uzoru na slavne objekte koje je veliki arhitekta Le Korbizi projektovao, trebali bi se okupljati umjetnici i raditi na svojim djelima. Centralni objekat tog umjetničkog svetišta trebao je biti izgrađen po uzoru na Le Korbizijev Manastir Svete Marije u Turetu, jer je prema mišljenju arhitekte monaška kelija sav prostor koji je za jednog čovjeka, svojim proporcijama, dovoljan. Utopija koju Babić uspostavlja u romanu kreće se ostvarivati, započinje gradnja objekata, ali nekoliko mjeseci po uspješnom početku radovi sve učestalije prestaju, investitori i lokalni politički moćnici sve više dižu ruke od posla, da bi u konačnici građevina ostala opustošeno ruglo na uzvisini; a mladi arhitekta Kurvazije zapada u procjep jednog ruiniranog društva, i u svojoj iluziji da je jedna takva utopija još moguća zapada u onirička snatrenja.
Kurvazije, međutim, ne odustaje od želje da izgradi ovaj utopistički kompleks. On svoj život nastavlja u jednoj od kelija centralnog svetišta – koju potom, jer biva optužen kao jedini odgovorni na objektu za zloupotrebu službenog položaja, zamjenuje zatvorskom ćelijom iz koje piše svoje epistole - gdje nastoji svojom željom i radom dovesti do kraja započeto. I jasno je tu, da u tom susretu sa korumpiranim i u opštu otimačinu ogrezlim društvom, mladi arhitekta, zanesen Le Korbizijevim idejama, svom silinom udara u zid nemogućnosti, raspadajući se na sitne, nesastavljive, krhotine. Bojan Babić je tako romanom “Ilegalni Parnas” izgradio jednu veličanstvenu metaforu onoga što se na ovim prostorima živi, ali i metaforu čovjeka uopšte u današnjem svijetu. Suprotstavljanje jedne uzvišene ideje o svetištu umjetnosti, raspadljivom svijetu novca i kriminala pokazuje nam svu uzaludnost pokušaja da se iz gliba u koji smo zapali izdižu kule od slonovače. No, ta uzaludnost u svojoj konačnoj manifestaciji, u sukobljavanju kelija duha i ćelija stvarnosti, ni najmanje nije obeshrabrujuća. Iako je pad bolan, ambis dubok, užas dna razdirući, bez te uzaludnosti bi bila utrnuta svaka iskra ideje. Koja jednom mora pasti na neko manje mrtvo i od vjetometine zaštićenije mjesto. U onome što je urušavanje Kurvazijerovog sna ogleda se i svako drugo naše propadanje, i trenutno vladajući duh podlosti i poluinteligencije koja je nametnuta kao vrhunska vrijednost.
Bojan Babić je, atmosferom svoje knjige, njenom konstrukcijom, njenim itekako inteligentnim i moćnim naslovom, dosegao zavidan nivo autentičnog umjetničkog govorenja o našoj stvarnosti. Nije ovaj autor u tome skliznuo ni na polje napregnutog angažmana, ni na politikantski pamfletizam u romanu, već je izgradio jednu prije svega umjetnički pomjerenu sliku svijeta. Stoga, “Ilegalni Parnas” jeste veliko ogledalo u kojem možemo jasno vidjeti odraz našeg survavanja u propast. Ali i vrijedan primjer šta roman zaista, kao umjetnost, treba i može biti.

Đorđe Krajišnik

25.03.14 Vavilon

Nije čest slučaj da pisac u istoj godini sa razmakom od šest meseci objavi dva romana. I to da svaki od njih bude za par stepenika iznad onog prethodnog, tako da imate utisak kao da autor trči uvis, ka nekom zamišljenom zenitu. To se dogodilo Bojanu Babiću koji je par meseci nakon romana Devojčice, budite dobre objavio još jedan roman, delo kojim je osvojio Pekićevu stipendiju, izašlo je pod nazivom Ilegalni Parnas.
Ilegalni Parnas je epistolarni roman sastavljen od 19 pisama pisama koje čuvenom arhitekti Le Korbizijeu u vidu ispovesti piše njegov epigon, provincijski arhitekta. Sticajem okolnosti, on u varošici M. počinje da gradi kulturni centar paradigmatičnog imena Parnas. San da centar izgradi kao kompleks kopija Le Kobizijeovih najslavnijih gradjevina će se izjaloviti, a mladi arhitekta će ponižen, pod optužbom zloupotrebe službenog položaja, završtiti u zatvorskoj ćeliji. Roman započinje post festum, u zatvoru, a kroz pisma, umetnuta u korice Floberovog romana Buvar i Pekiše, retrospektivno se otkriva splet informacija prožetih snovidjenjima tokom somnabulnog zatvorskog bdenja koje glavnom liku ne donosi olakšanje, ali doprinosi slojevitosti ovog romana.
Čitava romaneskna kompozicija opstojava na kontrastima. Mladalačke iluzije i entuzijazam da se ostvari umetnički san su u naglašenom kontrastu sa tajkunskim porivima za megalomanijom, pranjem novca ili nekim trećim razlogom da se izgradi ono što u tranzicionom i provincijskom umu izaziva pomešana osećanja divljenja i odbojnosti. Kako sam projekat zapravo nikome osim samom arhitekti i nekolicini jurodivih umetnika nije ni potreban, tako on propada lišen svake podrške i osujećivan sa svih strana. Takodje, kontrast izmedju ironije i tragičnog prepoznaje se u tome što se dramatičnost postiže na drugom nivo jer je prvi nivo ispunjen karikaturalnim figurama od glavnog junaka lišenog talenta koji ponižen klizi u ludilo, preko nekolicine figura provincijskih umetnika do telesno i mentalno ili moralno izobličenih epizodnih likova meštana. Ipak, ključni kontrasni korpus Ilegalnog Parnasa je večna tema jaza koji nastaje kada ljubav prema umetnosti stupi u dramatičnu opoziciji sa stvarnošću i nerazumevanjem , kako je to već opisano u brojnim književnim delima od Don Kihota do Gospodje Bovari.
Tako dolazimo do Gistava Flobera kao ključnog pisca sa kojim Babić stupa u stvaralački dijalog. Posle romana Satori Srdjana Srdića koji intertekstualno komunicira sa Floberovim Sentimentalnim vaspitanjem i Babićev Ilegalni Parnas se može čitati u ključu preispitivanja Floberovog nezavršenog romana Buvar i Pekiše. Floberovi protagonisti su opčinjeni knjigama u granicama naivnosti koja se graniči sa glupošću, oni su čak i manje od epigona kakvim sebe doživljava Babićev junak. U ironijskom obrazcu i jedni i drugi su naivni i u svojoj naivnosti grotskni i tragični protagonisti jednog vremena koje je podvrgnuto sarkastičnoj analizi. U slučaju Flobera, to je ismevanje buržoaskih stereotipa, u slučaju Babića, to je kritika tranzicionog društva koje je u svojoj biti provincijsko.
Kao jedan od zanimljivijih romana protekle sezone, Ilegalni Parnas je opravdao poverenje Pekićeve stipendije i konačno pozicionirao Bojana Babića medju pisce čije mesto u srpskoj knjževnosti postaje nesporno.

Jasmina Vrbavac