Čovek srednjeg veka

20.12.07 Dnevnik - Novine i časopisi

Tumačenja minulih vremena toliko su literarno i naučno „proživljena“ da iz mnoštva navedenih istorijskih izvora i materijalnih dokaza dobijamo autentične slike prošlosti. Uprkos tome, činjenice koje govore o nekoj epohi ponekad su teško razumljive današnjem čoveku i njegovim shvatanjima, s obzirom da izostankom kritičkog prosuđivanja slika datog razdoblja nije predstavljana u svoj složenosti ljudskih ponašanja i istorijskih okolnosti. Kako prema nekim tumačenjima epoha srednjeg veka pokazuje tendenciju razvoja, a prema drugima je ona prikazana kao uzrok duhovnog potonuća Evrope, onda takve kontradiktornosti dovode do suštinskih nerazumevanja.
Nedavno objavljena knjiga „Čovek srednjeg veka“ („Klio“, Beograd 2007), koju je priredio Žak Le Gof, jedan od najznačajnijih francuskih i svetskih istoričara, donosi mnoštvo novih izvora i dokaza ali i razbija uvrežene stereotipe o ovom istorijskom razdoblju. Predmet ove knjige jesu čovek i ljudi u društvu na hrišćanskom Zapadu, sa svojim glavnim funkcijama (društveni status, delatnost, profesija), u dobu sklopljenom u vremenski diptih čija prva polovina obuhvata neverovatan procvat hrišćanstva između 1000. godine i 13. veka, dok druga pokriva nemirna vremena poznog srednjeg veka gde se u zajedničkom kovitlacu vrti prošli svet koji pokazuje znakove krize i svet nečega što bismo mogli nazvati protorenesansom.
Le Gof predstavlja srednjovekovnog čoveka kroz deset različitih portreta o kojima je oglede napisalo nekoliko vrsnih stručnjaka za taj period. Većina autora u ovoj knjizi naglašava raznovrsnost među ljudima koji su nam prikazani kroz različite društvene kategorije. Tako, Đovani Mikoli govori o monasima, a Žak Rosio ispisuje portret varošanina, pitajući se šta je zajedničko prosjaku i buržuju, kanoniku i prostitutki, koji su svi žitelji varoši. Kristijana Klapiš-Ziber se opredelila za jedno gledište - za ženu koja svoje određenje stiče na osnovu mesta i uloge u porodici.
Ovo je samo deo galerije portreta iz živopisnog srednjeg veka. U vidu zasebnih poglavlja, pored pomenutih, predstavljeni su i drugi srednjovekovni staleži. Franko Kardini opisuje ratnika i viteza, Đovani Kerubini daje slikovit portret seljaka, a Enriko Kastelnuovo predstavlja neizvesni status umetnika toga vremena. Marija-Tereza Fumagali i Beonino Brokijeri pišu o srednjovekovnom intelektualcu, dok Aron J. Gurevič potpisuje ogled posvećen trgovcima. U poslednja dva poglavlja predstavljene su funkcija svetitelja (Andre Voše) i kategorija marginalaca (Bronislav Geremek).
Kolike su razlike unutar pojedinih staleža, potvrđuje Đovani Mikoli koji piše ogled o monasima. On ukazuje na razliku između provansalskih kaluđera iz 4. i 5. veka koji se nadahnjuju istočnjačkim primerom crkvenih pustinjskih otaca, i monaha iz Klinija s početka 10. veka, ili između irskih kaluđera 7. i 8. veka i pripadnika cistercitskog monaškog reda iz 12. veka. Samoća ili aktivno učešće u jerarhiji, trud ruku ili trud uma, služenje Bogu u molitvi i bogoslužbenom obredu ili služenje hrišćanstvu u krstaškim redovima monaha-vitezova - koliko je samo raznovrstan izbor unutar jednog posebnog kolektiviteta.
Na taj način je i hrišćanstvo srednjeg veka sebe često predstavljalo u binarnim šemama, u parovima antiteza. Žak Le Gof, naslednik čuvene istoriografske škole „Anala“ i jedan od predstavnika „nove istorije“, je želeo da promeni predstavu o srednjem veku kao o „mračnom dobu“. Epoha inkvizicije, ali i trubadura i katedrala, vaskrsla je u svom romanesknom bogatstvu u njegovim knjigama pisanim na granici između literature i istorije. NJegov prijatelj Umberto Eko napisao je da je objavljivanjem dela Brodela, Dibija, Le Gofa, francuska istoriografska škola stekla veliki broj poklonika u Italiji (A. Tenenti, K. Ginzburg), a iz knjige „Čovek srednjeg veka“ vidimo da je Le Gof dobio sledbenike i među medievalistima srednje generacije (Đ. Mikoli, F. Kardini, Đ. Kerubini...).
Siniša Kovačević

15.07.07 Danas

Obična žena, Artur Miler
Clio, 2007.
preveo Đorđe Krivokapić

Evo kratkog, blistavog romana iz pera Artura Milera, koga ovim delom otkrivamo ne samo kao vrhunskog dramskog pisca, već i kao vrsnog pripovedača. Podnaslov romana je - "jedan život". Glavna junakinja, "obična žena" Dženis Sešens, čiji život, propušten kroz prizmu slepih sila istorije, sudbine i slučaja, Miler opisuje, zapravo je - potpuno neobična. Njena retka samosvest, rezak intelekt i želja da po svaku cenu proživi sopstveni, autentičan, do kraja ispunjen život, rezultuju uzbudljivom egzistencijom, u kojoj jedina težnja glavne junakinje nije da stekne slavu, veliki novac ili porodicu, već da doživi istinsku, pravu sreću kroz doživljaj punoće i lepote stvarnog života. Budući da nije lepa, da je njeno lice obično i da nikada neće nalikovati na lica manekenki i modela, Dženis od samog početka života traga za nekim ko će je sagledati u njenoj potpunosti, ne samo kroz fragmentarnost tela ili optiku profesije kojom se bavi. Ona takvu osobu i nalazi u drugoj polovini života, uz pomoć komedijanta slučaja. To je Čarls Bakmen, pijanista, koji je slep od rođenja. Milujući i opipavajući njeno lice, on se zaljubljuje i u nju, ali i u njenu duhovitost, njeno vrskanje u govoru, baš kao i u njenu ogromnu, neiscrpnu, žensku snagu koja je drugo ime za ljubav i zavodljivost.


Istorija sreće, Darin Mekman
Geopoetika, 2007.
prevele Nataša Karanfilović i Nina Ivanović

Darin Mekman redovni je profesor na Univerzitetu Florida i autor niza dela iz oblasti istorije, kulture i politike. Istorija sreće jedno je od njegovih u svetu najzapaženijih dela. Pišući ovu knjigu, Darin Mekman istražuje fenomen sreće od antičkih vremena, pa sve do današnjih dana. Pri tom, Mekman nam izlaže i shvatanja sreće Sokrata, Aristotela, Platona, sv. Avgustina, kao i šta su o sreći mislili i pisali psihoanalitičar Frojd, filozofi Kant i Hegel, ali i kako su sreću doživljavali pesnik Bajron i kako su o njoj promišljali Epikur, Erazmo Roterdamski, Gete. Ovo delo nije priručnik popularne psihologije, već studija u kojoj autor pokušava da otkrije kako je čovek od samog svog postanka pa do današnjeg dana težio ka sreći, kako je sve sreću definisao i kako se njen pojam kroz vreme menjao, a njena suština ostajala neuhvatljiva. Sam autor o pisanju ovog dela, kaže: "U ovoj sam knjizi želeo da se obratim toj ugroženoj vrsti, prosečnom čitaocu, i da napišem delo bez gledanja s visine, ali da, istovremeno, uložim svestan napor da sve prikažem živopisno i intreresatno, ali i da analiziram i objašnjavam. Čak sam nastojao da knjiga bude zabavna i duhovita". I ovo delo i njegova popularnost u svetu, govore u prilog autorovoj tezi da se čovek menja, ali da od sreće i čežnje za njom, nikada ne odustaje.


Čovek srednjeg veka priredio Žak Le Gof
Clio, 2007.
prevele Ljiljana Marković, Sanja Đurković, Mirela Radosavljević i Alisa Čavlina

Žak Le Gof predstavlja nam čoveka srednjeg veka, preko deset portreta koje je napisalo desetoro najboljih svestkih stručnjaka za taj period. Predmet ove knjige jesu čovek i ljudi - ljudi u društvu na hrišćanskom Zapadu, sa svojim glavnim funkcijama (što će reći sa svojom suštinom, ali i s konkretnim društvenim statusom, delatnostima, profesijama), u dobu sklopljenom u vremenski diptih, čija prva polovina obuhvata neverovatan procvat hrišćanstva između godine hiljadite i 13. veka, dok druga pokriva nemirna vremena zvana pozni srednji vek, gde se u zajedničkom kovitlacu vrti prošli svet koji je dospeo u krizu, i svet nekog novog srednjeg veka, renesansni. Većina autora portreta u ovoj knjizi naglašava raznovrsnost među ljudima koji su nam predstavljeni. Đovani Mikoli nam govori o monasima, Žak Rosio ispisuje portret varošanina, pitajući se šta je zajedničko prosjaku i buržuju, kanoniku i prostitutki, koji su svi žitelji varoši. Kristijana Klapiš- Ziber se opredelila za jedno gledište: za ženu koja koja svoje neposredno određenje stiče na osnovu mesta i uloge u porodici. No, ovo je tek deo galerije portreta iz živopisnog srednjeg veka, o kojima pišu eminentni stručnjaci. Ovo delo objavljeno je u okviru ciklusa Čovek u istoriji, kao sedma knjiga.


U Patagoniji, Brus Četvin
Magnet, 2006.
prevela Iva Topalović

Ova knjiga putopisa prepuna je događaja, anegdota i najneverovatnijih mogućih podataka. Četvin je ovim delom ostvario želju svih svetskih putnika: da nađu kraj koji je udaljen i retko posećen, poput neke zemlje iz legendi i da napišu delo o lutanju i izgnanstvu. Brus Četvin putuje u Patagoniju, govoreći o lutanjima u izgnanstvu. Tragajući za čudnovatom zveri, opisujući surete sa drugim ljudima, zbog čega zastaje na ovim putovanjima, Četvin stvara originalne i uzbudljive slike dalekih predela - ostrva Čiloe, Patagonije, Ognjene zemlje, Rio Negra... Stil Brusa Četvina je originalan: jezgrovit, setan, gorko-sladak, distanciran, saosećajan, sa oštrim okom za neobično i retko.Ovaj putopis-roman počinje pričom o brontosaurusu, ali onda neočekivano vodi u južnoameričke pampase, među evropske doseljenike, Indijance, slavne odmetnike od zakona, u revolucije i krize našeg doba, u davna vremena velikih moreplovaca i naučnika.

Sanja Domazet

30.06.07 Pobjeda

Izdavačka kuća "Klio" iz Beograda predstavila je studiju "Čovjek srednjeg vijeka", sedmi naslov edicije "Čovjek u istoriji", čiji je glavni urednik istaknuti francuski istoričar Žak le Gof. U ediciji "Čovjek u istoriji" najeminentniji svjetski istoričari i istoričari umjetnosti istražuju svakodnevni život u raznim istorijskim epohama, nasuprot uobičajenoj istorijskoj metodologiji proučavanja globalnih društvenih odnosa. Do sada su objavljene studije "Likovi baroka" (2004), "Likovi starog Egipta" (2005), "Čovjek renesanse" (2005), "Čovjek doba prosvećenosti" (2006), "Vizantinci" (2006) i "Likovi starog Rima"(2006), a do Sajma knjiga u Beogradu u oktobru, biće objavljene I preostale dvije: "Likovi stare Grčke" i "Čovjek doba romantizma". Urednica edicije Smilja Marjanović Dušanić ocijenila je da je "Čovjek srednjeg vijeka", čiji je priređivač sam Žak le Gof, jedna od najboljih studija iz te biblioteke jer "doprinosi boljem shvatanju kategorizacije srednjovjekovnog društva".
Knjiga je podijeljena na deset poglavlja, čiji su autori, pored Le Gofa, istaknuti svjetski istoričari poput Andrea Vošea, AronaGureviča, Kristijane Klapiš Ziber i Žaka Rosioa. Le Gof u uvodnom poglavlju razmatra osnovne srednjovekovjne staleže - sveštenika, viteza i seljaka, ukazujući i na posebne tipove kao što su varošani, intelektualci, trgovci, žene, umjetnici i razni "marginalci", poput stranaca, bolesnika, kažnjenih i drugih. Smilja Marjanović Dušanić je ukazala na to da se Le Gof u studiji bavi i vrlo važnom socijalnom i političkom opsesijom srednjeg vijeka - odnosom hijerarhije, autoriteta i slobode. Saradnik na ediciji, istoričar Žarko Vujošević, kao posebno zanimljiva izdvojio je poglavlja o "intelektualcima" i umjetnicima koji su u srednjem vijeku smatrani plagijatorima i zanatlijama. Vujošević je izdvojio i poglavlje Arona Gureviča o trgovcima, kao posebnoj potkategoriji varošana, žitelja srednjovjekovnih gradova, kao i poglavlje "Žene i porodica" Kristijane Klapišss Ziber, o ulozi i položaju žene u Srednjem vijeku.