Dobrodošli u Srbiju

28.01.07 Danas

Vaclav Nižinski
Dnevnik Alef, Gradac, 2006.
preveo Milan Đorđević

Vaclav Fomič Nižinski jedan je od najvećih i najslavnijih igrača svih vremena. Svetski čuvenim igračem učinile su ga i danas legendarne uloge u baletima Posvećenje proleća, na muziku Igora Stravinskog i Popodne jednog fauna, na muziku Kloda Debisija. Između 1918. i 1919. Nižinski piše svoj Dnevnik. Doživljava nervni slom i zdravlje mu se naglo pogoršava. Najpre odlazi u sanatorijum, pa ga nekoliko meseci leče na jednoj bečkoj klinici, uz konsultacije Junga i Frojda. Na kraju, stanje mu se sasvim pogoršava i on tone u ludilo i sve do smrti 1950. boravi u duševnim bolnicama. Svojevremeno je američki pisac Henri Miler napisao o Nižinskom: "Ima jedan čovek, tragična ličnost, čiju knjigu često guram u ruke svojim prijateljima i poznanicima : Vaclav Nižinski. Njegov Dnevnik mi nešto govori o pisanju. To je bio napisao čovek koji je napola lucidan, a napola lud. To saopštavanje je toliko golo, toliko očajničko da razbija sve kalupe. Suočeni smo sa samom stvarnošću, a to je gotovo nepodnošljivo. Od njegove tehnike, mada sasvim lično, može svaki pisac ponešto da nauči. Da nije završio u ludnici, da je to bio tek njegov prvenac, imali bismo u Nižinskom pisca ravnog igraču". Ovaj dnevnik otkrila je supruga Nižinskog, Romola Nižinski u junu 1934. godine i prvi put ga kao knjigu objavila na engleskom 1936. Dnevnik čine tri dela: Život, Smrt i Osećanja sa Epilogom. Ova knjiga osobeni je spoj potresnih i intimnih ispovesti, opisa svakodnevnog života, sećanja na detinjstvo i dane školovanja i godine rada u trupi "Ruski balet" Đagiljeva. Ovde se prepliću opisi neobičnih doživljaja, halucinacija, najuzvišenije propovedi i iskazi čudne, poetske lepote. Nema čitaoca koji će ostati ravnodušan u susretu sa ovim štivom, što u sebi ima nekog tragičnog poleta i tihe lepote, koji su odlikovali i igru Nižinskog, dok god je plesao.


Egzibicionizam, Tobi Lit
Plato, 2006.
prevela Ana Ristović

U zbirci priča, Egzibicionizam, izuzetno provokativni engleski pisac, Tobi Lit, čija je ovo prva knjiga prevedena na srpski jezik, pokazuje sve one karakteristike zbog kojih je njegova proza privukla pažnju i čitalaca i kritičara. Litovi junaci kreću se kafkijanskim predelima, počesto ne mogu da upravljaju vlastitim životom i sudbinom, ali ih to navodi i da se suoče sa sobom i sa stvarnošću. Takav svet je pun iznenađenja, on istovremeno i začuđuje i neodoljivo privlači, kao provalija, apsurdne situacije smenjuju jedna drugu, a događaji i likovi se , kroz priče razvijaju i bivaju sve intrigantniji i zanimljiviji. Sudbina svakog Litovog junaka je različita, neki od njih prolaze kroz filmsko-detektivske zaplete, neki klize kroz fantazmagoričan i jeziv svet koji niko drugi, osim njih, ne opaža, a poneki od njih su na margini života i društva, odbačeni i ismejani. Svi likovi o kojima govori Tobi Lit, "nisu pali, ali se nisu ni uzdigli", a egzibicionizam i egzibicionističko, Tobi Lit prepoznaje u čitavom. Egzibicionističko nije, po Litu, dakle, nastrano, već čitav savremeni svet koji je pust ("pusta zemlja", kako reče T. S. Eliot), kao što su puste i opustošene duše stvarnih ljudi, čije su replike Litovi junaci.


Dobro došli u Srbiju, Đorđe S. Kostić
Evoluta, 2006.

U jedanaest pogleda ovog dela, Đorđe S. Kostić razmatra sve aspekte slike Srbije u nemačkim i austrijskim vodičima, objavljenim u periodu od 1892. do 1914. godine. Kostićeva monografija više je od jednog pregleda Srbije iz prošlosti, ovo delo odgovara na različita pitanja : od toga šta su putnici iz srednje Evrope tražili na Balkanu, preko slike Srbije koja im je predstavljena, njene istorije koja je do početka 20. veka rekonstruisana i usvojena u stranoj istoriografiji, teme kulturnog i istorijskog nasleđa koje su posetiocima preporučivane, pogled stranaca na religijsku stvarnost onovremenog Balkana, ali i praktične segmente kao što su stanovanje, posao i svakodnevni život. Posebna poglavlja bave se odmorom i lečenjem u Srbiji. Kostićeva knjiga, kao osnovni izvor, uzima pet različitih izdanja Majerovog i dva Bedekerevog vodiča po balkanskim zemljama i krajevima. Autor se posebno bavi uvreženim pogreškama i stereotipima. Budući da su ih često pisali vrlo istaknuti naučnici, a na njih uticale političke prilike i međunarodni odnosi, turistički vodiči predstavljaju istinski, još uvek neistraženi rudnik za i istoričare i kulturologe.


Manchester City Blues, Saša Stojanović
Filip Višnjić, 2006.

Ovaj roman predstavlja nenametljivu i ironičnu priču o prodaji "časne udbaške duše" i o transformaciji hiljada saradnika Službe u literopate. U Manchester City Bluesu, jedan uzoran pripadnik tajne policije, Eustahije Drukić, dobija nimalo prijatan zadatak : praćenje i izveštavanje o kretanju žrtve, zavedene u "protokolu ljudskih duša". Glavni junak je, naredbom viših instanci, primoran da prepliće putopise o Krfu, Skijatosu, Kosu i Santoriniju sa pričama i esejima o Sokratu, Prokopiju, Marinu Držiću i Puškinu. Prinuđen da sluša kompletan opus jednog od kumova mančesterskog bluza, Džona Mejola, tajni agent primećuje čudne promene u sebi, štetne za uspešnu karijeru u službi. Groteska, cinizam i opori jezik, bazična su karakteristika ovog dela, čija je tema stara koliko i svet - večita i univerzalna ljudska glupost i neznanje.

Sanja Domazet

26.12.06 Glas javnosti

Istorijska rekonstrukcija Srbije i njenih odnosa sa srednjoevropskim državama "Dobro došli u Srbiju!" - to je slogan koji bi mogao da posluži kao kredo neke turističke kampanje. Na neki način, monografija Đorđa S. Kostića i jeste dubinska analiza turističke slike Srbije. Kostićeva monografija više je od jednog pregleda slike Srbije kakva je izgrađena u turističkim vodičima (putovođama ili bedekerima). Knjiga "Dobrodošli u Srbiju" je doprinos društvenoj istoriji Srbije u skoro četvrt veka dugom razdoblju (od 1892. do 1914. godine).

U jedanaest poglavlja ove knjige autor razmatra sve aspekte slike Srbije u nemačkim i austrijskim vodičima: od pitanja šta su putnici iz srednje Evrope tražili na Balkanu, preko slike Srbije koja im je predstavljana, njene istorije koja je do početka 20. veka rekonstruisana i usvojena u stranoj istoriografiji, teme kulturnog i istorijskog nasleđa koje su posetiocima preporučivane, pogled stranaca na religijsku stvarnost onovremenog Balkana, ali i praktične segmente kao što su stanovanje, posao i svakodnevni život. Posebna poglavlja bave se odmorom i lečenjem u Srbiji.

Kostićeva knjiga, kao osnovni izvor, uzima pet različitih izdanja Majerovog i dva Bedekerovog vodiča po balkanskim zemljama i krajevima. Autor se posebno bavi uvreženim pogreškama i stereotipima. Zanimljivo je naglasiti kako su upravo turistički vodiči u proteklih sto pedeset godina bili verovatno najizdavanija i posredno izuzetno uticajna literatura o zemljama i narodima Balkanskog poluostrva. Budući da su ih često pisali istaknuti naučnici, a na njih uticale političke prilike i međunarodni odnosi, turistički vodiči predstavljaju istinski, mada još nedovoljno istražen rudnik za istoričare i kulturologe. Monografija Đorđa S. Kostića je jedan značajan, minuciozni doprinos istraživanju društvene istorije Srbije na prelazu iz 19. u 20. vek.

Knjiga u samom uvodniku otkriva "Vodiče za putnike i turiste", a autor između ostalog ovde daje i opštu sliku jugoistočne Evrope, pišući o austrocentrizmu, turkocentrizmu i "tragovima Helade". U jednom od poglavlja dat je jedan veoma sažet pogled na Kraljevinu Srbiju, gde Kostić piše o zemlji i njenim bogatstvima, "naslućivanim granicama", životu i društvu i "savremenom trenutku opisanom statistikom". Knjiga "Dobrodošli u Srbiju" u delu pod nazivom "Dopisivana istorija" sadrži i kratke istorijske preglede, priču o srednjovekovnim vladarima i njihovim delima, kao i portrete vladara novog doba.

Jedna od tema ovog dela jeste kulturno i istorijsko nasleđe, gde autor, pored ostalog, piše o antičkom nasleđu, tragovima Vizantije, utvrđenjima i gradovima srednjeg veka i spomenicima novog doba.

Kostić piše i o "duhovnim središtima", kako srednjeg veka, tako i pravoslavnim duhovnim središtima novog doba, katoličkim, evangelističkim, jevrejskim i islamskim bogomoljama.

Ovde je data i slika naselja Kraljevine Jugoslavije i to kroz strukturu opisa samih naselja kao i opštu sliku naselja u zemlji. Pored informacija o privredi regiona i privrednim pregnućima u Kraljevini, pisac ove knjige osvrnuo se i na "gvozdene puteve", železnice, rečni tok Dunava i parobrode, kao i drumove Srbije toga vremena.

Zanimljivo poglavlje odnosi se na mesta za odmor, hotele, gostionice i kafane, zatim ishranu, kao i na "romantično-turističke destinacije", lekovito bilje i – banje.

M. Milosavljević