Graditelji Beograda 1815-1914

25.03.10 Danas

Beograd, a pre svega Beograđani, zaslužuju knjigu „Graditelji Beograda 1815-1914“ dr Divne Đurić Zamolo (1922-1995), koju im je „darivao“ njihov zavičajni Muzej grada.

Odevena u novo ruho, knjiga je praznik za oči od korica na kojima je aerosnimak centra Beograda koji je načinio austrougarski izviđački avion 1914. godine, do poslednje fotografije na kojoj je zgrada Državnog računovodstva u ulici Admirala Geprata iz 1905. (projekat nepoznatog autora) jedna od 310 zgrada obuhvaćenih ovom monografijom. Pisano, prvobitno, kao studijski katalog za izložbu istog imena koja je trebalo da bude postavljena u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti 1978, ovo delo je preraslo u prvi i zasad jedini pregled najvažnijih graditelja koji su, tokom jednog veka, od turske kasabe transformisali Beograd u evropsku varoš.

Muzej grada Beograda objavio je 1981. godine ovu knjigu, da bi danas posedovao samo jedan primerak te knjige, koja je odavno rasprodata. Zato je, uprkos nimalo zavidnoj finansijskoj situaciji, doneta odluka da se štampa novo, osavremenjeno izdanje koje služi na čast svima koji su se angažovali da ono dobije izgled dostojan najviših svetskih izdavačkih standarda za ovu vrstu knjiga. Zadatak urednika poveren je kustosu Bodinu Jovanoviću, a njegov rad se najbolje može oceniti upoređivanjem prvog sa novim izdanjem koje je po broju strana skoro duplo obimnije, iako originalni tekst Đurić-Zamolo nije menjan, već su dodati predgovor prof. dr Aleksandra Kadijevića i reč urednika. Mnogo veći prostor dat je ilustracijama i planovima pojedinih građevina koje se pominju u tekstu, a time je knjiga postala pravi spomenar jednog davno minulog doba.

Iz razgovora sa urednikom Jovanovićem, saznali smo da ilustracije prate tekst umesto da su poslagane po hronološkom redu na kraju knjige, kao u prvom izdanju. Sve ilustracije su, bez obzira na to da li se radi o fotografijama ili razglednicama, date u integralnom obliku, umesto da su iz njih „isečene“ zgrade o kojima je reč. Time je dočarano okruženje u kome su se one nalazile, što čitaocima daje priliku da se „šeta“ po Beogradu koga, sa retkim izuzecima više nema. Fond ilustracija je značajno obogaćen, u odnosu na prvo izdanje, pošto se urednik angažovao da pronađe što starije i bolje slike građevina od kojih je velik broj ili strušen ili su drastično izmenile prvobitni izgled. Na kraju knjige je dragoceni spisak svih objekata koji se pominju u njoj po azbučnom redu, imena ulica u kojima se nalaze i uz to se navodi ko ih je projektovao, za koga i kada.

Uz svaku ilustraciju je ime graditelja i vlasnika zgrade, ali i podatak kada je načinjen snimak i gde se čuva original pošto je veliki broj razglednica dobijen iz kolekcije Miloša Jurišića, stučnog saradnika na izradi novog izdanja, kaže Jovanović. Posebna pažnja je, prema njegovim rečima, posvećena planovima koji su sada skenirani što je značajno poboljšalo njihov kvalitet prilikom reprodukovanja u odnosu na prvo izdanje. U tekst su unete samo izmene naziva ulica i nekoliko novih saznanja, do kojih se došlo od prvog izdanja, koja se odnose na imena graditelja Saborne crkve, Druge muške gimnazije i Spasićeve zadužbine u Knez Mihailovoj ulici.

Za one kojima su danas usta puna priča o čuvanju kulturne baštine, ova monografija je putokaz kako to treba raditi, jer svima koji žele da vide, pokazuje koliko je prelepih građevina krasilo Beograd, pre samo jednog veka.

Vera Kondev